تجربه های مدرسه داری

تجربه های مدرسه داری
مجتمع آموزشی مهران ۱۳۵۸ - ۱۳۳۲
معصومه فرنگیس سهراب(مافی)
یحیی مافی
ناشر: موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان
سال نشر: ۱۳۹۳

این دفتر ۲۳۸ برگی در۱۸ فصل منتشرشده است. و همانکونه که ازعنوانش پیداست، تجربۀ تلاش دو زوج خادم فرهنگ در راه تربیت فرزندان کشوراست. دردیباجۀ فشرده ای که زنده یاد احمد بیرشگ در۱۳۷۰ براین دفتر نوشته به نیکی از این زوج فرهنگی یاد کرده است :«خانم وآقای مافی آن چه را که درراه خدمت به نونهالان و نوجوانان جامعه ما اندیشیده برآن جامه عمل پوشانده اند، در طبق اخلاص درپیش چشم هم میهنان وهم دلان قرار داده اند. آنان دراین کتاب هیچ ازتاریخچه ی عمرپربرکت خود با خواننده درمیان نمی گذارند، مگر آن چه درراه این خدمت شریف کرده اند و ازقوه به فعل درآورده اند . ثمره اش تربیت صحیح عده ای ازفرزندان برومند ملت ماست».
وهم جنین درپشت جلد محمدهادی محمدی یادآور شده : «بازگویی تجربه های سی وچند ساله می تواند معنای درست درست فلسفه ی تربیتی یا پداگوژی ازدومعمار آموزش وپرورش ایران را به نمایش بگذارد. تا اگرکسانی باشند که امروزبخواهند ازآن بهره ببرند، بتوانند آموزش وپرورش ایران را دراندازه ی توان خود دگرگون کنند و پیش ببرند . . .».
درفهرست مطالب پس از پیشگفتار، بخش یک گردش کار، شامل فصل1 تا 6 : کودکستان، آغاز کار. مدیریت مدرسه . فضای آموزشی. دانش آموزان. معلم و معلمی. مدرسه واولیاء. بخش دو درراه آموزش، شامل فصل 7 الی 16: ریاضی. علوم. زبان و ادبیات فارسی. آموزش زبان خارجه. هنر . ورزش و پیش آهنگی . تکالیف شب و تکالیف ایام تعطیل . ارزشیابی (امتحان) . تشویق وتنبیه. کتاب و کتابخانه . بخش سه درمسیر پرورش، شامل فصل 17 و 18 : پرورش. ارتباط با فارغ التحصیلان مدرسه می باشد.
این دفتر که روایتگر تجربه های یک زوج معلم است، ازآغاز راه، «وضع آموزش پیش ازدبستان دردهه 30 و4 شمسی» را موردبحث قرارداده وسپس شروع کاررا شرح می دهند«درتابستان 1332، فعالیت فرهنگی یا به عبارت دیگر، کار مدرسه داری خود را با گشایش کودکستانی یک کلاسه به نام «مهر» در خیابان امیرآباد، (کارگرکنونی) فرصت شرقی آعاز کردیم». دراثر استقبال این کودکستان یک کلاسه دراواسط همان سال به سه کلاس می رسد. با نوآوری های مسئولان که چشمگیر است. استفاده ازنظرات اولیای بچه ها و همکاری های لازم با کمک آنها و تغییرات ضروری دربرنامه ها انگیزۀ پیشرفت را فراهم می سازد. اهمیت دادن به هنرونقاشی وکار دستی های متنوع و مهمتر حذب بچه ها از طریق راه اندازی جشن زادروز آن ها و نمایش در اعیاد و سرگرمی هائی از این قبیل: «بچه ها با شیوه ی معاشرت وبرخورد صمیمانه با همسالان، آشنایان ودوستان بزرگ سال آشنا می شدند و به تدریج آداب زیستن درجامعه را فرا می گرفتند».
