خیزش مردم محروم از دستآورد های بشری. در قرون گذشته که آزادی و رهایی از قید و بند های کهن و دیر پا از مهمترین آنهاست. همراه با خواست تغییر و دگرگونی جوانا ن سرخورده و تحقیر شده از سوی رژیم های استبدادی در کشور های شما ل آفریقا با سرعت شگفت انگیزی به دیگر کشور ها رسید. این خیزش عمومی مردم منطقه بویژه جوانان و زنان جهان را در بهت و حیرت فرو برد. برای نخستین بار بیکاران جوان در تونس و مصر لرزه بر اندام ستمگران خوش نشین در شیخ نشین های خلیج فارس انداخت و خواب سنگین و چندین ساله آنها را بر هم زد. شیخ نشین بحرین با وعده تقسیم پول در بین مردم و به امید شکاف انداختن در جنبش آزادی خواهی به آرام کردن توده های خشمگین پرداخت. غافل از اینکه دیگر نمی توان با وعده و وعید. و استفاده ابزاری از پول و باور های مذهبی به شیوه پیشین ادامه داد و مردم را به دلخواه دیکتاتور اداره کرد. در شرایط کنونی مردم بویژه جوانان با استفاده از تکنولوژی نوین و شبکه عظیم اطلاعاتی از رخداد های جهان آگاهی پیدا می کنند و روابطی بوجود می آورند که دیگر قابل کنترل نیست. بنابرین بادی که از نقطه ای وزیدن می گیرد در مدت کوتاهی به طوفان عظیمی تبدیل می شود که قادر است ریشه رژیم های استبدادی را از بیخ و بن بر کند و به زباله دان تاریخ بفرستد. در این میان نگرش و رفتار برخی از کشور های قدرتمند منطقه به این رخداد ها قابل تامل و گاهی حیرت آور است.
جمهوری نوین ترکیه که میراث دار امپراتوری بزرگ عثمانی است و سال های طولانی منطقه را درکنترل خود داشته و اکنون از سوی احزاب و شخصیت های اسلامگرا اداره می شود. رفتار های چند گانه ای از خود نشان می دهند. از سویی به حسنی مبارک و دیگر رهبران منطقه توصیه می کنند که صدای رستاخیز مردم را بشنوند و به سلطه و دیکتاتوری دیرینه خود پایان دهند و از سوی دیگربا حمایت دوپهلو گاهی مستقیم و گاهی غیر مستقیم از استبداد وکودتای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی حمایت می کنند. هنگامی که رژیم جمهوری اسلامی با قطعنامه های تنبیهی شورای امنیت سازمان ملل. اتحادیه اروپا و کشور های پیشرفته صنعتی روبرو است و هر روز دامنه آن وسیعتر می شود و رژیم در انزوای کامل قرار می گیرد. ترکیه به یاری آن می شتابد و سعی می کند که با همکاری همدیگر تحریم ها را دور زده شود.
رابطه سیاسی و اقتصادی ترکیه و ایران تاریخ دیرینه ای دارد. چندین قرن است که مرز طولانی آن دو در آرامش و ثبات پایدار مانده هر دو کشوراز مداخله در امور داخلی یکدیگر پرهیز کرده اند. دو کشتار بی رحمانه شیعه کشی در زمان سلطان سلیم و سنی کشی در دوره شاه اسماعیل صفوی به هر دوکشور آموخته است که باید تعادل. تعامل و دوستی را حفظ کنند. در همه این مدت نوعی رقابت. حسادت و برتری جویی پنهان در منطقه بین آندو ادامه یافته است. استقرار نظام جمهوری اسلامی. تلاش برای صدور انقلاب. جنگ طولانی با عراق و پافشاری در اجرای سیاست های کهنه و خشن. همراه با کار برد منابع اقتصادی و انسانی کشور در راستای نظامی و امنیتی شدن جامعه فاصله توسعه و رشد یافتگی دو کشور را بیشتر کرد. جمهوری ترکیه به کشوری پیشرفته در منطقه و تاثیر گذار در جهان سیاست شد. درآمد سرانه آن به دو برابر ایران افزایش یافت. نهاد های دمکراتیک شکل گرفت. صد ها فرستنده تلویزیونی و رادیویی به گردش آزادانه اخبار و اطلاعات یاری رساندند. در این میان قدم های بلندی در راه دمکراتیزه شدن جامعه و ساختار نظام سیاسی برداشته شد که سال ها در دست و چمبره نظامی ها گرفتار شده بود. اینک مایه تاسف است که این کشور با همه تلاش خود در درون ترکیه. از رژیم جمهوری اسلامی در برون حمایت می کند. هرچند به نظر می رسد که ترکیه به منافع اقتصادی خود فکر می کند و می خواهد رهبری منطقه را در دست داشته باشد.
