امید بهرنگ

گرهگاهی تاریخی، مصافی عظیم!
به مناسبت صد سالگی تأسیس حزب کمونیست ایران

بخش دوم – مختصات جمهوری گیلان

جنبش جنگل، جنبشی ناسیونالیستی – اسلامی بود که در جریان جنگ جهانی اول در مقابله با اشغال ایران توسط قوای روس و انگلیس – به‌ ویژه مقابله با ظلم و تعدی ارتش تزاری - شکل گرفت. رهبران این جنبش مذهبی بودند. آن دوره امپراتوری عثمانی و امپریالیسم آلمان و اتریش با هدف پیشبرد جنگ های نامتقارن در مناطق تحت کنترل انگلیسی ها بر پان‌اسلامیسم دمیدند. جنبش جنگل تحت تأثیر پان‌اسلامیسم خود را اتحاد اسلام نامید. اما آنان ازنظر نظامی – تشکیلاتی نتوانستند روابط مستحکمی با عثمانی ها و آلمانی ها برقرار کنند و نخواستند بر پایه نقشه های سیاسی – نظامی پیشنهادی آنان عمل کنند.



امید بهرنگ

گرهگاهی تاریخی، مصافی عظیم!
به مناسبت صد سالگی تأسیس حزب کمونیست ایران

بخش اول

حکا در مقطعی مهم از تاریخ ایران و جهان پا به عرصه حیات گذاشت. این حزب محصول تلاطمات ناشی از گرهگاهی تاریخی – جهانی بود که با جنگ جهانی اول و سپس رخداد انقلاب اکتبر و وقایع پس از آن شناخته می شود. پس از کمون پاریس، کمونیست ها تحت رهبری لنین توانستند در کشور پهناور روسیه قدرت سیاسی کسب کرده و طی جنگ داخلی آن را تثبیت کنند. حکا در ارتباط مستقیم با این پیشروی تاریخی شکل گرفت؛ سریعاً درگیر عمل انقلابی و مبارزه مسلحانه شد، با یاری ارتش سرخ و بر بستر جنبش جنگل اولین جمهوری سوسیالیستی را در ایران بنیان نهاد.



new/behzad-keshavarzi1.jpg
بهزاد کشاورزی

فرازی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران ( بقیه )

فصل پنجم ( قسمت دوم )

امروز که ۳۷ سال از واقعه آن آتش سوزی جنایت بار می گذرد، حکومت اسلامی هنوز به « قفل بودن درب های سینما » استناد می کند و آن را یکی از دلایل دست داشتن رژیم شاه در آن آتش سوزی می شمارد. پس از آن فاجعه، کلیۀ مخالفان رژیم شاه - از مذهبی و روشنفکر و چپی و غیره - این آدم سوزی دلخراش را به پای آن رژیم گذاشتند. جالب توجه است که دو روز پس از این واقعه، خمینی طی اعلامیه ای « دقیقآ » همانند خبر بی. بی. سی، شاه را مقصر اعلام کرده و نوشت:
«...آتش را در سراسر سینما افروختن و لابد توسط مأمورین درهای آن را مهر کردن کار اشخاص غیرمسلط بر اوضاع نیست...»



new/majlse-baad-toopbaran1.jpg

۲ تیر ۱۲۸۷:‌ مجلسی که به توپ بسته شد

گفت‌وگوی زمانه با ناصر مهاجر،‌ پژوهشگر تاریخ معاصر

امروز ۲ تیر، ۱۱۲ سال از به توپ بستن مجلس شورای ملی به فرمان محمدعلی شاه قاجار می‌گذرد. در این واقعه نخستین مجلس ایران توسط قزاق‌های روس به فرماندهی کلنل ولادیمیر لیاخوف به توپ بسته شد؛ مجلسی که سرآغاز حق‌خواهی و تجدد خواهی در ایران بود.
تصویب اساسنامه بانک ملی ایران، قانون آزادی مطبوعات، تشکیل محاکمات عرفی و ایجاد دادگستری، لغو تیول‌داری، قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی، قانون ممیزی علمی، و قانون رشوه و مجازات آن از مهمترین دستاوردهای نخستین مجلس ایران بودند که همگی در عمر کوتاه این مجلس به تصویب رسیدند. «زمانه» در گفت‌و‌گو با ناصر مهاجر، پژوهشگر تاریخ معاصر در پاریس نگاهی انداخته است به رویدادهای دوم تیرماه ۱۲۸۷ و چندین دهه تلاش مجالس مشروطه برای حق‌خواهی و تجدد در ایران.



