«صداهای کشتار»
تلاشی شایسته برای شنیدن دادخواهی در جهان
Thu 6 08 2020
رضا معینی
 بیداران: کتاب صداهای کشتار با زیرنام « روایت‌ها و داستان‌های ناگفته از زندگی و مرگ در ایران سال ۱۳۶۷» را امروز ۱۶مرداد ۱۳۹۹ (۶ اگوست۲۰۲۰) انتشارات یک جهان (OneWorld) با همت ناصر مهاجر به زبان انگلیسی و در ۴۸۰ صفحه منتشر کرد. سی و دو سال پس از کشتار جمعی زندانیان سیاسی در ایران، خانواده‌های اعدام شدگان، زندانیان جان‌بدربرده و پژوهشگران ایرانی و خارجی روایت آن فاجعه ملی و بی‌پیشنه را در این کتاب برای جهان باز‌می‌گویند. آنجلا دیویس (Angela Davis) پیکارگر نامدار مبارزه مدنی و مبارزه با زندان و مجازات اعدام، مقدمه بر کتاب نوشته است و جودیت باتلر (Judith Butler) فیلسوف و فمینیست سرشناس امریکایی ، پرفسور اروند ابراهیمان تاریخ‌شناس برجسته، لیزا گونتر (Lisa Guenther) فیلسوف و کنشگر کانادایی پرکار در عرصه‌ی زندان و شکنجه از این کتاب و زندان سیاسی و کشتار گفته‌اند. از پژوهشگران ایرانی شهرزاد مجاب، استاد دانشگاه در کانادا، ایرج مصداقی پژوهشگر و زندانی سیاسی جان بدر برده در سال ۶۷ ، جعفر بهکیش کنشگر و عضو خانواده‌های اعدام شدگان، پیام اخوان کارشناس حقوق بین‌المللی و.... نیز از اهمیت کتاب و یا آنچه که بر ایران و بر آنها گذشته سخن گفته‌اند.
طرح روی جلد را که می‌بینم دلم می‌لرزد. اتاقی از بندهای قدیمی اوین است. تصویر از دریچه کوچک در اتاق است که در آن یکی از دو پنجره‌ی اتاق پیداست. پنجره‌هایی که به حیاط بازمی‌شدند. پنجره‌ی کوچک پایینی را رنگ زده‌اند تا زندانیان دیگران را به هنگام هواخوری نبیند. پنجره بالایی را با گذاشتن پارچه‌ای سیاه، آیینه می‌کردیم تا خود را ببینیم. آیینه در زندان ممنوع بود. خود را دیدن و بودن درهیچستان راهروهای مرگ اوین بی‌معنا بود. وقتی اتاق نزدیک به سی متر پر می‌شد و گاه شمار به ۱۱۰ زندانی می‌رسید، آن شوفاژ روزها و شب‌ها جایی برای نشستن و یا خوابیدن کسی بود.
در آن دهه‌ی تباه شصت چه قامت‌های جوانی که از این دریچه صدای‌شان کردند و از در گذشتند تا دیگر برنگردند. با فرمان خدایان خودکامه جان‌شان به تارج رفت و به پشت بند چهار برده شدند تا «شقایق از قلب‌های‌شان طلوع کند.» و نیمه شب در همین اتاق زندانیان دیگر با شمردن تیر خلاص، آمار کشتگان را به یاد بسپارند. هنوز سایه‌‌ی لبخندشان بر آیینه ساخته شده از پارچه سیاه بر قاب همین پنجره‌ها مانده است. این تازه آغاز بود تا اوین به باغ بزرگ لبخندهای تاراج شده، بدل شود.
در جنین روزهایی در سال ۶۷، هنوز طناب‌ها از جنبیدن و جان گرفتن باز نایستاده بودند. هر روز سری بالای دار، اما خبر به خانه‌ها نرسیده بود. تا رسم سیه‌پوشی براندازند و مادران و همسران با جامه‌های سفید و گل سرخی بر سینه، هر چند تنها، به سوگ بنشینند. برون از زندان، از دل دیوارهای سیمانی، هیچ صدایی گذر نکرده بود. پاییز نیامده بود تا قاصدهای شوم مرگ هزاران تن را با دادن ساک و گاه ساک‌ها، به خانواده‌ها خبر دهند. هیچ صدایی نبود جز گام‌های مادران و همسران آسیمه‌سر و آشفته که از دادستانی چهار راه قصر به اوین و گوهردشت، و از آنجا به خانه‌ی منتظری و سپس به دادگستری می‌رفتند. در همین روزها بود که آیت‌الله منتظری به هیات مرگ در باره‌ی این کشتار گفت : «بزرگترین جنایت که در جمهوری اسلامی شده و در تاریخ ما » و به «چیره دستانی در حرفه ی کَت بسته به مقتَل بُردن» «این جنایت به دست شما انجام شده و شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند.»