عبداله گل رئیس جمهور ترکیه در راستای اهداف سیاسی و اقتصادی کشور خود همراه با بیش از 135 مقام سیاسی. 100 بازرگان. 25 خبرنگار و تعدادی از دانشگاهیان وارد ایران شد. دیدار گل چهار روز خواهد بود و از شهر های اصفهان و تبریز دیدار خواهد کرد. همزمان با دیدار ایشان با مقامات ایرانی. هیئت اقتصادی و تجاری هم در حوزه های خود فعالیت خواهند کرد و بازار گسترده ایران را با همه ظرفیت های آن مورد بررسی قرار خواهند داد. ترکیه سال ها است در حوزه انرژی. ساختمان سازی. حمل ونقل و بخش های دیگر سرمایه گذاری و فعالیت می کند. اینک ایران به یکی از کشور های مهم در اقتصاد ترکیه تبدیل شده است. بر اساس گزارش و داده های اتاق بازرگانی استانبول بیش از 4000 هزار شرکت تجاری از سوی ایرانی ها در سال 2010 در ترکیه ثبت شده و این تعداد یک چهارم از کل شرکت های ثبت شده در ترکیه است بنابرین ایرانی ها مقام نخست در تاسیس شرکت را در دست دارند. هرچند هدف جمهوری اسلامی دور زدن تحریم های جهانی است. فعالیت های بانکی ایران در ترکیه ادامه دارد و این شرکت ها حریم تحریم ها را سوراخ می کنند و از کارآیی آنها می کاهند.
در شرایط کنونی که ایرانی ها با مشکل روادید از کشور های دیگر روبرو هستند. ترکیه بهترین آلترناتیو برای گردشگری و توریسم ساحلی است.در سال بیش از دو میلیون ایرانی از ترکیه دیدن می کنند و این سهم بزرگی در بخش توریسم ترکیه دارد. میلیارد ها دلار از توریسم ایرانی حاصل می شود. تعداد زیادی در بخش خدمات مشغول کار می شوند. بر اساس گفته های دو طرف در آینده نزدیک میزان حجم تجارت بین دو کشور از 5 میلیارد دلار به 30 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. آنچه در ظاهر دیده می شود گفتار دو جانبه بین روسای دو کشور پیرامون فعالیت های تجاری و اقتصادی است ولی به نظر نمی رسد که عبداله گل حامل پیامی از سوی کشور ها اروپایی و یا ایالات متحده آمریکا نباشد. از آنچه در گفتار دو جانبه بین مقامات صورت گرفته اطلاع دقیقی در دست نیست. مذاکرات پشت پرده و رایزنی در رابطه با فعالیت های اتمی ایران با کنار کشیدن برزیل به ترکیه سپرده شده است. ترکیه تلاش می ورزد. تا شکست و بن بست مذاکرات ایران را با اعضای دائمی شورای امنیت و آلمان را در استانبول جبران کند و طرفین را بار دیگر به مذاکره و گفتگو بکشاند. به هر رو در آینده نزدیک پرده ابهام بر داشته خواهد شد و رفتار کشور ها مذاکرات پشت پرده را افشا خواهند کرد.
