عصر نو
www.asre-nou.net

اندیشۀ سنجشگر


Mon 4 01 2021

امید همائی

اندیشۀ سنجشگر یا تفکّرِ انتقادی، تاریخی به قدمتِ فلسفه دارد. نخستین نشانه هایِ آن در آموزه هایِ سقراط دیده میشود. افلاطون و ارسطو از آن سخن گفته اند. سپس به دکارت و در عصرما به جان دیوئی، ادوارد گلاسر، رابرت انیس و ریچارد پاول میرسیم.

امّا اندیشۀ سنجش گر چیست؟ اندیشه ورزِ سنجشگر چه میکند؟
اندیشۀ سنجشگر همۀ آنچه را که میخواند، میبیند و میشنود را به عنوانِ واقعیّت محض نمیپذیرد. اندیشه ورزِ سنجشگر کنج میکاود و پرسش میکند. او محدود به تجارب و هیجاناتِ فردیِ خود نیست و کنشگرانه به دنبالِ گواه و دانش است. او آمادۀ برایِ دگرگونیِ آرایِ خویش و پذیرفتنِ اندیشۀ نوین است.

برای اندیشیدنِ انتقادی میتوان روشهائی داشت که در زیر یکی از آنهارا میشناسانیم.

این روش سه گام دارد: فرانمون یا شرح، واکاوی یا تحلیل و در پایان ارزیابی.

مرحلۀ شرح:

پرسشهایِ فرانمون پرسشهائی هستند از قبیلِ چه کسی، کجا، چه هنگام. اگر موضوعِ اندیشه مقاله ای باشد که میخوانیم پرسشها عبارت خواهند بود از:

- نویسنده در چه زمینه ای کار میکند ؟
-مقاله در کجا نوشته شده؟
-مقاله در چه هنگامی نوشته شده است؟
-چه شواهد و دلایلی ارائه شده است؟
-تعریفِ روشنِ کلید واژه ها ی بکار رفته چیست؟

گامِ واکاوی:

گامِ واکاوی و تحلیل پرسشهای زیر را مطرح میکند:

چرا:

-چرا این مقاله نوشته شده واگر پیشنهادی داده چرا این پیشنهاد را داده است.
چگونه:
-چگونه میتوان پیشنهادِ مطرح شده را عملی کرد؟
-چه میشود اگر....
در مرحلۀ ارزیابی:
-نتیجۀ عملی پیشنهاد چیست؟
-چگونه میتوان نتیجه را اندازه گرفت؟
-انجام پیشنهاد چه برآمدی در پیرامونِ خود دارد؟
-گامهای بعدی چیستند؟

یک مثال:

فرض کنید در حالِ خواندنِ مقاله ای هستیم که میگوید:
"آلودگی هوا بزرگترین خطر برایِ سلامت عمومی است. ممنوع کردنِ نیروگاه های کربن فسیل ( نفت سیاه، مازوت) از سال دوهزار و چهلِ میلادی گام مهمّی برایِ مقابله بابیماریهایِ ناشی از آلودگی هوا خواهد بود."

حال به بررسیِ این مطلب به یاریِ آنچه در بالا آمد میپردازیم.

پرسشهای مرحلۀ شرح موضوع:

-چه دستگاهی این پیشنهاد را داده است؟
-پیشنهاد در چه زمانی داده شده است؟
-چه بیماریهایِ فراگیری ناشی از آلودگی هوا هستند؟
-منظور از هوایِ آلوده چیست؟

پرسشها در گام تحلیل:

-افزایشِ بیماریهایِ ناشی از آلودگی هوا چگونه اندازه گیری و مراقبت میشوند؟
-چرا ممنوعیّت؟ راههایِ دیگری وجود ندارد؟
-چرا سالِ دو هزارو چهل؟ آیا این زمان بندی با ضروریات هماهنگ است؟
-آیا دیگر نیروگاه ها در نهایت کمتر هوا را آلوده میسازند؟ چرا ساختنِ کامیونهایِ گازوئیلی متوقف نمیشود؟
-آلودگی ناشی از نفت و گازوئیل مصرف شده در کشاورزی و کارخانه ها در چه حدّیست؟

پرسشهایِ گامِ ارزیابی:

-این ممنوعیّت چه تاثیری بر دیگر صنایع و احتیاجاتِ شهروندان خواهد داشت؟
-چگونه میتوان هزینۀ تولیدِ انرژیهایِ دیگر را پائین آورد تا توجّهِ خریداران را جلب کند؟
-آیا این ممنوعیّت با دشواری آلودگی هوا مقابله خواهد کرد؟
البته برای هر گام میتوان پرسشهایِ دیگری نیز یافت.

منبع:
University of Leeds online courses

از دریافتِ نظراتِ شما خوشحال خواهم شد.
homaeeomid@yahoo.fr