عصر نو
www.asre-nou.net

خدامراد فولادی

رهبران ِ مادام العمر، دشمنان ِ دموکراسی و آزادی های سیاسی


Thu 23 01 2020

رهبر ِ مادام عمر به کسی می گوییم که در سلسله مراتب ِ سازمانی – تشکیلاتی ِ یک حزب یا دولت( حاکمییت) سرکردگی و ریاست ِ انحصاری و تمام عمری ِ اعضای اصلی و مرکزی ِ تشکیلات، یا فرمانفرمایی ِ بلامنازع ِ یک دولت و حکومت را دراختیار ِ خود داشته و کسی را درریاست و فرمانفرمایی اش دخالت ندهد. یعنی از زمانی که به قدرت می رسد تا زمانی که تشکیلات اش در قدرت و او زنده است رییس و حاکم ِ بی رقیب و بلامنازع ِ حزب و حکومت است.

ظاهر قضیه چنین است که تقدم و تاخر ِ سلسله مراتبی ِ رهبری و تشکیلات خصوصن تشکیلات ِ حزبی، به معمای ناسازنمای تقدم ِ مرغ و تخم مرغ شباهت دارد. یعنی این که کدام بر دیگری پیشینی ِ وجودی و هوییت دهنده به آن دیگری دارد. این شباهت بی دلیل هم نیست. چراکه اگر از پبش زمینه ی مادی و تاریخی ِ پیدایش ِ نطفه ی حیات و موجودییت ِ این دو پدیده شناخت ِ علمی عقلانی نداشته باشیم بدون ِ شک از شناخت ِ پیشینی و پسینی ِ شان در می مانیم و به افسانه و خیالبافی پناه می بریم.

نخست باید بدانیم حزب در مفهوم ِ واقعی، امروزی، و مدرن اش پدیده ای است تاریخی و طبقاتی که صرفن و تاریخن نیاز ِ دوران ِ سرمایه داری بود و دراین دوران پدیدآمد. از این رو، فقط در نظام و جامعه های پیشرفته ی سرمایه داری موضوعییت و ضرورت ِ کارکردی دارد و نه درجامعه های عقب مانده با مناسبات ِ پیشا سرمایه داری ِ برده داری و فئودالی- پدرشاهی.

در کشورهای پیشرفته، با توجه به آنچه گفته شد، حزب در فرایند ِ تکامل ِ اجتماعی یک ضرورت ِ سیاسی- دورانی و مناسباتی است که همزمان با رشد و توسعه ی سرمایه داری و سازو کارهای اقتصادی و سیاسی اجتماعی ِ مدام گسترش یابنده ی آن پدید آمده، متناسب با این روند و فرایند، خصوصن تعمیق ِ دموکراسی و آزادی های سیاسی ِ بورژوایی، رشد و توسعه یافته است. به این معنا که در تناسب بارشد و گسترش ِ رقابت میان ِ جناح های مختلف ِ سرمایه و کللن نیروهای مولده ی انسانی هرچه دموکراسی ِ دورانی تعمیق پیداکند، نیاز به حزب به مثابه ِ چارچوب ِ سازمانی متشکل از عناصر ِ مختلف ِ تشکیل دهنده ی کلییت ِ نظام ،بیش تر احساس شده و افراد و عناصر ِ مختلف از جناح های رقیب با هم متشکل گردیده و حزب ِ خود را ایجاد نموده تا با عوامل و جناح های دیگر برای کسب ِ سرکردگی با هدف ِ دراختیار گرفتن ِ زمام ِ دولت و حکومت و محافظت هم از کلییت ِ نظام و هم از منافع ِ جناحی ِ خود به رقابت بپردازند. در این تشکیلات ها ریاست ِفردی بر تشکیلات آنچنان اهمییتی ندارد که عضویت و فعالییت ِ سازمان یافته ی قانونمند و هدفمند برای حفظ ِ حیثییت ِ تشکیلاتی و رقابتی ِ حزب به مثابه جزیی از یک وحدت ِ همبسته با نظام و با دیگر احزاب و کنشگران ِ سیاسی دارد. در یک چنین زمینه و فضای رقابت آمیز میان ِ حزب های مختلف با گرایش ها وپلاتفورم های سیاسی- اقتصادی ِ رقیب است که دموکراسی ِ دورانی نیز ژرفش خواهد یافت و زمینه برای تعالی و تکامل ِ جامعه بیش از پیش فراهم خواهد شد. رقابت ِ همزیستانه ای که در عرصه ی تولیدی و اقتصادی موجب رشد ِ کممی و کیفی ِ نیروهای مولد و از جمله طبقه ی کارگر و آگاهی ِ طبقاتی اش، و در عرصه سیاسی موجب ِ رشد و تشدید ِ هم ستیزی ِ طبقاتی میان ِ نیروی اجتماعی ِ کار و مالکییت ِ خصوصی شده که در نهایت موجب فرارفت ِ جامعه به مرحله ی عالی تری از تکامل ِ اجتماعی خواهد شد.

