ساکنان تهران برای خشک شدن شیرهای آب خانه شان وحشت دارند
شریف زاده و آزاد
Sat 15 11 2025
سال ها خشکسالی و بی توجهی شهر را تقریبا ناپایدار کرده است.
آب در بند لاطیان که تهران را تغذیه می کند، در تاریخ ۱۸اردیبهشت۱۴۰۴.
.بهرام/تصاویر خاورمیانه/خبرگزاری فرانسه از طریق گتی ایماژ
۱۱ نوامبر ۲۰۲۵
فارین پالیسی
برگردان : شریف زاده و آزاد
نویسندگان: نیک کوثر و علیرضا نادری
در روزهای اخیر، قطع طولانی مدت آب در سراسر تهران باعث ایجاد وحشت گسترده در میان ۱۰ میلیون نفر ساکنان تهران، پایتخت ایران، شده است. هفته گذشته، پس از سال ها خشکسالی وکاهش بارندگی و برف، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، هشدار داد که اگر تا اواخر نوامبر باران نبارد، ساکنان تهران باید آب را جیره بندی کنند ودرنهایت پایتخت را تخلیه کنند. حکومت جمهوری اسلامی سال ها ست که میدانست ایران و تهران دچار کم آبی است ، اما برای حل بحران آب که به طور فزاینده ای وجود داشت،کاری انجام نداده است.
چندین متخصص برای چندین دهه در مورد این واقعه وحشتناک و قریب الوقوع هشدار داده اند. اکثریت ساکنان تهران مدت هاست که ازعواقب وخیم کم آبی، که استان های فقیرتر وپیرامونی با آن روبرو بودند، حمایت میشدند. امااکنون ساکنان تهران دچارهمان شرایط واحساسی شدند، که سایر ایرانیان برای سال ها آنرا تحمل می کردند.
حکومت جمهوری اسلامی ایران، برای سال ها، محدودیت های اکولوژیکی را نادیده گرفته واز سیستم های آب طبیعی بصورت غیر اصولی استفاده کرده است. شهر تهران بیشتر از سهم خود ازمنابع آبی ایران مصرف می نمود، سیاست آب رسانی دولت ایران به جای محافظت از منابع آبی، مانند سفره های زیرزمینی، فقط به دنبال تامین برای ساکنان شهر خلاصه شده بود.
پس از بارندگی بسیار ضعیف در دو سال گذشته، دولت با عجله برای تسکین وحشت کم آبی اهالی تهران ، آب مخزن سد طالقان را بوسیله تونل و کانال به تهران متنقل کرد. اما آب سد طالقان نمی تواند همه خواسته های تهران را برآورده کند. انتقال آب از مخازن سدها مشکل کمبود آب را حل نمیکند; استفاده از این طریقه، بلکه مشکلات تهران را به نواحی وسیعتری متوجه می کند، که خود موضوعی برای مطالعه در باره بی عدالتی زیست محیطی برای ایرانیان ساکن درروستا و شهرها تبدیل شده است.
مقامات به جای ساخت کارخانه های فاضلاب پیشرفته وتصفیه و تولید آب با کیفیت بالا برای تزریق مجدد به سفره های زیرزمینی، ساختن سدها برای انتقال آب برای مصرف در پایتخت و استفاده طرح های بزرگ کشاورزی را در اولویت خود قرار دادند.
در حالیکه، بیشتر آبهای مصرفی تهران از سدها تامین نمی شود، و به گفته مقامات دولتی «بیش از ۶۰ درصد آب مصرفی، از پمپاژ آب های زیرزمینی تامین می شود.» اما، اکثریت مردم به این گفته باور ندارند وفکر میکنند که اب شهرازسدها می اید و برای تهرانی ها، هر چه سدها پر تر باشند، أعصاب شان آرام تر است. در حال حاضر، کاهش باران و برف، آب مخازن سدها را کم کرده است وهمزمان به وحشت مردم از خشکسالی افزوده است.
