چاه‌های آب، «تخت‌جمشید» را می‌بلعند
Sun 31 07 2016
عکس از: کوروش محمدخانی
ایسنا: شاید اصلِ مشکل از سال ۱۳۱۰ آغاز شد، زمانی که باستان‌شناسان ایرانی و خارجی دست به کاوش در محوطه تخت‌جمشید زدند و چند سال بعد برای جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی، ساختمان پردیس شاهی در نزدیکی تخت‌جمشید ایجاد شد و سرانجام تیر آخر را در دهه ۴۰، «محمدرضا شاه» با اعمال اصلاحات ارضی شلیک کرد تا مردم در زمین‌های حریمِ درجه یک تخت‌جمشید با سندِ منگوله‌دار ساکن شوند و به مرور برای زندگی خود به کشاورزی روی آورند.
به گزارش ایسنا، و همه‌ی این اتفاقات در طول ۴ دهه باعث شدند تا به مرور و با حفر چاه‌های متعدد به خصوص برای سیراب شدن زمین‌های کشاورزی مردم و حتی گذران امور روزمره، سفره‌های زیرزمینی و لایه‌های زمین در نزدیکی تخت‌جمشید خشک شده و این لایه‌ها به مرور به تَرک‌های عمیق تبدیل شوند، شکاف‌هایی که امروز در حال تبدیل به بحرانی هستند که اگر تا چند سال آینده همچنان به آن‌ها بی‌توجهی شود، فاجعه‌آفرین خواهند شد.
کوروش محمدخانی - باستان‌شناس و متخصص آرکئوژئوفیزیک - معتقد است در حال حاضر بیشترین تَرک‌ها در مقابل چادرهای شاهی «مجموعه پردیس» تخت‌جمشید در فاصله‌ی ۲۰۰ متری تختگاه تخت‌جمشید به سمت غرب وجود دارند.
او به خبرنگار ایسنا می‌گوید: به دلیل احداث بی‌رویه چاه‌های آب در دشت مرودشت، سطح تراز آب در این منطقه پائین رفته که این مقیاس را می‌توان در مقایسه‌ی سطح تراز آب تا چند سال پیش متوجه شد، چون تا حدود سال‌های ۱۳۵۵ در این منطقه، با حفر زمین تا عمق ۱۰ متر به آب می‌رسیدیم؛ در حالی که اکنون باید حدود ۱۸۰متر حفاری شود تا به آب در منطقه برسیم!
وی که از دو سال پیش عضو شورای فنی پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید است، با اشاره به آغاز شکستگی لایه‌های زمین در این منطقه از حدود هفت سال پیش ادامه می‌دهد: نخست یک شکستگی یک متری در دل زمین ایجاد شد که پس از بررسی‌های زیاد در طول چند سال، شورای فنی پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید اعلام کرد که اجازه حفر چاه در زمین‌های اطراف تخت‌جمشید داده نمی‌شود.
نهادهای دیگر برای حفر چاه مجوز می دهند
به گفته وی، اجرایی شدن این اتفاق پس از پایان بررسی‌ها از اوایل سال ۹۳ قطعی شد که دیگر اجازه‌ی حفر چاه در زمین‌های اطراف تخت‌جمشید و به خصوص در اطراف دشت مرودشت صادر نشود، اما متاسفانه در حال حاضر این مجوز ازسوی سازمان آب استان استان صادر می‌شود.
او با اشاره به وجود حدود ۳۵۰۰ حلقه چاه در این منطقه اضافه می‌کند: این در حالی است که فقط ۲۰۰ تا ۳۰۰ حلقه چاه مجوز دارند.
این باستان‌شناس مهمترین مشکل برای تخت‌جمشید را حفر چاه می‌داند و تاکید می‌کند: متاسفانه به دلیل حفر بیش از حد این چاه‌ها، سطح آب پایین رفته و لایه‌های پائینی در حال شکسته شدن هستند، بنابراین این اتفاق باعث شده تا زمین شکسته شود و سفره‌های آبی تخت‌جمشید، کم آب شوند. هر چند در سال‌های گذشته بخش زمین‌شناسی دانشگاه شیراز و سازمان آب، پژوهشی را در این زمینه انجام داده‌اند، اما متاسفانه همچنان حفر چاه‌های آب غیرقانونی با وجود رد استعلام از سوی میراث فرهنگی ادامه دارد.
زلزله و کمبود آب، مشکلات دیگر تخت‌جمشید
«محمدخانی» با تاکید بر رخ دادن چنین اتفاقاتی برای زمین پس از سست شدن لایه‌های زمینی ادامه می‌دهد: اگر یک زلزله رخ دهد، باعث شکست عمیق می‌شود که این خود دومین مشکل در تخت‌جمشید است؛ چون در صورت بروز زلزله، حفره‌ها عمیق‌تر می‌شوند.
او سومین مشکل کنونی در منطقه‌ی تخت‌جمشید را کمبود آب برای زمین‌های کشاورزی می‌داند و می‌گوید: امروز چاه‌های بی‌رویه زیادی در این منطقه حفر و باعث خشکی زمین‌ها شده‌اند، به عنوان مثال در منطقه‌ی ۳۰ هکتاری که باید ۳ چاه زده شود، ۱۰ چاه حفر کرده‌اند، این موارد همگی به تخت جمشید فشار وارد می‌کند.