رقابت احزاب در نظام ِ سرمایه داری و جامعه های پیشرفته رقابت ِ فرد با فرد یا مخالفت حزب با ساختار ِ اقتصادی سیاسی نیست، بلکه رقابت ِ مصلحت جویانه و مسالمت آمیز ِ سرمایه با سرمایه است. یعنی هر حزبی مصلحت ِ خود را مصلحت ِ نظام و مصلحت ِ سرمایه می داند. یعنی در واقع، رقابت برسر ِ کارکرد ِ بهینه برای بقای نظام است. اعضای حزب از این رو، حتا اگردر درون ِ حزب باهم اختلاف ِ نظر بر سر ِ چگونگی ِ پیشبرد ِ هدف های حزبی و هژمونی ِ آن بر جامعه و نظام داشته باشند اما با یکدیگر نه دشمنی ِ طبقاتی دارند و نه اختلاف ِ ایدئولوژیک سیاسی ، و نه دعوا به خاطر ِ ریاست و سرکردگی بر هم حزبی های خویش. حزب هم، اعتبار ِ خود را از رییس و رهبر نمی گیرد، بلکه برعکس، رهبر( لیدر) حزب که برگزیده ی اکثرییت ِ اعضای مرکزییت ِ حزب است، اعتبار ِ خود را اولن از دموکراتیسم ِ حاکم بر حزب، و ثانیین از پلتفورم ِ حزبی می گیرد که راه نمای همه ی اعضا برای اداره ی حزب، دولت و جامعه است.

در جامعه های عقب مانده اما، وضع به کلی با آنچه در باره ی جامعه های پیشرفته صدق می کند متفاوت و مغایر است. حزبییت و بالاخص رهبری ِ حزب در این جامعه ها ریشه در سنت های خانواده ی پدرسالار یا به عبارت ِ دقیق تر خانواده ی تک سالار دارد، که در نظام های برده داری و فئودالی به رهبری ِ مادام عمری یک فرد ِ پدرسالار و مردسالار بردولت( حکومت) تبدیل گردید، و در دوران ِ سرمایه داری به احزاب ِ سیاسی ِ این جامعه ها سرایت نمود و تبدیل به رهبری ِ مادام عمری ِ یک رهبر هم بر حزب( گروه، فرقه، دار و دسته) ، و هم اگر فرقه و دار و دسته قدرت ِ سیاسی را تصاحب کند بر دولت و جامعه می شود. با این توصیف، در جامعه های عقب مانده دو گونه رهبر ِ مادام عمر وجود دارد. یک رهبر ِ مادام عمر ِ حزبی ، که اگر حزب بتواند کسب ِ قدرت ِ سیاسی کند به طور ِ خود به خود و به روال ِ چنین احزابی رهبری ِ مادام عمر ِ فردی- حزبی با رهبری ِ مادام عمر ِ حکومتی در هم خواهد آمیخت و یک حکومت ِ فردی ِ مردسالار و پدرسالار ِ مادام عمری را برجامعه حاکم خواهد نمود. در چنین حزب ها و دولت های تک سالاری که رهبری و ریاست بر حزب و دولت ِ تک حزبی تاریخ ِ انقضا ندارد جز باتوطئه یا کودتا، دموکراتیسم ِ رقابتی و انتخاب ِ اکثرییتی برای کسب ِ هژمونی بر حزب و بر دولت وحتا در شیوه ی عضو گیری نیز وجود ندارد، و تنها نزدیکی و رفاقت با « رهبر ِ عالی مقام» و فعال ِ مایشاء تعیین کننده ی جایگاه و شآن ِ افراد درحزب و دولت است.