امروز اما روز دیگری است. حمید نوری یکی از ده عضو هیات مرگ در سوئد زندانی است و نخستین پرونده‌ی عدالت جهانی برای کشتار بزرگ زندانیان سیاسی تشکیل شده است. در این مدت روی‌آوری بسیاری از رسانه‌ها به این پرسمان بیشتر شده است. اما هنوز در آغاز هستیم و پرسش‌هایی که تنها با حرف و حدیث و شعار نمی‌توان به آنها پاسخ داد. در کنار تلاش شاهدان و شاکیان، این کتاب که پس از ده سال تلاش در یکی از بهترین دوره‌های دادخواهی منتشر شده است می تواند و باید کیفرخواست ما باشد.
آنجلا دیویس در مقدمه‌ی خود افزون بر نوشتن از پرسمان اعدام یکی از انگیزه‌هایش را برای نوشتن پاسخی به همبستگی کنفدارسیون دانشجویان ایرانی و حمایت آنها از جنبش « آنجلا را آزاد کنید» در نخستین سال‌های دهه هفتاد میلادی اشاره کرده است. این چهره نامدار جهانی ِ مبارزه با زندان و مجازات اعدام، شاید می‌داند که از این میان با همین حمایت‌های جنبش نوین چپ بود که در ایران نامی آشنا شد. همان دانشجویانی که به ایران بازگشتند تا ده‌ها نفر‌شان در دهه‌ی هراس‌افکن شصت و کشتار بزرگ سال ۶۷ اعدام شوند.
جودیت باتلر می‌پرسد چه عواملی ژئوپلیتیکی مانع بازگفتِ کشتار بزرگ ۶۷ شدند؟ و خود پاسخ می‌دهد «این کتاب بایسته، صداهای کشتار، خواننده را با خود از میان تاریخ می‌گذراند، فراموشی به خوبی سامان داده شده ای را که به تاریخ سپرده شده فاش می‌نماید و شهادت زندانیان سیاسی و آنهایی را که بر سوگ از دست رفتگانش نشسته، گردمی‌آورد.»
اروند ابراهیمیان تلاش ناصر مهاجر را با جرج ارول مقایسه می کند :« نیاز دیدن چیزها به همان گونه که هستند. یافتن حقیقت رویداها و نگه داشت آنها برای آینده.» و به درستی می‌گوید : « این کتاب شهادتی پربها درباره‌ی کشتار شرم‌آور ۱۳۶۷ در زندان‌هاست که مقامات ایران آن را انکار کردند.»
جرج ارول نقش‌آفرینی بی بدیل برای شناساندن توتالیتاریسم بود. هنوز هم برای نمونه‌واری تباهی، نوشته‌هایش زبان‌زد است. اما نماند تا آقتدارگرایی اسلامی را ببیند. آن هم در عصر فروپاشی و آوار شدن جهانی همه ارزش‌های انسانی. ارول پسا حقیقت و وقاحت جلادان و یا قربانیان‌شان را در دفاع از وزارت «حقیقت» ندید! نبود که چگونه توتالیتاریسم اسلامی گام‌ها این پنداره همچنان چالش‌برانگیز را با امت سازی و بر زمین آوردن خدا برای مجازات‌های قرون وسطایی و هیچ‌انگاری انسان به پیش برده است.
ناصر مهاجر تنها تاریخ شناسی پُرکار و برجسته و مستقل نیست. تنها نویسنده و کنشگری همچنان پایبند به فردای پُر از بهروزی، عدالت و صلح برای بشریت نیست. با آشنایی بیش از سی سال به جرئت می‌گویم ناصر مهاجر یکی از سنگ‌بناهای دادخواهی در ایران است که در این مدت در شناساندن تباهی زندان و شکنجه و اعدام و ممکن بودن جهانی، و به ویژه ایرانی بدون زندان و شکنجه و اعدام سهمی سترگ دارد. در همه‌ی این سال‌های تلخ وتیره و تنهایی ما، ناصرمهاجرهمبند همه زندانیان سیاسی و هم‌سوگ همه خانه‌های سوگواراعدامیان بود و هست. همان که شاملوی بزرگ گفت: « در خلوت روشن» با ما گریست و در « گورستان تاریک» با ما سوگ سرودهایمان را خواند. با مادران خاوران‌های همه‌ی ایران بی هیچ پروژه و چشم‌داشت گام برداشت و دادخواهی مستقل را ارج داد. او از نشریه چشم‌انداز و « وقت آن است که خون موج زند در دل لعل» تا نشریه نقطه و کتاب نقطه و کتاب زندان و ویژه نامه‌های زندان و اعدام، از بیداران تا صداهای کشتار، دست کم سی و دوسال است که بی حصر و استثنا صدای همه‌ی ما طاعون‌زدگانی است که جامعه، از روشنفکر تا دیگران، از شنیدن صدای ما پرهیز کردند و یا تلخ‌تر طردمان کرد. هنوز هم می‌کنند.
صدای کشتار صدای تنها کتاب نیست، فرهنگ جامع کشتار جمعی زندانیان سیاسی در ایران نیز هست. صدای مردم ماست که باید آن را به گوش و چشم جهان برسانیم. بهترین پاسداشت این تلاش ده ساله خرید این کتاب و تلاش برای انتشار چاپ‌های پیاپی آن است.
اطلاعات بیشتر برای سفارش کتاب :
|
|