عصر نو
www.asre-nou.net

مشکل بنزین به قوت خود باقی است


Thu 9 01 2020

س. حمیدی

در ایران حدود ده پالایشگاه کوچک و بزرگ برای تولید بنزین به فعالیت اشتغال دارند که ظرفیت مجموع آن‌ها در روز از نود و هفت میلیون لیتر فراتر نمیرود. اما میزان مصرف روزانه‌ی بنزین در ایران از رقم صد و ده میلیون لیتر هم فزونی می‌گیرد. این میزان مصرف در ایام تعطیل و مسافرت تا حدود صد و بیست میلیون لیتر هم افزایش م‌ییابد. ولی این موضوع مشکلی نیست که در زمان تحریم بتوان کمبود آن را از بازارهای خارج تأمین نمود. بنا بر این از سوی دولت طرح سهمیه‌بندی بنزین راهکاری مناسب به حساب می‌آید که به اتکای آن بتواند کمبودهای بازار داخلی را جبران نماید. همچنان که دولت حسن روحانی ضمن سهمیه‌بندی بنزین، گرانی آن را هم در برنامه‌ی خود جا داد تا به گمانشان بتوانند ضمن صرفه‌جویی حدود بیست میلیون لیتر بنزین، به واردات آن از خارج پایان ببخشند. بدون تردید گرانی بنزین شرایطی را فراهم می‌بیند تا دولت به منابع مالی جدیدی در بودجه‌ی سالانه‌ی خود دست بیابد. در ضمن پرهیز از واردات بنزین، دولت را از تخصیص ارز به این موضوع هم بی‌نیاز می‌کند. جدای از این‌ها واردات بنزین در فضای تحریم به همین آسانی امری ناممکن خواهد بود.

دولت حسن روحانی در رسانه‌های دولتی چنان تبلغ میکند که در کلیه‌ی پالایشگاه‌های کشور بنزین یورو پنج تولید می‌شود. پیش از این هم مدعی بودند که در پالایشگاه‌های ایران بنزین یورو چهار تولید میگردد. ولی سوخت بنزین یورو چهار همواره ذراتی از سرب را با خود به همراه داشت. همچنان که ضمن مصرف بنزین فعلی انبوهی از گوگرد در فضای عمومی شهرها رها می‌گردد. اما دولت چنان می‌پندارد که چنین موضوع آسیبزایی به حتم از افکار عمومی پنهان باقی می‌ماند. در حالی که این موضوع خیلی زود آفتابی و آشکار شد. چون در ماه آذر و آغاز دی ماه سال جاری توده‌هایی از گوگرد آسمان اکثر شهرها را به آلودگی کشانید. آن‌وقت حکومت در فضایی از لاقیدی نسبت به آنچه که بر سر مردم می‌آورد تنها به تعطیلی مدارس کشور بسنده کرد. تا آن‌جا که در همین فرجه‌ی زمانی چنان اطلاعرسانی گردید که گویا بنزین تولید داخل همه یورو پنج هستند. ولی همراه با سوخت و مصرف بنزین یورو پنج توده‌هایی نفس‌گیر از گوگرد فضای کشور را فراگرفت. چنان‌که دیگر کسی نمی‌توانست ادعای بی‌پشتوانه‌ی مدیران ارشد حکومت را باور کند.

چندی پیش فاز دوم پالایشگاه ستاره‌ی خلیج فارس افتتاح شد. همراه با افتتاح همین پالایشگاه، دولت نیز مدعی گردید که به خودکفایی در عرصه‌ی تولید بنزین دست یافته است. ضمن آن‌که مدیران ارشد وزارت نفت اصرار دارند که پالایشگاه ستاره‌ی خلیج فارس فقط بنزین یورو پنج تولید می‌کند. توضیح این‌که میزان تولید روزانه این پالایشگاه حدود چهل و پنج میلیون لیتر است که به تنهایی می‌تواند قریب چهل در صد نیاز بازار داخلی را تأمین نماید. ولی سرآخر معلوم شد که همین پالایشگاه جدیدالاحداث هم در الگویی از پالایشگاه‌های پیشین فقط توده‌هایی از سرب و گوگرد به ریه‌های مردم تحویل می‌دهد. اما علیرغم این موضوع آشکار و روشن، مدیران ارشد دولت حاضر نمی‌شوند به همین آسانی از حجم و میزان آلودگی شهرهای کشور رمزگشایی به عمل آورند. چون انتظار دارند تا مردم در این باور باقی بمانند که گویا درهمه‌ی پالایشگاه‌های کشور بنزین یورو پنج تولید می‌شود.