اگر در سرمایه داری های پیشرفته حزبییت و حزب از درون ِ ساز و کارها و نهادهای اجتماعی اقتصادی و سیاسی ِ خود ِ نظام ِ سرمایه برآمده و بر همان پایه و اساس ِ نهادینه شده فعالیت و عمل می کند، در جامعه های کم توسعه یافته که استبداد ِ پا سفت کرده در مناسبات ِ پدرشاهی بر آن حاکم است، حزب ها نه از درون ِ ساز و کارهای اقتصادی اجتماعی ِ این دوران و نیازهاوضرورت های تاریخی ِ جامعه ، بلکه در پنهانگاه ها و از درون ِ فعالییت ِ چند فرد از یک تشکیلات ِ جدا از طبقه ای شناسنامه دار و مبارزه ی طبقاتی ِ تشخص مند و اصالت مند- به لحاظ ِ تاریخی دورانی- ، که صرفن براساس ِ یک قول و قرار ِ«رفیقانه» و پلتفورمِ معطوف به کسب ِ قدرت ِ سیاسی دور ِ هم جمع شده اند برخاسته و تمام ِ فعالییت ها و تصمیم گیری های راهگشا به همان هدف شان نیز به طور ِ مخفیانه و دور از چشم ِ حاکمییت- که با توجه به استبداد ِ حاکم توجیه پذیراست- و بی توجه به نظر و رای ِ موافق یا مخالف ِ جامعه و شهروندان- که هر تغییری بدون ِ دخالت ِ مستقیم آنان بی اعتبار است- انجام می گیرد. در واقع، رابطه ی کنش و واکنشی ِ دوسویه ی جبری میان ِ استبداد ِ حاکم و حزب های پنهان کاروجود دارد. استبداد با اختناق و سرکوب اش حزب ِ پنهان کار می سازد، و حزب ِ پنهان کار ِ جدا از طبقات ِ اجتماعی و ساز و کارهای تاریخی دورانی در صورت ِ کسب ِ قدرت ِ سیاسی، استبداد ِ مجددی را در جامعه برقرار می سازد. استبدادی که به دلیل ِ بی اتکایی و بی اعتقادی به تئوری ِ راه نما و طبقه ی دوران ساز ، خواه نا خواه به دور ِ جاذبه ی قلم و بیان ِ یک فرد و در نتیجه حول ِ کیش ِ شخصییت ِ رهبری فرهمند می چرخد که نظرات اش از دیگر افراد ِ گروه و دار و دسته برای اعمال ِ اقتدار بر گروه و فرمانفرمایی برجامعه کارسازتر و کارآمد تر می نماید. در واقع، حزب یا دار و دسته ای که به دلیل حاکمییت ِ استبداد ارتباط ِ ارگانیک با هیچ طبقه ی اجتماعی ندارد، اگرچه تک تک ِ افرادش خواه ناخواه از یک طبقه ی اجتماعی برخاسته اند اما در عمل ، این گرایش ِِ مشخص ِ ایدئولوژیک پدرشاهی ِ آنان است که آنها را به طور ِ مکانیکی و تصادفی به هم جوش داده و متصل نموده و عامل و ایجادکننده ی ساختار ِ سلسله مراتبی ِ تک رهبری ِ مرد سالار ِ خدایگان بندگی ِ تشکیلات شان شده است.

تمامییت خواهی و انحصارطلبی ِ سیاسی عقیدتی ِ حکومت های استبدادی در جامعه های کم توسعه یافته، به دلیل ِ نبود ِ آزادی ِ بیان و آزادی ِ انتخاب به تشکیلات های موسوم به اپوزیسیون هم سرایت کرده و هر تشکیلات با هر تعداد عضو و کنشگر ِ صرفن تشکیلاتی- و نه طبقاتی- خود را تنها آلترناتیو ِ موجود ِ حاکمییت، و رهبرش را که حتمن یک مرد ِ با اقتدار و جاذبه ی شخصییتی است تنها رهبر ِ شایسته ی حزب و حکومت ِ جایگزین می داند.( تنها زن ِ ازپیش خود رهبرخوانده نیز اعتبارش را نه ازجنسییت ِ خودش بلکه از جنسییت و «کاریزما»ی شوهرش می گیرد حتا اگر آن شوهر مرده باشد! زنی که علاوه بر ایدئولوژی واپس گرای مذهبی اش، حجاب اش هم نشانگر ِ این تفکر است که اوخود را از چشم و منظر ِ مرد، و حتا مرد ِ مرده می بیند و نه به اعتبار ِ زن بودن و همشآن و برابر حقوق بودن با مردش. در واقع،اهانت ِ این خانم به زن و خصوصن زن های ایرانی در مقایسه با اهانت ِدیگر تشکیلات های مردسالار، اهانت ِ مضاعف است، چرا که مرد سالاری ، و بدتراز آن پوشش ِ اجباری را در فورم و هوییت ِزنانه اش تبلیغ می کند.). نمونه ی چنین تشکیلات ها و حزب های تک سالارو حکومت های غیر ِ منتخب با رهبران ِ نامنتخب را فقط می توان در ادیان و پیامبران ِ خود برگزیده و امت های چشم و گوش بسته شان یافت. پیامبرانی که همه مرد و دارای نفوذ ِ کلام بوده و امت را «خلق» و «بنده گان» ِ خدای فرمانفرما می دانسته اند.

