رویدادهای روزهای داغ سال۱۳۳۲ (۱۹۵۳)
از زبان روزنامه‌های سوئد - بخش نخست
بر گردان کوروش گلنام
Mon 28 01 2013
بخش نخست
پیش گفتار
۱ـ پس از مدتی کوشش یا استفاده از فیلم‌های تهیه شده از روزنامه‌های گذشته سوئد در آرشیو کتابخانه مرکزی سوئد، خبرهایی در باره روزهای داغ سال‌های ۱۳۳۲ ایران در روزنامه‌های سوئد به ویژه روزنامه «اخبار روز» که از مهم‌ترین روزنامه‌های صبح سوئد است را یافته و مناسب دیدم تا آنجا که می‌سر است و زمان و نیرو اجازه می‌دهد، آن‌ها را به فارسی بر گردانم. شوربختانه کپی‌هایی که از این بخش از روزنامه‌ها تهیه شد ازکیفیت خوبی بر خوردار نبوده و من با سختی و‌گاه با یاری ذره بین آن‌ها را خوانده‌ام.
۲ـ کوشش شده است که اصل خبر‌ها همآن گونه که آمده است، به فارسی برگردانده شود.
۳ـ در بیشتر نوشته‌ها به جای واژه ایران از «پرشین» استفاده شده است با وجود آنکه در آن زمان رضا شاه آن را به ایران مبدل ساخته بود. من در همه جا از واژه ایران استفاده کرده‌ام.
۴ ـ برخی آمار‌ها که در این روزنامه‌ها آمده، می‌تواند زیاد دقیق نبوده و‌گاه با هم خوانایی نداشته باشند ولی به هر رو آماری است که آن روزگار در سوئد منتشر شده است.
*********
نخستبن خبر، ۵ اوت ۱۹۵۳ روزنامه «اخبار روز» (۱) رویه ۴
تب‌تر خبر: پیروزی مصدق
کاشانی می‌گوید: تقلب آشکار در آرا
تهران، سه شنبه
پیروزی چشم گیر نخست وزیر مصدق در همه پرسی روز دوشنبه برای انحلال مجلس، سبب برخی اعتراض‌های حشونت بار شد. مخالفان می‌گویندکه پیروزی با ۱۶۱.۰۶۱رأی موافق در برابر ۱۰۵ رأی مخالف [منظور حتمن تنهادر تهران است] نتیجه دستهای پنهانی است از سوی حزب کمونیست ممنوعه توده و تهدید کارمندان دولت و دستور به آنان که به سود دولت رأی بدهند تا کار خود را از دست ندهند. گروه مخالف پارلمانی با آخوند کاشانی در رأس آن این سخنان را در یک بیانیه اعلام داشته و نتیجه این همه پرسی را بیهوده دانسته است..... [بخشی روشن نیست] با یاری کمونیست‌ها دولت به سود خود رأی‌هایی در صندوق ریخته است. کاشانی در دنباله می‌گوید: «به زودی مصدق به همآنجایی خواهد رفت که همه دیکتاتور‌ها رفتند.»
روزنامه نیمه رسمی باختر امروز که معمولن پژواکی از صدای مصدق است، امروز سه شنبه مقاله‌ای منتشر نموده که در آن، جاه خواهی‌های شاه محکوم شده است. این روزنامه بسیار آشکار، روشن ساخته است که اگر شاه رفتارش را دیگر نکند می‌باید خلعش نمود. در یک سخنرانی کوتاه رادیویی شب پیش از روز قانون اساسی، شاه خواستار همبستگی برای حقوق اجتماعی و احترام همگان به قانون اساسی شد.
نخست وزیر مصدق نیز سخنرانی رادیویی داشت که در آن اظهار امیدواری کرد که مجلس تازه آینده نمایندگان واقعی ملت باشند. او اظهار داشت که مجلس پیشین پر از وایستگان و خدمتگزاران به خارجی‌ها بود که مانع از کار دولت می‌شدند.
در همین شماره خبر دیگری در باره ایران هست که از جاری شدن سیل درشمال وکشته شدن ۲۶۵ نفر سخن گفته است.