ناتوانی بزرگ دیگر دولت، کنترل آب در سطح زمین شهر تهران است. تهران در دامنه های تپه های آبرفتی آلبرز ( بادبزن های آبرفتی کوهپایه البرز -) قرار دارد و تپه های مخروط های پهن و شنی که سیلاب ها را کند کرده و سبب نفوذ آب های روی زمین به سفره آب زیرزمینی میگردد - اما با مسطح کردن و سپس پوشاندن آن ها با آسفالت و بتن مانع نفوذ آب روی زمین و ورودش به منابع زیر زمینی شده اند. آبهای حاصل ازباران، رواناب و ذوب برف، دیگر برای تغذیه سفره های زیرزمینی تهران به زمین نمی تواند نفوذ کند، و منجر به کم شدن مقدار آب زیرزمینی این ناحیه شده است.
شهرهای دیگری که با کمبود بارندگی مشابه روبرو هستند، راه حل هایی پیدا کرده اند: حوضچه های تغذیه مصنوعی شارژ R در فرسنو، کالیفرنیا، آب را دوباره به زیر زمین برمی گرداند. کیپ تاون، آفریقای جنوبی، پس از بحران «روز صفر» در سال ۲۰۱۸ حوضچه هایی ساخت تا اب سیلاب های مقطعی را جمع آوری کند.
اما تهران برعکس عمل کرد: محلهای آبرفتی رابا آسفالت و بتن مهر و موم کرد، آب حاصل از بارندگی شدید را به عنوان "زباله" از شهر دور کرد و هرگز یک برنامه پر کردن مجدد آبهای زیر زمینی مدیریت شده واقعی را تهیه نکرد.
غفلت از شناخت مشکلات می تواند کشنده باشد.
رهبران ایران، مقامات آب تهران ، و اکثر ساکنان شهر، تا زمانی که شیرهای آب جریان داشتند، متوجه ابعاد ویرانگر بحران نبودند. این توهم تنها در جوامعی موجود است که منابع مسئول بتوانند آن را پنهان کنند. مخازن پشت بام در برج های ثروتمندتر، برای استفاده در زمان قطع برق در ظاهر مشکل را کاهش داد، اما، این عمل باعث پنهان کردن مقیاس واقعی مشکل آب شد.
سلامت این برج های بلند مانند بقیه شهرها به منابع آب زیرزمینی وابسته هستند، اما پمپاژ بیش از حد باعث فشردگی آبرفت درزیر آنها می شود. در نتیجه، ترک هایی در ساختمان ها ظاهر خواهد شد. این شهر بر روی چندین گسل قرار دارد و هنگامی که زمین لرزه بزرگی که مدت ها توسط ژئوفیزیکدانان پیش بینی می شد، فرا رسد، ساختمان ها یی که بنیادشان در اثر نشست اقشار زمین تضعیف شده ، مشکل پیدا خواهند کرد و حتی ممکن است فرو ریزند ، در آن صورت، تلفات بالقوه صدها هزار نفر را در بر خواهند داشت.
خطر دیگر، شکنندگی و آسیب پذیر بودن شهراست:
با خشک شدن چاه ها و فروریخت ها و نابودی مزارع ، میلیون ها نفر به حاشیه تهران نقل مکان کرده اند- زاغه های اطراف تهران مملو از کشاورزان سابق که به دلیل برداشت بیش از حد سفره های زیرزمینی بدلیل، تکیه سیاست های اقتصادی دولت بر خودکفایی، در زمانی که ایران تحت تحریم ها خرد میشد، زمین های کشاورزی را ترک کردند.
کمبود آب، بیشترین ضربه را به کسانی که در حاشیه شهرزندگی میکنند وارد کرده است. مناطق دورافتاده ( حاشیه ای) تهران، دچار کم آبی بیشتری شده اند، بعلاوه، قطع آب میتواند سبب ایجاد شرایط اضطراری بهداشت عمومی مانند شیوع بیماری همه گیر هم تبدیل شود. رژیم، احتمالا، به ناآرامی در مناطق حاشیه ای پایتخت مواجه خواهد شد و میلیون ها ایرانی ناامید و مضطرب، بار دیگر به خیابان ها ریخته و خواستار پاسخ واقعی از رژیمی خواهند شد، رژیمی که ناتوان از حل این مشکل است.
مشکلات کمبود آب پایتخت، میتواند سوال مورد بحث کنونی تخلیه تهران را هم ایجاد کند:
منطقه شهری تهران آب کافی برای حفظ زندگی ۱۴ میلیون نفری خود را ندارد. آنها کجا می توانند بروند؟ کدام استان، چه رسد به اینکه کدام کشور می تواند آنها را جذب کند؟ لذا، ادعای پزشکیان کاملا پوچ است.
