نشست باکو، خشم تهران

در دهم فروردین ماه ۱۳۹۲ خورشیدی (۳۰ مارس ۲۰۱۳) کنفرانسی در شهر باکو با عنوان «فردای آذربایجان جنوبی با چشم انداز مدرنیته» (چاقداش گونی آذربایجان ساباحی) از سوی جبهه ملی آزادی آذربایجان جنوبی (گاماج) با شرکت تعدادی از کار‌شناسان، دانشگاهیان، دیپلومات‌ها و سیاسیون سابق جمهوری آذربایجان، فعالین و سخنگوی جبهه آزادی آذربایجان جنوبی برگزار شد. کنفرانس گام مهمی برای شناخت جامعه کنونی آذربایجان جنوبی، چالش‌های پیش روی آن و تنگنا‌های اقتصادی و سیاسی آن برداشت و راه‌های برون رفت از آن را مورد بررسی قرار داد.

نشست در هتل «پارک این» شهر باکو و در سالن‌ دان اولدوزو (ستاره سهیل) برگزار شد، در کنفرانس که به مدت ۴ ساعت ادامه داشت، وفا قلی‌زاده، از مشاوران حیدر علی یف رئیس جمهور پیشین آذربایجان، آراز اصلانی مدیر پژوهش‌های منطقه قفقاز و برخی دیگر از دانشگاهیان و نمایندگان پیشین پارلمان آذربایجان شرکت کرده، مطالب، اندوخته‌های علمی و اجتماعی و دانسته‌های خود را در رابطه با منطقه بر زبان آوردند. آنچه تا کنون از محتوای کنفرانس و چگونگی گفتار سخنرانان بیرون آمده و از سوی وسائل ارتباط جمعی بویژه تلویزیون «گوناز ت و» گزارش شده، نشان می‌دهد که آنان چالش‌ها ی موجود در منطقه و جامعه آذربایجان جنوبی را مورد بررسی قرار داده‌اند. آنان به خطر خشک شدن دریاچه اورمیه و تاثیر آن در منطقه، زندانیان سیاسی معترض به اوضاع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آذربایجان جنوبی پرداخته، دولت جمهوری اسلامی را گرفتار در بحران عمیق اقتصادی و اجتماعی ارزیابی کرده‌اند. در پایان با نگاه به اوضاع اقتصادی و اجتماعی آذربایجان جنوبی و چشم انداز آن، راه‌های برون رفت را با مردم آذربایجان در میان گذارده‌اند.

با انتشار خبر کنفرانس در باکو، وزارت امور خارجه جوانشیر آخوندوف سفیر جمهوری آذربایجان را به وزارت امور خارجه فرا خوانده و اعتراض شدید خود را به برگزاری کنفرانس با وی در میان گذاشته و از باکو توضیح خواسته است.، همزمان سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان با دفاع از مواضع کشور خود و احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر و پیشبرد حسن همجواری، برگزاری کنفرانس را با قوانین داخلی خود مغایر ندانسته و شرکت اندیشمندان، دانشگاهیان و دیپلومات‌های پیشین را در کنفرانس آزاد، داوطلبانه و در همبستگی با مردم آذربایجان دانسته است. در این میان اضطراب، نگرانی، ترس همراه با خشم در تهران تا هذیان گویی، دروغپراکنی و تهدید ادامه یافت. برخی از مقامات و روزنامه نگاران گوی سبقت از هم گرفته همراه با تهدید به تحلیل پرداختند تا رهنمود‌های لازم را برای دیگران یادآور شوند. حسین شریعتمداری مسئول روزنامه کیهان در مقاله‌ای در روزنامه خود عقده دل گشود، با تکرار هذیان و یاوه‌های گذشته، تاریخ خود ساخته را تکرار کرد. شریعتمداری با مدح و ستایش از جمهوری اسلامی و رژیم ولایت به این باور رسیده است که مردم جمهوری آذربایجان مسلمان و شیعه‌اند و آرزوی دیرینه و شبانه روزی آنان است که به میهن اسلامی و رژیم ولایت بپیوندند، ایشان که از استادان نامی دانشگاه ایوین (زندان ایوین) در سال‌های گذشته بوده، برای اثبات ادعای خود تقاضای برگزاری رفراندوم در جمهوری آذربایجان می‌کند که مردم در آن تمایل خود را به رژیم ولایت نشان خواهند داد. جالب اینجا است که شریعتمداری این خواسته خود را در مورد آذربایجان جنوبی گناه نابخشودنی و خواستاران آن را دشمن مردم و نظام، برانداز و تجزیه طلب می‌نامد. در پی این رهنمود که از سوی روزنامه کیهان منتشر می‌شود، مقامات ریز و درشت، مسئول و غیر مسئول رژیم زبان به سخن می‌گشایند، سخن از ۱۷ شهر قفقاز، دوران قاجار، قرارداد‌های گلستان و ترکمن چای و لزوم الحاق آن‌ها به ایران می‌گویند. در این راستا بروجردی رئیس کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و منصور حقیقت‌پور نماینده اردبیل و نائب رئیس‌‌ همان کمسیون هم گفتار شریعتمداری را تکرار می‌کنند. در ‌‌نهایت نوبت به محسن پاک آئین و رامین مهمانپرست می‌رسد که با کشف معما و با آگاهی از همه مسائل جهانی به این نتیجه می‌رسند که در پشت تشکیل این کنفرانس اسرائیل و ایالات متحده قرار دارند و در آرزوی آنند که رابطه جمهوری اسلامی را با کشور‌های همسایه برهم زنند! جالب‌تر اینکه هیچکدام از این مقامات، از روزنامه نگار وابسته به رژیم گرفته تا نماینده به اصطلاح مجلس شورای اسلامی سخنی در رابطه با آذربایجان جنوبی به زبان نمی‌آورند، این در حالی است که هزاران جوان آذربایجانی به خاطر دفاع از زبان مادری، پیشگیری از خشک شدن دریاچه اورمیه و یا فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی در زندان به سر می‌برند. آذربایجان جنوبی با شدید‌ترین بحران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود روبرو است. هزاران جوان در پی جستجوی کار و لقمه نانی به دور دست‌ترین مناطق کشور مهاجرت می‌کنند. نگاهی به آمار خود رژیم این واقعیت تلخ و بسیار غم انگیز جامعه آذربایجان را نشان می‌دهد. از آن رو هر گونه حرکتی در هر گوشه از جهان در رابطه با آذربایجان رژیم را نگران و خشم آن را بر می‌انگیزد.