سه شنبه ۱۱ اوت ۱۹۵۳، همآن روزنامه
تی‌تر بزرک صفحه نخست: پیروزی بزرگ مصدق در همه پرسی
توضیح در رویه ۴
از لندن، دوشنیه
نگرانی‌ها در لندن در باره پرشین [ایران] که در سراشیب ورشکستگی تحت تسلط کمونیست هادر آید با پیروزی مصدق در همه پرسی برای انحلال پارلمان [مجلس] وخبر پیمان آینده میان ایران ـ روسیه افزایش یافت.
همه پرسی‌ای که بنا بر آن مردم می‌باید دیدگاه خود در باره شرط مصدق برای انحلال پارلمان را بیان نمایند، به یک پیروزی چشم گیر برای این نخست وزیر سالخورده منجر شد. روز دوشنبه اوج هیجان در همه جای کشور بود. در یک برخورد یک نفر کشته وتنی چند زخمی شدند.
نتیجه نهایی به دست آمده از شهرهای گوناگون چنین شد: برای انحلال پارلمان،
۱.۴۴۱.۱۵۶ رأی موافق در برابر ۶۹۴ رأی مخالف. در مرکز و در همه پرسی هفته پیش [در تهران] این شمار ۱۶۶.۶۰۷ موافق در برابر ۱۱۸ مخالف بود. هم زمان باهمه پرسی اعلام شد که یک کمیته روس ـ ایران برای بررسی در گیری واختلاف‌ها بین دوکشور تشکیل خواهد شد. روزنامه‌های ایران اعلام داشتند که گفت‌و‌گو‌های مهم اقتصادی بین تهران و مسکو انجام خواهد یافت.
پشتیبانی کمونیست‌ها
در محفل‌های دیپلماتیک لندن از مذاکره‌های ویژه در باره پیروزی مصدق در همه پرسی با پشتیبانی همه جانبه کمونیست‌ها سخن می‌رود.
گفته می‌شود بر قراری یک کمیسیون روس ـ ایران به روشنی این امر را نشان می‌دهد که مصدق پس از آنکه کشورهای غربی به او پشت کردند، برای کسب پشتیبانی اخلاقی و اقتصادی، به مسکو روی آورده است. او [مصدق] در کوشش‌های پیشین خود برای ایجاد اختلاف میان انگلیس و آمریکا، تهدید کرده بود که برای پشتیبانی به شوروی روی می‌آورد.
با وجود این رئیس جمهور آیزنهاور بتازگی روشن ساخت که آمریکا تا رمانی که این کشور [ایران] مسئله غرامت به کمپانی نفت ایران وانگلیس را حل ننماید، در نظر ندارد به ایران یاری بیشتر اقتصادی بنماید.
در نشست سران مسکو تاکید بر خواست ملانکو از ایران برای همراهی، نشان می‌دهد که مسکو آماده بهره برداری از وضع موجود است. مروری بر سخنان ملانکو در جریان امضای قرارداد تجاری بین شوروی و ایران که گفت ۳۳ سال تجربه حکایت از تمایل دو جانبه به روابط دوستانه وهمکاری دارد، این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد.
در لندن همه پرسی در باره انحلال مجلس در ایران، کاملن خدعه و نیرنگ خوانده شد زیرا مخالفان این امر به عنوان خیانتکاران معرفی شدند. نتیجه این همه پرسی به این معنا است که اکنون مصدق با صدور فرمان‌هایی، تا زمانی که به سودش باشد که انتخابات مجلس برگزار شود، به میل خود حکومت کند. مصدق برای این امر به پشتیبانی کمونیست‌ها که از توانایی بسیج و تحریک توده‌ها به آمدن به خیابان‌ها برای پشتیبانی از او بر خوردارند، نیاز دارد. در لندن گفته می‌شود که هر دو طرف روس و ایران در گفت‌و‌گو‌ها و معامله‌های آینده خود بی‌هیچ تردید این موضوع را در نظر خواهند داشت.
بر گردان کوروش گلنام
یکشنبه ۸ بهمن ۱۳۹۱ ـ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳
پا نویس:
Dagens Nyheter 1-