گام های عملی وجود دارد که یک دولت مسئولیت پذیرتر و کمتر فاسد می تواند بردارد که هم زمان بخرد و هم ریسک را کاهش دهد. باید با مردم صادق بود، برنامه های جیره بندی آب را فورا منتشر کند و هر چه زودتر با استفاده از متدد های مختلف، بحران های فوری را برطرف کند. به گفته عناصر آگاه داخل حکومت، تقریبا ۳۵ درصد از آب تهران از طریق لوله های فرسوده نشت میکند. این خود یک مسئله با راه حل فوری است و نسبتا به راحتی قابل رسیدگی است. دولت باید آب آشامیدنی سالم و بهداشتی را برای مناطق حاشیه ای هم تضمین کند تا آسیب پذیرترین افراد درابتدا محافظت شوند، نه در مرحله آخر. مقامات همچنین باید به خانوارها دستور دهند که استفاده روزانه را کاهش دهند و از آب خاکستری– یعنی فاضلاب نسبتا تمیز حاصل از دوش، وان، ظرفشویی حمام و ماشین لباسشویی ـ را برای مصارف غیر شرب استفاده نمایند.
در یک تلاش همزمان ، دولت باید استفاده مجدد از آب مصرف شده را – که در حال حاضر حدود ۲۰-۲۵ در صد است - با سرمایه گذاری در تصفیه بارسوم ، یعنی ساختن چاه های قابل تزریق و حوضچه های تغذیه بستر رودخانه، به ۷۰ در صد برساند. علاوه بر این، باید تغذیه سفره های زیرزمینی را در اولویت قرار دهد، سطوح نفوذپذیر روی سطح زمین را تا جایی که ممکن است گسترش دهد و قانون برعلیه پمپاژ بیش از حد این چاه ها که بطور طولانی مدت انجام میشد را اجرا کند.
خانوارها همچنین باید سیستم های جمع آوری آب باران - ناودان های پشت بام یا حیاط، مخازن، فیلتر های ابتدایی و تجهیزات اولیه تصفیه - را برای مصارف غیر آشامیدنی نصب کنند. اینها ارزان، سریع و قابل اندازه گیری هستند. مردم و تصمیم گیرندگان باید قبل از تابستان آینده وارد عمل شوند: چون، مقدار زیادی از آب آشامیدنی تهران صرف کولرهای تبخیری و برج های خنک کننده می شود. به این ترتیب میشود اول دست به درمان اورژانس زد و سیستم را تثبیت کرد که خود میتواند شروع بازسازی تدریجی اعتماد عمومی باشد.
البته برخی چهره ها از انتقال آب نمک زدایی شده از دریای عمان به تهران صحبت می کنند – بدون اینکه بار زیست محیطی و مالی این فناوری یا هزینه واقعی آن را درک کنند. استفاده از این تکنیک به غلظت نمک اب گرم دریا های جنوب ایران می افزاید و آب شور منجر به تخریب اکوسیستم های ساحلی خواهد شد، همچنین، نیاز شدید به انرژی، که عمدتا با سوخت فسیلی تامین میشود، برای هر متر مکعب آب اثر رد پای کربنی سنگینی برجای خواهد گذاشت.
اما حقیقت تلخ این مشکل بتوسط و برعهده عناصر بالای قدرت مدیریت آب قرار دارد. انتظار پیدا کردن راه حل های واقعی از سیستم مدیریت آب تحت سلطه سپاه پاسداران و مافیای آب حاصل نخواهد شد .
ایران اکنون به یک سیستم جدید برای حکمرانی آب نیاز دارد. در غیر این صورت، تهران به ویرانه تبدیل خواهد شد و میلیون ها ایرانی به سرزمین های امن تر و پایدارتر خواهند رفت.
FP من: نیک کوثر (کوثر نیک آهنگ) روزنامه نگار ایرانی آمریکایی و تحلیلگر مسائل آب برنده جایزه است. علیرضا نادر پژوهشگر مستقل ایران و خاورمیانه , و در حال حاضر تحلیلگر حقوق بین الملل در شرکت راند (Rand Corporation) در کارگروه اتحادیه ضد افترا (Anti defamation league) برای محافظت از جوامع اقلیت خاورمیانه خدمت می کند.