این عضو شورای فنی پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید درباره‌ی تملک زمین‌های کشاورزان در نزدیک‌ترین مناطق به تخت‌جمشید نیز می‌گوید: تا ۵۰ متری عرصه‌ی تخت‌جمشید، زمین‌های کشاورزی مردم قرار دارد. مردم از میراث فرهنگی بارها درخواست تملک کرده‌اند، اما متاسفانه به دلیل کمبود اعتبار، امکان انجام این کار نبوده است.
او در توضیح روند ایجاد شهرها و روستاهای اطراف محوطه تخت‌جمشید می‌گوید: از سال ۱۳۱۰ به بعد و با حضور باستان‌شناسان ایرانی و خارجی در محوطه تخت‌جمشید، به مرور این مشکلات در اطراف تخت‌جمشید آغاز شد. چون ادامه‌دار بودن کاوش‌ها و به دست آوردن چنین مکان‌های تاریخی مهمی آغاز جشن‌های ۲۵۰۰ ساله و ایجاد شهرک پردیس را به این منظور در اطراف تخت‌جمشید باعث شد. در ادامه نیز طرح جامع شهرک زراعی ولیعصر در دهه ۴۰ ایجاد و پروژه‌های عمرانی کشاورزی از سوی دولت وقت ساخته شدند. در ادامه از سال ۴۶ – ۴۷، شهرک مهدیه بین مرودشت و تخت‌جمشید ایجاد شد و در ادامه با اجرائی شدن اصلاحات ارضی، تقسیم اراضی زمین‌های این منطقه انجام و زمین‌ها به نام کارگران سند زده شد و سرانجام این اقدام باعث شد تا عرصه‌ی تخت‌جمشید با سند در اختیار مردم قرار گیرد.
وی همچنین با تقسیم‌بندی حریم تخت‌جشمید در چهار ضلع شمال، جنوب، شرق و غرب اظهار می‌کند: حریم یک تخت‌جمشید از غرب تا شهرک مهدیه (میدان ملل)، از شرق تا «کوه رحمت»، از شمال تا جاده اصفهان شیراز و از جنوب تا روستای شمس آباد کشیده می‌شود، که این مسافت دور تا دور تخت‌جمشید چیزی حدود ۲۰۰ هکتار را در برمی‌گیرد.
چاله‌های تخت‌جمشید از سال ۸۹ ایجاد شده‌اند
به گزارش ایسنا، مسعود رضایی منفرد - مدیر پایگاه پژوهشی میراث جهانی تخت‌جمشید - نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: ایجاد چاله‌های عمیق در زمین‌های اطراف این محوطه جهانی فقط مخصوص تخت‌جمشید نیست، بلکه یک اتفاق کلی‌تر است، میراث فرهنگی بخشی از این اتفاق است؛ آنقدر که زندگی مردم و زمین‌های کشاورزی و دشت مرودشت آسیب وارد می‌شود، تخت‌جمشید آسیب نمی‌بیند.
وی با اشاره به انجام یک پروژه‌ی پژوهشی در این زمینه از چند سال گذشته روی این اتفاق توسط دانشگاه شیراز تأکید می‌کند: براساس نتایج این پژوهش‌ها و برای جلوگیری از آسیب بیشتر به این محوطه، دیگر نباید اجازه‌ی حفر چاه در حریم تخت جمشید به مردم داده شود.
او حریم درجه یک تخت جمشید را حدود شش هزار هکتار و حریم درجه سه این محوطه جهانی را شامل همه کوه‌های اطراف تخت‌جمشید می‌داند و بیان می‌کند: پایگاه میراث فرهنگی تخت‌جمشید همه تلاش خود را برای جلوگیری از پیشروی این اتفاقات در این محوطه جهانی می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه جلوگیری از وقوع اتفاقات بدتر در محوطه جهانی تخت‌جمشید نیازمند همکاری جمعی از سوی وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان جنگلداری و مراتع است، افزود: علاوه‌بر اینکه تخت جمشید در معرض تهدید است، بیشتر از آن مردم و ساکنان مرودشت در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. از سال ۸۹ این چاله‌ها ایجاد شده‌اند و علاوه بر پروژه پژوهشی دانشگاه شیراز در این زمینه تاکنون شش چاه در تخت جمشید پلمپ شده‌اند و چند سال است که اجازه حفر چاه جدید در حریم تخت جمشید را نمی‌دادیم، اما متولی صدور مجوز چاه سازمان میراث فرهنگی نیست.
نمی‌توانیم ۵ هزار هکتار زمین را تملک کنیم
«رضایی منفرد» یکی از متولیان اصلی صدور مجوز برای حفر چاه را سازمان آب می‌داند.
او همچنین درباره‌ی تملک زمین‌های کشاورزی قرار گرفته در نزدیک‌ترین نقطه به تخت‌جمشید بیان می‌کند: میراث فرهنگی این اقدام را جزو اولویت‌های اصلی خود قرار داده، اما اعتبارات‌مان بسیار محدود است، ما نمی‌توانیم پنج هزار هکتار زمین خریداری کنیم.
به گزارش ایسنا، فراموش نکنیم مجموعه‌ی تاریخی و ارزشمند تخت‌جمشید یک مجموعه‌ی جهانی است و این فرو چاله‌ها می‌توانند در آینده‌ای نزدیک برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان‌های تاریخی آسیب‌های غیرقابل جبرانی به همراه داشته باشند.
گزارش از خبرنگار ایسنا: سمیه ایمانیان
|
|