نکته‌ی دیگر این‌که ظرف دو سال گذشته هیچ کدام از پالایشگاه‌های کشور "اُوِرهال" نشده‌اند. به همین دلیل هم پالاشگاه‌ها هرگز نخواهند توانست بنزین یورو پنج یا حتا یورو چهار تولید کنند. گفتنی است که موضوع اورهال شدن پالایشگاه‌ها حد اقل ظرف هر سه سال یک بار انجام می‌پذیرد تا تمامی مجموعه‌ی هر پالایشگاه تعمیر و به روز گردد. کاری که به حتم از سوی شرکت‌های معتبر خارجی انجام می‌پذیرد. اما برای شرکت‌های خارجی چنین کاری در شرایط تحریم ناممکن می‌نماید. هم‌چنان که پیش از شروع تحریم‌ها، از کره‌ای‌ها برای اورهال کردن پالایشگاه اصفهان و تبریز دعوت به عمل آمده بود. ولی آنان کار خود را نیمه‌کاره رها کردند تا از آسیب‌های تحریم در امان بمانند. اینک دولت برای جبران چنین آسیبی شرکت‌هایی را در آلمان و ایتالیا تأسیس نموده است. این شرکت‌ها کارشناسان آلمانی و ایتالیایی را به ایران گسیل می‌کنند تا شاید اورهال شدن پالایشگاه‌ها از سوی همین کارشناسان خارجی عملی گردد. ولی مشکل عمده و اصلی همچنان واردات قطعات، تجهیزات و ماشینآلات مورد نیاز پالایشگاه‌ها است که در فضای تحریم، خرید و انتقال آن‌ها به ایران امری ناممکن می‌نماید.

از سویی دولت حسن روحانی بنا داشت پس از گران کردن بنزین برای سایر سوخت‌های نفتی نیز قیمت‌های جدید خود را اعلام کند. اما پس از شورش عمومی آبان ماه، خیلی زود از این ماجرا پا پس کشید. اینک گاز مایع، نفتا، نفت سفید، گازوییل، مازوت، قیر، کک و گوگرد همگی در نوبت به سر می‌برند تا شاید بتوانند به توازنی از قیمت‌گذاری در بازار داخلی دست یابند. مدیران پالایشگاه‌های کشور هم می‌گویند که روزانه میلیاردها تومان از همین بابت زیان می‌دهند. ولی دولت انتظار دارد حد اقل تا مدت‌ها همچنان این ضرر و زیان را به پای پالایشگاه‌ها بنویسد. در واقع این بار صدای اعتراض مدیران پالایشگاه‌ها بلند شده است که دولت گوش ناشنوای خود را در همین سامانه نیز به کار میگیرد. جدای از این‌ها طرح دیگری را نیز در مجلس شورای اسلامی رونمایی کرده‌اند تا در بودجه‌ی سال آینده نرخ یک‌سانسازی قیمت بنزین را به پیش ببرند. آنان قصد دارند تا از نوشداروی خود پس از مرگ سهراب رونمایی به عمل آورند.

دولت حسن روحانی همچنین برای گرانی بنزین، قاچاق آن را در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی بهانه می‌آورد. مدیران دولتی می‌گویند که قصد دارند همراه با گرانی بنزین نرخ آن را به "فوب خلیج فارس" برسانند تا از قاچاق ممانعت به عمل آید. چنان‌که مدیران ارشد حکومت همگی بر نکتهای پای میفشارند که گویا همراه با گرانی بنزین توانسته‌اند از قاچاق آن جلوگیری به عمل آورند. در این گستره‌ی تبلیغی نیز همواره مردم عادی به جای قاچاقچیان حرفه‌ای و سازمان یافته مورد شماتت قرار گرفته‌اند. در حالی که بخش بزرگ قاچاق مواد نفتی در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی کشور از سوی نهادهای بسته و وابسته به حکومت انجام می‌پذیرد. موضوعی که کارگزاران دولتی هرگز نمی‌توانند از کم و کیف آن بی‌اطلاع باقی بمانند.

طی سا‌لهای گذشته دولت همواره در آمارهای خود تبلیغ میکرد که روزانه چیزی حدود بیست میلیون لیتر بنزین از همین راه قاچاق شده است. با این رویکرد باید انتظار داشت که در صورت درستی این آمارها صرفه‌جویی روزانه‌ی بنزین از رقم چهل میلیون لیتر هم فراتر می‌رود. چون روزانه بیست میلیون لیتر بنزین هم با اعمال نظام سهمیه‌بندی بنزین صرفه‌جویی نموده‌اند. در چنین فرآیندی است که دولت علیرغم کشتار عمومی مردم معترض، به هدف نامردمی خود جهت حل و فصل واردات بنزین دست می‌یابد.

ولی برخلاف این هدفگذاری ساده‌لوحانه مشکل بنزین همچنان به قوت و اعتبار خود باقی مانده است. چون مردم به نرخ‌های جدید مواد نفتی گردن نمی‌گذارند و پالایشگاه نیز از فرسودگی خود رنج می‌برند. همچنان که نمی‌توانند بنزینی استاندارد و سالم تولید کنند. همچنین پالایشگاه‌ها از همین حالا در گزارش‌های مالی خود ارقامی غیر قابل انکار از زیان‌دهی تولید نفت سفید و گازوییل را رقم میزنند. زیانهایی که به فروش ارزان نفت سفید و گازوییل در بازار داخلی بازمی‌گردد. به طبع پدیده‌ی تحریم نیز به بروز و گسترش چنین آسیب‌هایی یاری خواهد رسانید. آیا دولت بی‌کفایت و ناکارآمد حسن روحانی خواهد توانست در فضای تحریم و خودتحریمی از همه‌ی این آسیب‌های گسترده جان به در برد؟