همزمان با دیدار عبداله گل و هیئت همراه از ایران 25 بهمن فرا رسید. هزاران جوان در خیابان های تهران و شهر های بزرگ به تظاهرات پرداختند. رژیم که خود را باکشتار. شکنجه. تجاوز و زندان در موضع قدرت می دید و نوکران مطبوعاتی آن در روزنامه ها و سایت های وابسته و ذوب شده در ولایت. هر روز پایان فتنه را اعلام و با شیپور خود می دمیدند. غافلگیر شدند. سراسیمه باز هم به تاکتیک شکست خورده روی آوردند. لباس شخصی ها . موتور سوار ها و زنجیر بدست های ولگرد را به جان مردم انداختند. عده ای کشته و تعدادی هم مجروح کردند. باز هم هزاران نفر را دستگیر و روانه زندان های مخوف خود کردند تا شو های جدیدی راه بیاندازند و جوانان را وادار به اعتراف به گناهان ناکرده خود بکنند. صبح همان روز عبداله گل همراه با احمدی نژاد در مصاحبه مطبوعاتی شرکت کرد و به پرسش خبرنگارانی که از پیش انتخاب شده بودند جواب داد. هر دو رئیس جمهور به تعریف و تمجید از گذشته تاریخی و فرهنگ مشترک پرداخته و گاهی تا ابراز تملق پیش رفتند. عبداله گل در ارزیابی رخداد های منطقه که همراه با هشدار بود گفت. دولت های منطقه باید با ارزیابی دقیق از شرایط موجود. خواست و آرزوی مردم را بر آورده و مورد توجه قرار دهند. با اصلاحات همسو شوند و گرنه مردم راه خود را جستجو و پیدا می کنند. این گفتار خوشآیند رژیم و مقامات جمهوری اسلامی نبود ولی همزمان مردم به ستوه آمده از دست استبداد را هم راضی نکرد. زیرا احمد داوداوغلی وزیر امور خارجه ترکیه با باور های شدید مذهبی و رویکرد جدید خود در منطقه. نظام ایران را دمکراتیک. انتخابات را سالم و نهاد های سیاسی را بر آمده از خواست مردم می خواند. داوداوغلی وزیر امور خارجه ترکیه. مجلس و نمایندگانی را دمکرات می داند که فردای تظاهرات مردمی در خیابان ها. مرگ رهبران جنبش سبز را خواستار شدند. حادثه و خواست مجلس شورای اسلامی. بسیار هولناک. غم انگیز و بخشی از تراژیک تاریخ است که نمایندگان خود خوانده مردم در مجلس یک کشور خواهان مرگ و کشتار مردم آن کشور باشند! آنان خواستار اعدام کسانی شدند که سال های نه چندان دور در بالاترین مقام اداری و سیاسی کشور بودند.
جامعه ایران متشکل از اقوام و ملل گوناگون که تاریخ و فرهنگ مشترکی با ترکیه دارد از رفتار دوگانه و گاهی چند گانه آن کشور آزرده و گله مند است. سران ترکیه از رئیس جمهور گرفته تا وزیر امور خارجه از فردای تظاهرات در میدان تحریر مصر به آن واکنش نشان دادند و خواست مردم را حق طلبانه خواندند.رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه پا را فرا تر گذاشت و از حسنی مبارک خواست به خواست مردم گردن نهد و از قدرت کناره گیری کند. ولی در رابطه با ایران و خواست مردم آن بی تفاوت و یا سکوت می کنند. در حالی که هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه ایالات متحده. سخنگوی کاخ سفید. کاترین اشتون هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سیاستمداران دیگر کشور ها از تظاهرات آرام مردم حمایت و برخورد خشن نیرو های دولتی را محکوم می کنند دولت ترکیه باز هم به سکوت خود ادامه می دهد.
در جمهوری ترکیه ماه ها است قوه قضائیه و دادگاه ها به پرونده برخی از فرماندهان سابق. سیاستمداران . دانشگاهیان و افراد دیگری رسیدگی می کنند که گویا قصد کودتا در سال های گذشته داشته و می خواستند دولت قانونی را از قدرت بر کنار کنند. همین دولتمردان ترکیه به نوعی از کودتای نظامی. امنیتی ها در ایران حمایت می کنند و چشم بر واقعیت های اجتماعی و سیاسی ایران می بندند. همزمان ترکیه برای نزدیکی به اتحادیه اروپا و در راستای تکامل رشد سیاسی و اقتصادی خود قدم های بلندی در درون کشور خود بر می دارد. نهاد های سیاسی و صنقی را گسترش می دهد. با تغییر قانون اساسی به کرد ها که سال ها از حقوق اجتماعی و سیاسی خود محروم بودند حقوق سیاسی و حق استفاده از زبان در مدارس . رادیو. تلویزیون و مطبوعات می دهد ولی همزمان به درخواست مردم آذربایجان. کردستان. بلوچستان. خوزستان و اقوام دیگر در گستره ایران بزرگ بی تفاوت می ماند. از آن رو جامعه وسیع و گسترده ایران از عملکرد دولتمردان ترکیه در رابطه با خود خشنود نیستند و خواهان حمایت معنوی مردم ترکیه از خواست های سیاسی و اجتماعی خود هستند...
محمد حسین یحیایی
mhyahyai@yahoo.com