new/behzad-keshavarzi1.jpg
بهزاد کشاورزی

فرازی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران (بقیه)

فصل پنجم ( قسمت اول )

باید گفت که از سال ۵۴ به بعد اقتصاد کشور با رکود توأم بود و این امر موجب رکود کارهای ساختمانی و سازندگی شده بود. در گذشته رونق و گسترش سریع کارهای عمرانی و ساختمانی، تعداد فراوانی از مردم طبقۀ سوم را به عنوان کارگر غیرماهر به خود جذب کرده بود. لیکن اینک رکود این بخش از اقتصاد کشور، موجب بیکاری این گروه از کارگران گردید. به طوری که در نیمه های تابستان ۵۷، تعداد بیکاران از صفر، تقریبآ به چهارصدهزار نفر افزایش یافته بود.



new/behzad-keshavarzi1.jpg

فرازی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران
قسمت چهارم از فصل چهارم

هر حادثۀ خونباری که بوسیلۀ ملایان تندرو ایجاد می شد، چهلم خونبارتر دیگری را به دنبال می آورد و این تنها راه پیروزی آنان بود. در پس هر حادثه ای، سیل اطلاعیه ها و بیانیه ها، رژیم را به باد انتقاد و اعتراض می گرفت و از وجهۀ مردمی و اعتبار اجتماعی آن می کاست. روز ۱۰ فروردین، به مناسبت چهلم حادثۀ تبریز، بازار تهران تعطیل شد و در ۵۵ شهر، تظاهرات ضد حکومتی برپا گردید و مذهبی های تندرو و طرفداران خمینی، بانک ها، هتل ها، ماشین های پلیس، سینما ها و اماکن عمومی و ساختمان های حزب رستاخیز و مجسمه های شاه و رضاشاه را مورد حمله قرار دادند.



new/behzad-keshavarzi1.jpg
بهزاد کشاورزی

فرازی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران
(بقیه)

در تاریخ ۱۷ دی، نامۀ فوق در روزنامۀ اطلاعات چاپ و منتشر گردید. این نامه را می توانیم در حقیقت آغازی بر پایان سلطنت محمدرضاشاه بدانیم. این نامه جرقه ای بود که آتش به انبار باروت مبارزین حکومت زد و به سرعت بقیۀ مردم را به دنبال خویش به خیابان ها کشانید. اینک گروه متشکل خمینی، فرصت یافته بود تا از این پیش آمد حد اکثر بهره برداری را بکند. فردای آن روز، شهر قم شلوغ شد. حوزۀ علمیه و بازار تعطیل گردید.۴۰۰۰ نفر طلبه و مردم، تحریک شده و به منازل مراجع قم سرازیر شدند و از آنان همیاری طلبیدند.



new/behzad-keshavarzi1.jpg
بهزاد کشاورزی

فرازی از تاریخ انقلاب اسلامی
(بقیه)

به دنبال مرگ مصطفی خمینی، نامه ها و تلگراف های تسلیت فراوانی به خمینی ارسال می گردید و او نیز به هرکدام از آن ها جواب می داد. در کلیۀ جواب ها، خمینی، شاه و حکومت وی را به باد انتقاد و ناسزا می گرفت. این اولین باری نبود که خمینی از حکومت انتقاد می کرد. خمینی سه سال پس از مسافرت اجباری خویش به نجف، یعنی از سال ۱۳۴۶، طی ارسال نامه ها و تلگراف هائی، همیشه از رژیم انتقاد کرده بود. لیکن در این تاریخ، در جواب تلگراف های تسلیتی که از مردم دریافت می کرد، انتقادات کوبنده تر و گزنده تری از شخص شاه می نمود.



new/behzad-keshavarzi1.jpg
بهزاد کشاورزی

پای گیری تشکّل روحانیان طرفدار خمینی
پس از اعلام فضای آزاد به وسیلۀ شاه

اولین وظیفۀ تشکیلات طرفداران خمینی، این بود که می بایست خمینی را به عنوان « آیت الله العظمی » به مردم کشور به شناسانند. روش چنین بود که در فرصت های مقتضی، مجالسی ترتیب می دادند و در گرماگرم انجام مراسم، تعدادی که از قبل آماده شده بودند، به سلامتی « رهبر شیعیان جهان آیت الله العظمی خمینی » سه بار صلوات می فرستادند و مردم بی خبر را نیز به دنبال خویش می کشانیدند. این شگرد در روز ۱۵ مهر، ساعت ۵/۴ بعد از ظهر، طی مراسم ختم مصطفی خمینی در شاه عبدالعظیم انجام شد.