عصر نو
www.asre-nou.net

بهشت غرب


Sun 19 02 2017

مجید صدقی

majid-sedghi.jpg
majidsedghi@yahoo.com

اینروزها که مهاجرت وپذیرش پناهجویان مساله روزسیاستمداران جهان، به ویژه دراروپا وآمریکا ست مروری کوتاه برفیلمهای چندسال اخیر درمورد مهاجرت - که من آنرا دل کندن از خاک وطن می نامم - می تواند موید این نکته باشد که پرداختن به مساله پناهندگی همواره مورد توجه فیلمسازان بوده ومی توان گفت که نه تنها درسینما بلکه در زمینه ی فرهنگ و ادبیات, مهاجرت نقشی بسزا داشته است . البته ذکراین نکته ضروری است که لزوما همه ی فیلمهای ساخته شده دراین باره به لحاظ پرداخت و بویژه موشکافی در زمینه ی دلایل مهاجرت خوب و موفق نبوده و چه بسا فیلمسازانی که به جای پرداخت واقع گرایانه به این موضوع تنها جنبه ی تجاری فیلم را مد نظرداشته اند.



چاپلین و مهاجرت

درسینما نخستین بار چارلی چاپلین درسال ۱۹۱۷ فیلم (مهاجر) را درباره ی آدمهایی که رویای سفرو یک زندگی خوب درآمریکا را دارند کارگردانی کرد . یک فیلم صامت سی دقیقه ای توام با طنز که به رغم کوتاه بودنش تصویری از آدمهای بخت برگشته و فقیری را نشان می دهد که درواقع قربانیان بی عدالتی درکشور خود هستند واکنون می خواهند با سفر به آمریکا رویای دیرینه خود را به واقعیت تبدیل کنند . کشوری که درواقع توسط همین مهاجران ساخته شد . اکنون و پس از گذشت صد سال از ساخت این فیلم می بینیم که چگونه آمریکای امروز می خواهد رویای مهاجران را درهم شکند.

درتاریخ سینما فیلمهایی که پس از فیلم چاپلین د رباره مهاجرت به آمریکا ساخته شد بسیارند ولی اشاره به برخی از فیلمها ی چند سال اخیرشاید خالی از لطف نباشد :

فیلم (درآمریکا) ساخته ی جیم شریدان ایرلندی درسال 2002 که درواقع زندگینامه خود کارگردان است به مشکلات یک خانواده ایرلندی می پردازد که از طریق کانادا به شهرنیویورک آمده و قصد دارند زندگی بهتری را تجربه کنند . فیلم دیگری به نام (دختر) ساخته ی دیوید ریکر ماجرای یک دخترجوان مجرد تگزاسی است که به مهاجران کمک می کند. یک روز او با یک دخترکوچک مکزیکی به نام روزا - یک مهاجرغیرقانونی- آشنا می شود که از مادرخود جدا افتاده است . آن دو برای یافتن مادربه یک جستجوی طولانی دست می زنند و عاقبت به مرز مکزیک می رسند.

رویای آمریکا

درمورد مهاجرت ایتالیایی ها به آمریکا امانوئل کریالس فیلم ( دنیای نو ) را درسال 2006 ساخت که نخستین بار سپتامبر 2006 در جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد و علاوه براین در جشنواره های دیگری برنده جوایزی شد. این فیلم داستان یک خانواده تهیدست راروایت می کند که دراوایل قرن بیستم از سیسیل ایتالیا به عنوان مهاجربه آمریکا سفرمی کنند ولی درآمریکا با تجقیر و گاه آزارهمسایگان روبرومی شوند .