در این تشکیلات ها، رهبر ازهمان ابتدای تشکیل ِ حزب( خانواده) رهبر است. مانند ِ پدری که از هنگام ِ تشکیل ِ خانواده سرپرست و ارشد ِ عزل ناشدنی ِ خانواده است و تا زمانی که او زنده است بنا بر عرف ِ نظام ِ پدرسالاری این ریاست و ارشدییت در انحصار ِاو خواهد بود و فقط با مرگ ِ اوست که یکی از مردان ِ خانواده- ترجیحن فرزند ِ پسر- ارشدییت و ریاست( لیدری) ِ خانواده را بر عهده خواهد گرفت. درست مانند ِ حواریون( انصار) ِ پیامبران که بعد از مرگ ِ پیامبر جانشین او می شدند. حواریون و انصاری که گاه برسر ِ جانشینی ِ پیامبر میان شان اختلاف می افتاد و دین ِ پیامبر( لیدر) ِ واحد دچار ِ انشعاب می شد. یعنی همان اتفاقی که نمونه اش را در انشعاب های متوالی میان ِ به اصطلاح حزب ها و دسته های سیاسی در جامعه های کم توسعه یافته بر سر ِ رهبری ِ حزب و گروه شاهد بوده ایم.

در چنین ساختار ِ در بسته ی غیر ِ دموکراتیکی گزینش نه به اختیار است و نه به انتخاب ِ عمومی و آزادانه، بلکه به اجبار ِ شرایط ِ ساختاری ِ هم حاکم بر جامعه و هم حاکم بر نوع و شیوه ی فعالییت ِ سیاسی و تشکیلاتی است که مخفی کاری ازاصول ِ اولیه ی آن است. در چنین جامعه ها با چنین شرایط ِ غیر ِ دموکراتیکی است که هم بورژوازی و هم پرولتاریا در نبود ِ آزادی های سیاسی ِ معمول در کشورهای پیشرفته ی سرمایه داری و خصوصن نبود ِ آزادی ِ بیان برای تبلیغ و ترویج ِ هستی ِ اجتماعی و طبقاتی و پلتفورم ِ سیاسی اعتقادی و اقتصادی ِ خویش، قادر به فرابردن ِ خود از طبقه ی در خود به طبقه ی برای خود و برای جامعه ی خود نمی شوند و تا زمانی که دموکراسی و آزادی های سیاسی بر قرار نشود در حبس ِ این شرایط خواهند بود. رهبران ِ مادام عمر از بطن ِ چنین شرایطی پدید می آیند و خود را به مثابه ِ نماینده و سخنگوی طبقه قلمداد می کنند. یعنی فرقه و دار و دسته ی خود را حزب ِ طبقه، و هوییت ِ سیاسی تشکیلاتی ِ خود را هوییت ِ سیاسی سازمانی ِ طبقه ، و استبداد ِ فردی- فرقه ای ِ خود را دیکتاتوری ِ طبقاتی جا می زنند. از این رو، بی دلیل نیست که حزب های مثل ِ قارچ روییده بر تنه ی جامعه و نه جوشیده و برآمده از متن ِ ساز و کارهای قانون مند و ضرورت مند ِ خود ِ جامعه، علنن ضدییت با دموکراسی و آزادی های سیاسی را پنهان نمی کنند و به همین دلیل در صورت ِ کسب ِ قدرت ِ سیاسی هرگونه مخالفت باخود را به شدید ترین وجهی سرکوب می کنند.

شاید گفته شود در جامعه های پیشرفته هم احزاب ِ بورژوایی طبقه ی خود را نمایندگی می کنند و به نیابت از طبقه دولت تشکیل می دهند. اما، دراین استدلال چند خطای مهم وجود دارد. اولن، در آن جامعه ها آزادی ِ بیان و آزادی ِ انتخاب در تمام ِ سطوح ِ اجتماعی سیاسی ِ جامعه وجود دارد و حزب ها واقعن منتخب و نماینده ی طبقه، یعنی حزب ِ واقعن طبقاتی اند. ثانیین ، آن احزاب قدرت ِ سیاسی را به زور تصاحب نمی کنند بلکه با مراجعه به آرای عمومی و اکثریت ِ واجدان و مشارکت کننده گان در انتخابات دولت تشکیل می دهند. ثالثن، و مهم تر از هرچیز در آنجا جامعه و مصلحت ِ تاریخی دورانی و ظرفییت ِ مادی تولیدی و مناسباتی ِ آن است که راهبرد ِ سیاسی عملی ِ حزب- و دولت ِ حزبی- را تعیین می کند، و نه اراده ی معطوف به قدرت ِ حزب – که در یک رهبر ِ فعال مایشاء متمرکز است- راهبرد ِ سیاسی عملی ِ جامعه را. یعنی به عبارت ِ دیگر، در کشورهای پیشرفته، راهبرد از جامعه به طبقه و از طبقه به حزب و از حزب از طریق ِ پلتفورم ِ تشکیلاتی به افراد ِ حزبی دیکته و اجرا می شود. درحالی که در حزب های رهبرمحور برعکس، راهبردها از رهبر به حزب و از حزب به جامعه به مثابه ِ وحی نازل شده از سوی خدایگان دیکته و لازم الاجرای بی چون و چرا می شود.