همسو با شریعتمداری و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در درون، برخی از سیاسیون و روزنامه نگاران خارج نشین هم که همواره سخن از دمکراسی، حقوق بشر و حق تعیین سرنوشت را نوشخوار می‌کنند و در هر فرصتی خواهان برقرای دمکراسی و حق شهروندی‌اند، داد و فریاد بر آوردند و قیل و قال راه انداختند که کشور دارد تجزیه می‌شود باید با آن مقابله شود. جای بسی تعجب، تاسف و گاهی ناباوری است که تعدادی از این افراد خود را روشنفکر، فعال سیاسی و تحلیلگر می‌نامند ولی از تحلیل جامعه و خواست به حق مردم آذربایجان که خواهان آزادی سیاسی، استفاده بهینه از ظرفیت‌های اقتصادی و نیروی جوان و فعال اجتماعی‌اند، بی‌خبر، بی‌اطلاع و گاهی عاجزند.

جامعه ایران و آذربایجان در طول چندین دهه، از تمرکز قدرت سیاسی و اقتصادی در یک مرکز که با گذشت زمان به استبداد مطلق در دست شاه و یا ولایت انجامیده، رنح برده و برای برون رفت از آن راهی جز تقسیم قدرت و نظارت بر عملکرد آن متصور نیست. برای رسیدن به دمکراسی پایدار تشکیل قطب‌های سیاسی و اقتصادی مردم محور در راستای سیاست و اقتصاد ضرورت زمان و تاریخ کنونی جامعه است. آنچه در باکو اتفاق افتاده صرفنظر از موافق و یا مخالف بودن با متن کنفرانس و گفتار سخنوران، نشانه بلوغ سیاسی مردم آذربایجان جنوبی است که می‌خواهد سرنوشت سیاسی خود را خود تعیین کند. شاید از این رو باشد که رژیم جمهوری اسلامی با دلهره، نگرانی و اضطراب خشم خود را به این گونه نشست‌ها نشان می‌دهد و تاریخ غیر واقعی و خیالی خود را بر زبان می‌آورد.

در شرایط کنونی، آذربایجان جنوبی به نقطه‌ای از رشد فکری، سیاسی و اجتماعی رسیده است که می‌خواهد مسائل خود را در درون و برون از مرز‌های خود مطرح سازد، زیرا راه برون رفت از بحران را در دستیابی به آزادی‌های سیاسی و اجتماعی می‌داند. در این راستا آرزو دارد که چالش‌های اجتماعی خود را نخست در درون مرز‌های خود مورد بررسی و پژوهش کار‌شناسان، فعالین اجتماعی و نهاد‌های مدنی خود قرار دهد و این خواسته خود را به دیگر واحد‌های ملی انتقال دهد و در این راه مانند گذشته‌های دور، پیشرو واحد‌های دیگر شود. تشکیل کنفرانس، سمینار، پانل و استفاده از وسائل ارتباط جمعی برای رشد آگاهی و اطلاع رسانی ضرورت تاریخی است، اگر امکان تشکیل نهاد‌های مدنی و استفاده از این ابزار بویژه اطلاع رسانی در داخل کشور فراهم نشود، چشم‌ها و گوش‌ها به خارج از کشور دوخته خواهد شد. از آن رو گسترش این فعالیت‌ها نشانگر بلوغ و توانایی سیاسی و اجتماعی جامعه آذربایجان جنوبی و دیگر واحد‌های ملی است.

محمد حسین یحیایی
mhyahyai@yahoo.se