مقدّمه
در زندگی تلاش برای برون رفت از گرفتاری ها کاریست هرروزه. گاه بسادگی از پس آن بر میا ئیم. گاه کار دشوار میشود و باید تاب و تلاش بیشتری بخرج داد. نمونۀ این موارد کم نیستند:
رئیس ما کاری را که ارائه داده ایم بی ارزش مییابد حال آنکه ساعتها برایِ آن وقت گذارده ایم.
همکاری دائماً موجبات نا خشنودی ما را فراهم میاورد.
به خانۀ جدیدی اسباب کشیده ایم و با مشکلاتی روبرو هستیم.
کرونا، تحریم ها، گرانی و نامدیریت ها نیز بر دشواریها می افزایند.
باید اینهمه را تاب آورد. شناخت تاب آوری (1) میتواند به ما در همۀ این موارد یاری رساند.
چیستی
انجمن روانشناسانِ آمریکا (2) در سال دوهزارو چهارده تاب آوری را "روند تطبیق مناسب در رویاروئی با دشمنی، درد، فاجعه، تهدید ها و سرچشمه های نگرانی" میداند.
وود هاوس (3) مینویسد: در برخی قابلیّت تابداری، به معنیِ امتناع از قبول شکست است که به آنها یاری میرساند.
برای برخی نیز تاب آوری داشتن توان بهبودی و سازگاریِ آسان با شرائطِ سخت و تغییراتِ پیش آمده است. اینکه پس از افتادن برخیزیم و از پیش رفتن دست نشوئیم. تاب آوری یعنی چنان فنر رفتار کنیم و پس از تاب آوردن در برابرِ فشار به جایِ خود باز گردیم.
تاب آوری یک حالتِ ثابت نیست بلکه روندی است که در آن پیش میرویم. تاب آوری همچنین آفرینشِ پاسخهایِ مناسب برای گرفتاری های روزمرّه در مواردِ عادّی نیز هست.
آیا تاب آوری آموختنی است یا نهادی؟
فرهنگ عمومی قهرمان هارا که تاب آوری دارند افرادی ویژه می پندارد ولی پژوهش در زمینۀ تاب آوری نشان میدهد که بسیاری از ما در زندگی روزانۀ خود قهرمانهائی هستیم که میتوانیم تاب بیاوریم.
قهرمان از تجاربِ خود می آموزد و به اندرزِ خردمندان گوش میسپارد. روانشناسان نتیجۀ این ویژگی را افزایش کارآئی و افزایش اعتماد به توانائی خود در به انجام رساندن کار میدانند. این خود مهارتی است ضرور برایِ افزایش تاب آوری که باید آموخت.
افزایش کارآئی مستلزمِ آموختنِ تمرکزِ حواس است. همچنین باید شکّ و تردید درونی را به کناری نهاد و پیروزی هایِ پیشین و شکست ها را راهنمائی برایِ موفقیّت های آینده بشمار آورد.
هیچ دستورالعمل یا کتاب راهنمای صدرصد مؤثری برای آموختنِ تاب آوری وجود ندارد.
پژوهش ها در آغازِ شناختنِ مجموعه ای از مهارتها و ظرفیّتها ییِ هستند که میتوانند تاب آوری را افزایش دهند.
هر یک ازاین مهارت ها قابلِ بهتر و بهتر شدنند وبهمراهِ هم تاب آوریِ شما را افزون میکنند.
مهارتهای لازم برای تاب آوری
از جمله مهارتهایِ پایه برایِ تاب آوری میتوان نکات زیر را بر شمرد:
خود شناسی: توانائی ها، ناتوانی ها، احساسات و انگیزه هایِ خود را شناختن. شناختی روشن از شخصیِّت خود داشتن.
حضور ذهن: زنده و متوجّهِ زمانِ حال بودن. پیرامون را در نظرداشتن. گذرِ ثانیه هارا حس کردن.
خود پائی: مراقبت از خود و از سلامتِ خود.
پیوندهایِ سازنده: ساختنِ پیوندها با کسانی که از ما حمایت و مراقبت میکنند.
هدفِ اجتماعی: احساسِ تعلق به مجموعه ای فراتر از خود و با آن پیش رفتن.
محیط شناسی تاب آوری
تاب آوری هماره به عنوانِ توانائیِ بازگشت به شرائطِ بهنجار از پسِ ناملایمات تعریف شده است. این اندیشه ریشه در پژوهشهایِ روانشناسانۀ نخستین در بارۀ تاب آوری دارد. روانشناسان گروهی را که کودکی دشواری داشتند ولی توانسته بودند جانِ سالم بدربرند وبه بزرگسالی برسند موردِ مطالعه قرار دادند.
دکتر اِمی ورنر (4) از این دسته، برآن شد که دریابد چه سازوکارمحافظی در زندگی این کودکان وجود داشته است. نزدیک به یک سوّمِ کودکان دارای شرائطِ تلخ در زندگیِ کودکی توانسته بودند موفق از کاردرآیند. وی اینان را "آسیب پذیر ولی شکست ناپذیر" نامید.
چه چیزهائی این گروه از کودکان را قادر ساخته بود که بر مشکلاتِ کودکی فائق آیند و در بزرگی زندگیِ سالم و بار آوری داشته باشند؟
برخی از این ساز و کارها با طبیعتِ آنان پیوند داشت. برخی ازآنان خوش طبع و خونگرم و با هوش بودند و این نجاتشان داده بود.
برخی دیگر از ساز و کارها ناشی از پیوندهایِ استوارِ بیرونی بودند. برای نمونه کودکانِ نجات یافته تلاش کرده بودند عضوی کلیدی از خانواده مثلاً مادر بزرگِ خودرا بیابند و به او بپیوندند. یا بدنبالِ الگوئی ، از قبیلِ یک معلّمِ محبوب ، و پیوند با او بودند.
میتوان نتیجه گرفت که تاب آوری تنها چیزی نیست که با آن زاده میشویم بلکه در ارتباط با دیگران بروز مییابد.
تاب آوری پدیده ای در ارتباط با شرائطِ اجتماعی و محیطی است و بهمین علّت این بخش از نوشته محیط شناسی نامیده شده است.
تاب آوری از مجموعه ای از سازوکارهایِ فردی و اجتماعی سرچشمه میگیرد. برایِ تاب آورتر شدن باید با دیگرانی همراه بود و پیوند هارا آبیاری کرد.
در جوامعی که تشکّل هایِ اجتماعی با محدودیّت، فشار و ممانعت روبرو است فرد از پیوندهائی که تاب آوری اورا تقویّت میکنند محروم میماند. وقتی چنان باشد که پیوستن به گروههایِ هنری، فرهنگی و ورزشی مخاطره آمیز است فرد تاب آوری کمی دارد و دشواریهارا تاب نمیاورد. وی گروهی برای حمایت در پشت سرِ خود ندارد. فرد با تاب آوریِ محدود گریزگاه هائی را میجوید که ویرانگرند. اعتیاد، دزدی، خود کشی از اینگونه گریز گاهها هستند. افزایشِ آمارِاعتیاد، خودکشی، دزدی و خشونت با تشدید محدودیّتها در تناسب است.
از دریافتِ نظراتِ شما خوشحال خواهم شد
homaeeomid@yahoo.fr
______________
1-Resilience
2-The American Psychological Association
3-P. G. Wodehouse
4-Dr Emmy Werner