درواقع، در جامعه های کم توسعه یافته، حزب ها به ویژه حزب های «چپ» صرفن فرمان فرمایی و از سوی رهبر دستورالعمل صادر می کنند تا کار ِ آگاهگرانه ی تئوریک که نوعی میانجیگری و همرسانی میان ِ شناخت ِ علمی عقلانی( ماتریالیستی و دیالکتیکی ) و طبقه ای است که کارگزار ِ تاریخ است. از این جهت، استبداد ِ فکری و درصورت ِ دست یابی به قدرت استبداد ِ عملی ِ این فرقه ها و تشکیلات ها یک مانع ِ مهم ِ کسب ِ آگاهی ِ طبقاتی است که لازمه ی کسب ِ قدرت ِ سیاسی توسط ِ خود ِ طبقه است.

تشکیلات های فرقه ای- محفلی ِ متکی بر اراده ی فردی باید بدانند این فرد نیست که می تواند نماینده گی و کارگزاری ِ یک طبقه و دوران ِ تاریخی را خودش به خودش و به دار و دسته اش ببخشد و به نیابت از سوی طبقه و تاریخ « انقلاب» کند و دوران ِ نوینی از مناسبات ِ اجتماعی برقرارسازد، بلکه این دوران ِ تاریخی با تمام ِ پیش شرط های مادی و تولیدی - مناسباتی ِ فراهم آمده ی آن است که یک طبقه و فقط یک طبقه را مامور و کارگزار ِ تکامل ِ جامعه و فرابرد ِ آن از دورانی به دوران ِ عالی تر می سازد. وظیفه و تنها وظیفه ی تشکیلات ِ سیاسی یا حزب- والبته نه فرقه و دار و دسته ی قدرت طلب- هم فقط ابلاغ ِ این وظیفه و مامورییت و در صورت ِ داشتن ِ دانش ِ تئوریک، آگاهی رسانی برای رسیدن ِ هرچه سریع تر و بدون ِ خطا به هدف است، و نه ادعای پیشتاز ِ طبقه بودن و دولت ساختن به نام ِ طبقه و به کام ِ خویش.

ترکیب ِ ناهمگون ِ حزبییت ِ مدرن با ایدئولوژی ِ مردسالار وپدر سالار ِ دوران ِ فئودالی- پدرشاهی، تبدیل به آمیزه ای از مناسبات ِ پیشاسرمایه داری شد که نه بورژوایی است و نه پرولتاریایی.یعنی نه دربردارنده ی دموکراسی ِ رقابتی ِ بورژوایی میان ِ گرایش ها و احزاب ِ مختلف ِ بورژواست و نه به دلیل ِ انحصارطلبی و تمامییت خواهی ِ سیاسی اقتصادی ِ متکی بر زور و سرکوب اش می تواند ادعای عالی ترین دموکراسی ِ تاریخی طبقاتی یعنی دموکراسی ِ پرولتاریایی را داشته باشد، بلکه فقط می توان آن را در چارچوب ِ آن مناسباتی قرارداد که ازآن برآمده و با تمام ِ قدرت و توان ِ سرکوب گری اش از آن پاسداری می کند. یعنی استبداد ِ فردی فرقه ای ِ یک دار و دسته با رهبری بلامنازع که اگر با زور کنار زده نشود، حاکمییت انحصارگرایانه و تمامییت خواهانه و سرکوب گرانه اش را تا آنجا و آن زمان که بتواند ادامه خواهد داد و راه ِ پیشرفت و تکامل را به روی ِ جامعه خواهد بست. رژیم ِ اسلامی با رهبری ِ فردی ِ بی منازع و مادام عمری ِ مردانه اش، نمونه ی پیش ِ چشم و هم اکنون یکه سالارویکه تاز ِ چنین حزبییت و چنین حکومتی است.