درفصل دو با شکل گیری دبستان مهران، مشکلات را شرح میدهد. مسئولیت های سنگین تدریس و مهمتر حفظ بچه ها را در حارج از مدرسه یادآور می شود: «مدیرمدرسه نه تنها مسئول برنامه های داخل مدرسه بلکه تاحدود زیادی مسئول برنامه های خارج ازمدرسه ی کودکان و نوجوانان نیز هستند». از کمک های انجمن خانه و مدرسه ازراهنمائی های مفید شورای مشورتی به نیکی یاد می کند. وظایف معلم ها ودیگر کارکنان مدرسه ورفتار آنها با بچه ها ی مدرسه را شرح می دهد. تا آنجا که به درستی در پرورش و رشد روح این اطفال و نوجوانان، هریک از این مربیان وظیفه ای برعهده دارند. انضباط شدید مسئولان مدرسه وتنظیم امور مالی و رعایت مسائل بهداشتی و تأسیس کتابخانه با کتابداری مسئول: «بایاری گرفتن ازهمکاران بیش از ده هزار جلد کتاب را دردست مراجعان کتابخانه می گرداند». تغذیه شاگردان زیرنظر شورای تغذیه ازمسائلی ست که دراین فصل از آن سخن رفته است. اما، درباره تغذیه رایگان ازنامرغوبی پرتقال ها شکایتی ازسوی مدرسه مهران به آموزش و پرورش ناحیه 15 شده که به نتیجه نمی رسد. «متآسفانه رویه مذاکره ی این شرکت هم حالت ارعاب دارد. آنها مدعی هستند که مدرسه حق ندارد درمورد بدی تغذیه اصلا حرفی بزند. مرتبا کلماتی نظیر "صلاح نیست" و "مصلحت نیست" تکرار می کنند. پرتقال های نامرغوب به اندازه ی یک تخم مرغ است. آیا باید تحویل گرفت و به بچه ها داد یا نه؟» .
ازطرف مدرسه مهران برای خدمت گزاران، درمحلۀ وصفنار درجنوب غربی تهران خانه سازی می شود «که کسان دیگری خانه ها را تصاحب کردند».
تلاش های همه جانبۀ این زوج فرهنگی: شامل بهداشت، انضباط وحرمت آموزش، دعوت به همکاری اولیاء وتشویق آنها در همکاری با مسئولان وجذب وجلبِ علاقۀ عموم به مشارکت درامور مدرسه، وازهمه مهمتر: توجه ویژه به رشد و پرورش آگاهی و بالابردن سطح دانشِ اطفال و نوجوانان بسی شگفت انگیز است و جای سپاس دارد وقدردانی. مبالعه نیست که این کتاب توان آن دارد که به عنوان بهترین نمونۀ آموزشی درمراکز تربیتی در متون درسی قرار گیرد. افسوس که دوران پریشانی وبحران است. و نگاه های سازمان یافتۀ جهل ریشه دار به سوی خرافات و فرهنگ پوسیدۀ تحجر؛ تجدید خاطره با عادت عرفی شده، و زمانۀ رفتن به سراغ چه باید کرد؟
گزبده ای پرمغز از مصطفی کریمی دربرگردان روجلد کتاب، یادآور انسانیت هایی ست که زمانی بین برخی با وجدان های سالم وپاکیزه رخ می نمود: « . . . خانم وآقای مافی به این کوشش ها بسنده نکردند و برای کمک به رشد فرهنگ کودکان کشور، با هم فکران و همراهان خود، درتآسیس «شورای کتاب کودک»، «فرهنگ نامه کودکان ونوجوانان» و «انجمن پژوهش های آموزشی» مشارکت کردند. ما سال ها درانجمن پژوهش های آموزشی و درکنار خانم وآقای مافی، صداقت، بردباری، پشتکار، امید و عشق به انسان ها را آموختیم». انجمن پژوهش های آموزشی پویا.
برای علاقمندان به مسائل آموزشی وبهره گیری از رشته های گوناگون تجربه های این دو آموزگار برجسته که چهره در نقاب خاک ابدی کشیده اند مطالعه این کتاب را توصیه می کنم.