عصر نو
www.asre-nou.net

بنیاد گرایی و سینمای افغان


Thu 14 02 2019

مجید صدقی

majid-sedghi.jpg
majidsedghi@yahoo.com

درکابل افغانستان , چهاردانشجو ( سه پسرو یک دختر ) تصمیم به انجام یک پروژه جسورانه میگیرند : شرکت در باز سازی سینمای تعطیل شده ای که بطورمعجزه آسایی ازگزند سی سال جنگ دراین سرزمین درامان مانده است . قرار است این سالن که از دهه ی ۱۹۹۰ رها شده به یک مرکز فرهنگی تبدیل شود وآنها به عنوان یک نیروی مقاومت دربرابر بنیادگرایی اسلامی تلاش می کنند تا به رویاهای خود برای کسب آزادی بویژه درزمینه ی فرهنگ و سینما جامه عمل بپوشانند.

این چکیده ای از فیلم سینمایی Kabullywood ) کابلیوود ) ساخته ی لویی مونیه کارگردان فرانسوی است که فیلم یکساعت و نیمه اش مرثیه برای سرزمینی است که نسل جوانش به رغم پایان سیاه حکومت طالبان همچنان اسیر و دربند بنیادگرایانی هستند که آزاد بودن را برای آنان به سرابی دست نیافتنی تبدیل میکند .



نگاه کارگردان

فیلم مزبورکه عنوان آن ترکیبی ازدو کلمه ی کابل و بالیوود ( نام متداول و غیررسمی صنعت فیلمسازی به زبانهای اردو و هندی درسینمای هند ) است بیش از هرچیز یک فیلم ساده و گاه ضعیف درپرداخت سینمایی است که تنها می توان آنرا از جنبه ی نگاه انسان دوستانه ای که کارگردان نسبت به شرایط این کشور دارد مورد ستایش قرارداد . به طورمثال فیلمبرداری و تدوین فیلم دچار اشکالهای اساسی است و از موسیقی که به هرحال جزئی از فرهنگ افغان محسوب میشود استفاده چندانی نشده است که البته هیچیک نمی تواند از ارزش معنوی فیلم بکاهد . بهره گیری از فیلمهای مستند در دوران طالبان بسیار کوتاه و گذ را ولی تکان هنده است .

فیلمساز که درضمن نویسنده نیزهست بیشتر به عنوان فیلمسازی که آثاراغلب مستندش را در آسیای مرکزی میسازد چهره شناخته شده ای است . مستند هایی مانند ( زندانیان هیمالیا ) درسال 2012 که موفق به کسب جوایز متعددی شد .او درپروژه های بشردوستانه شرکت دارد و عضو انجمن جغرافیایی سلطنتی در انگلستان است . نخستین بار درسال 2002 به افغانستان رفت تا پس از سقوط طالبان برای باز سازی کشورشرکت کند . وی دریکی از مصاحبه هایش گفته بود : در آنزمان افغان ها خیلی خوشبین بودند و به بازگشت دوباره به صلح پس از 25 سال تجاوز , جنگ داخلی و ظلم وستم امید بسیاری داشتند . آزادی بیان نوین درحال شکل گرفتن بود . یک فضای فرهنگی جوان و پویا که ا ز کارگردانان , بازیگران , نوازندگان و نقاشان تشکیل شده بود , با الهام از سینما و موسیقی هند , فرهنگ ایرانی , هنرهای خیابانی وموسیقی غربی . از طرفی آنها با حفظ هویت اصلی افغان راهی میان شرق و غرب ایجاد کردند .

مونیه اضافه میکند : مانند افغانی ها من هم خوشبین و امیدواربودم ولی متاسفانه وضع بدتر شد ومن این را شاهد بودم . من با این فیلم میخواستم این پیام را بدهم که وقتی مذهب بهانه ای برای حمله به آزادی بیان می شود آن جامعه درمعرض خطرقرارمیگیرد .من با این فیلم درضمن میخواستم ادای احترامی به ثروت میراث فرهنگی کشور و یک چهره ناشناخته از افغانستان داشته باشم به دور از سه گانه طالبان / تریاک / برقعه . تا زمانی که فرهنگ و آزادی بیان درحال تضعیف است – درکابل ویا جاهای دیگر- این فیلم برای من ارزش خاصی دارد.

سینمای افغان

به نقل از دانشنامه آزاد ویکی پدیا , سینما برای اولین بار دراوایل قرن بیستم به افغانستان وارد شد ولی درمجموع فیلمهای بسیارکمی با کیفیت بالا دراین کشورساخته شد ... نخستین سینما درافغانستان سینما بهزاد نام داشت که براثر مخالفت روحانیون درسالهای 1308 تا 1311 کاملا بسته شد ... بعد از به قدرت رسیدن محمد ظاهرشاه ( آخرین پادشاه این کشورکه از سال 1933 تا 1973 به مدت چهل سال براین کشورحکمروایی کرد ) سینما ها دوباره باز شد ند که بیشتر اختصاص به نمایش فیلمهای هندی داشت .. درسال 1946 نخستین فیلم افغانستان به نام ( عشق و دوستی ) به کارگردانی رشید لطیفی ساخته شد که بسیار مورتوجه قرارگرفت ... فیلم داستانی – مستند ( مانند عقاب ) ساخته ی محمد خیرزاده درسال 1964 باعث شد که ظاهرشاه توجه بیشتری به سینما نشان دهد... درسال 1968 موسسه اقغان فیلم با همکاری ایالت متحده آمریکا ساخته و گشایش یافت که دارای یک لابراتوارکوچک برای چاپ و ظهورفیلمهای سیاه و سفید بود

صدیق برمک رایکی از موق ترین کارگرانان سینما دراین کشورمیدانند . فیلم معروفش بنام ( اسامه ) درسال 2003 سرگذشت دختری است که در زمان حکومت طالبان دراین کشور با لباس و ظاهریک پسروارد اجتماع می شود .این فیلم برنده جوایزبین المللی بیشماری شد از جمله جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی درسال 2004 و جایزه دوربین طلایی درجشنواره کن 2003. فیلم مزبورپس از سرنگونی حکومت طالبان برروی پرده سینما ها رفت .وی پیش از این درسال 1986 براساس داستانی از هوشنگ مردادی کرمانی بنام صنوبر , فیلم ( بیگانه ) راساخت . فیلم دیگرش به نام ( جنگ تریاک ) نیز یک کمدی سیاه بود که برنده جوایز متعددی در جشنواره های خارجی شد.