درفیلم دیگری به نام (شاهزاده برادوی ) که ماجراهای آن درنیویورک می گذرد لوکی یک مهاجر غیرقانونی از کشورغنا دراین شهر به درست کردن کالاهای تقلبی و فروش آن ها اقدام میکند و از این راه امرار معاش می کند . فیلم را فیلمنامه نویس کارگردان و تهیه کننده انگلیسی – آمریکایی شون بکر ساخته است . شیرین دعیبس فیلمساز فلسطینی – آمریکایی که به عنوان یک فیلمساز مستقل مشهوراست نیزفیلم (آمریکا) را درباره زندگی یک خانواده فلسطینی – آمریکایی ساخت که نخستین باردرجشنواره ساندنس به نمایش درآمد :زنی به نام مونافرح یک مادرمسیحی فلسطینی طلاق گرفته با پسرش فدی در رام الله , بخش فلسطینی کرانه باختری رود اردن کارمی کند یک روز پس از بازگشت به خانه متوجه می شود برای دریافت کارت سبز آمریکا برنده شده است . وی به اتفاق فرزندش به آمریکامی رود تابه خانواده خواهرش درایلی نویز بپیوندند ولی بزودی متوجه می شود که پس از واقعه یازدهم سپتامبرخانواده خواهرش درموقعیت بدی قراردارند . او دائما باید توضیح دهد که مسلمان نیست بلکه یک مسیحی فلسطینی است .

رویای اروپا

هرچند شمارقابل توجهی از فیلمهای ساخته شده درباره مهاجرت درمورد سفربه آمریکاست ولی همه راهها به آمریکا ختم نمی شود. اروپا هم که امروز کم و بیش با همان مشکلات پذیرش مهاجران روبروست پسزمینه ی ساخت فیلمهایی درباره مهاجران است : برونو اولمر کارگردان مراکشی درسال 2007 فیلم مستند ( خوش آمد اروپا ) راساخت او دراین فیلم حکایت سفرپرآشوب هشت جوان کرد , مراکشی و رومانیایی برای رسیدن به اروپا را به تصویرکشید. کسانی که به دلیل فشار و سرکوب سیاسی کشورشان را ترک کرده اند . آنها که بدون روادید هستند هرروز به سختی تلاش می کنند تا به پاریس آمستردام و یا مادرید بروند . محمد یک جوان کرد که درمنطقه کاله پاریس است می گوید : من درک می کنم که بعضی ها باید زندگی کنند و بعضی هاباید بمیرند.

فیلیپ لیوره فیلمساز فرانسوی درسال 2009 فیلم ( خوش آمدید ) را درباره مهاجرین ساکن کاله پاریس و برنامه های آنها برای رسیدن به انگلستان ساخت که بسیارمورد توجه قرارگرفت . داستان فیلم درباره یک مربی شنای فرانسوی ( با نقش آفرینی ونسان لیندون ) است که از همسرش جداشده است . او تلاش می کند به بک جوان مهاجر کردعراقی کسی که رویایش رسیدن به انگلستان است کمک کند این فیلم جوایز متعددی دریافت کردو بافروش خوبی درفرانسه مواجه شد.

کوستاگاوراس فیلمساز یونانی تبارفرانسوی اغلب به دلیل ساخت فیلمهایی با موضوع های سیاسی شناخته شده است از جمله فیلم (زد) که بسیارمعروف است . او درسال 2008 فیلمی به نام (بهشت غرب است ) را درباره مساله مهاجران ساخت . این فیلم درباره جوان بیست ساله ا ی به نام الیاس است که تلاش می کند به عنوان مهاجرغیرقانونی با قایق به اروپا برود. الیاس درطول سفر با سختی های بسیار روبرومی شود او طعم گرسنگی را میچشد با متجاوزان و دزدان روبرومی شود . مهاجران دیگر لباس های اورابه سرقت می برند او با توهین نژاد پرستان روبه رومی شود و سرانجام به پاریس می رسد .گاوراس درفیلمش اشاره ای به ملیت قهرمان فیلم نکرده زیرا که میخواسته درمورد یک مهاجرفارغ از هرملیتی باشد. خود او پنجاه سال پیش به عنوان مهاجربه پاریس آمد و همچنان درفرانسه است