نسل‌کشی‌ها در جهان
نسل‌کشی ارامنه: اولین نسل‌کشی سازمان‌یافته دولتی قرن بیستم
Thu 25 09 2025
صد سال پیش، صدها هزار ارمنی توسط عثمانی‌ها تبعید و کشته شدند. هانس-لوکاس کیزر، استاد تاریخ معاصر در دانشگاه زوریخ، به برخی از مهم‌ترین نکات در این باره اشاره می‌کند.
ارامنه قدیمی‌ترین قوم مسیحی جهان هستند که بیش از ۲۷۰۰ سال در منطقه‌ای بین فلات شرق آناتولی و قفقاز جنوبی سکونت داشته‌اند. همزمان، ارامنه ملت اصلی جمهوری کنونی ارمنستان هستند و با فاصله بیشترین سهم جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.
وضعیت اولیه
منطقه سکونت ارامنه از قرن نوزدهم در ترکیه (که آن زمان امپراتوری عثمانی بود) و روسیه قرار داشت. ارامنه از همان اوایل خواستار اصلاحاتی برای دستیابی به برابری در داخل امپراتوری عثمانی بودند. امپراتوری عثمانی در حال زوال عمدتاً با سرکوب و نخستین کشتارها واکنش نشان داد.
تهاجم روسیه به‌عنوان محرک
وضعیت ارامنه زمانی بدتر شد که در اواخر سال ۱۹۱۴، یک عملیات بزرگ ارتش عثمانی علیه روسیه در قفقاز با شکست ویرانگری به پایان رسید. ارامنه در هر دو طرف جنگیده بودند. اگرچه اکثریت غیرنظامیان و سربازان ارمنی نسبت به امپراتوری عثمانی وفادار باقی مانده بودند، دولت ارامنه را به‌طور جمعی مسئول مشکلات نظامی دانست — به‌ویژه اینکه برخی از آنها جنگ را نقد می‌کردند و به پیروزی دشمنان امید داشتند. ارامنه به قربانیان ساختگی تبدیل شدند.
تبعیدها
در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵، دولت جوان‌ترک‌ها، نخبگان ارمنی در قسطنطنیه را دستگیر، تبعید و کشت. نیروی محرکه این اقدامات، وزیر کشور، طلعت‌بای بود. این تاریخ به‌عنوان آغاز نسل‌کشی شناخته می‌شود و امروز توسط ارامنه به‌عنوان روز یادبود نسل‌کشی گرامی داشته می‌شود.
نیت و برنامه‌ریزی
ارامنه در هفته‌های بعد از سراسر آناتولی تبعید شدند. همه چیز به‌صورت تلگرافی هدایت می‌شد و برنامه‌ریزی مرکزی به‌شدت مرگبار بود. بخش بزرگی از مردان ارمنی اعدام شدند و بسیاری از زنان و کودکان در مسیرهای مرگ به سمت صحرای سوریه جان باختند. بازماندگان یا در اردوگاه‌های صحرایی از گرسنگی مردند یا در اوت ۱۹۱۶ در دیرالزور، در شرق سوریه کنونی، به قتل رسیدند. حدود یک میلیون ارمنی کشته شدند و ارامنه حتی از مرگ تا ۱.۵ میلیون نفر سخن می‌گویند.
دیدگاه ترکیه
ترکیه اتهام نسل‌کشی را رد می‌کند و آن را رویدادهای ناشی از جنگ می‌داند. مشکل اصلی آنکارا در به‌رسمیت‌شناختن نسل‌کشی ارامنه به تاریخ تأسیس دولت ملی ترکیه بازمی‌گردد. پذیرش این موضوع قهرمانان آن دوره را زیر سؤال می‌برد و نقش قتل‌عام‌های ۱۹۱۵/۱۶ را در شکل‌گیری دولت ملی پررنگ می‌کند.
دیدگاه مورخان و سیاستمداران
کشتار ارامنه در سال‌های ۱۹۱۵/۱۶ توسط بسیاری از مورخان به‌عنوان اولین نسل‌کشی سازمان‌یافته دولتی قرن بیستم در اروپا و مناطق مجاور شناخته می‌شود. همچنین بسیاری از دولت‌ها، پارلمان‌ها و سازمان‌ها این واقعه را نسل‌کشی می‌دانند.
نقش سوئیسی‌ها: یاکوب کُنزلِر
در محل، برخی از سوئیسی‌ها به ارامنه کمک کردند. یکی از کمک‌کنندگان مهم، یاکوب کنزلر، دیاکون اپنزلر (۱۸۷۱–۱۹۴۹)، بود که همراه با همسرش الیزابت در بیمارستان مأموریتی اورفا در شرق آناتولی به‌عنوان پزشک غیرحرفه‌ای فعالیت می‌کردند. طی جنگ جهانی اول، این زوج تعداد زیادی از ارامنه را از نسل‌کشی و تبعید نجات دادند. در سال ۱۹۲۲، آنها مهاجرت حدود ۸۰۰۰ یتیم ارمنی را سازمان‌دهی کردند.
تأثیرات بر سوئیس
رنج ارامنه در شرق ترکیه تا سوئیس هم تأثیر داشت. از آن زمان، جامعه‌ای ارمنی در سوئیس شکل گرفت و پروژه‌های کمک‌رسانی به قربانیان کشتارهای آناتولی راه‌اندازی شد. در کلیسای ارمنی-آپوستولیک در ترونکس، کانتون ژنو، هر سال در ۲۴ آوریل، مراسم یادبود نسل‌کشی ارامنه برگزار می‌شود.
سوئیس و پرونده پرینچک
آیا آزادی بیان به این معناست که همه چیز قابل گفتن است؟ حتی اینکه نسل‌کشی ارامنه «یک دروغ بین‌المللی» است؟ این جمله را سیاستمدار ترک، دوغو پرینچک، در سال ۲۰۰۵ بیان کرد و باعث یک پرونده قضایی در سوئیس شد.
این ملی‌گرای ترک در سخنرانی‌هایش در سوئیس این اظهارات را مطرح کرد و دادگاه کانتون وو، او را به جرم تبعیض نژادی به پرداخت جریمه مشروط محکوم کرد. دیوان فدرال در سال ۲۰۰۷ این حکم را تأیید کرد. پرینچک اما پرونده را به دادگاه حقوق بشر اروپا (ECHR) ارجاع داد و در سال ۲۰۱۳، این دادگاه حکم معکوس صادر کرد. در حال حاضر، ECHR بار دیگر پرونده پرینچک را بررسی می‌کند.
به نقل از رسانه سوئیسی SRF
۲۴ آوریل ۲۰۱۵
|
|