پیشگفتار

کدام کتابخوانی ست که غلامحسین ساعدی را نشناسد و یا حداقل این که کتابی از او نخوانده باشد؟ ساعدی از جمله جان‌های شیفته‌ای‌ست که ادبیات معاصر ایران به نام او صاحب اعتبار م‌یشود. داستان و نمایشنامه‌نویسی که به رغم سانسور و سرکوب، آثارش فصلی نو در ادبیات داستانی ما گشود، انسان وارسته‌ای که دنیایی انسانی را برای همگان آرزو داشت، پزشکی که به علت مزاحمت‌های بی‌پایانِ ساواک اجازه نداشت آنسان طبابت کند که دوست می‌داشت. نتیجه این‌که مطبِ خود را بر هستی جامعه گستراند، نه به قصد درمان درد، بلکه شناختِ آن. به ادبیات روی آورد تا داستان درونِ انسان‌ها را آنسان بنویسد که دیده نمی‌شد. از درون ترسخورده و دردمند آنان در رابطه با جهان بیرون نوشت. او از رنج انسان در رابطه با دیگر انسان‌ها در جامعه نوشت، چیزی که فروید از آن به عنوان دردناک‌ترین رنج‌ها نام می‌برد. (۱)

در پسِ آثار ساعدی می‌توان سیمای خودش را نیز بازشناخت؛ روانپزشکی که با ثبتِ مشاهدات خویش در تلاش است به درونِ ذهنِ انسان در شخصیت‌های داستان‌های خویش نقبی بزند. او به خوبی می‌داند که روان‌رنجوری را علتی عضوی نیست، کشمکش‌های درونی فرد بر ذهن و رفتار او تأثیر می‌گذارد. آثار ساعدی بازتابِ زندگی آدمیانی است حاشیه‌نشین در جامعه‌ای بیمار.

از ساعدی زیاد گفته و نوشته‌اند. در این مختصر قصد نقد و بررسی آثارش را نداریم. فکر کردیم رساله دکترای او می‌تواند به شکلی یاری‌بخشِ کسانی باشد که به نقد و بررسی آثار او می‌نشینند و یا افکار او را در آثارش دنبال می‌کنند.

در این رساله از علمی صحبت به میان می‌آید که اگرچه عمری دراز ندارد ولی با این‌همه به نسبت زمان تحقیق تا کنون بسیار متحول گشته، شکلی دیگر به خود گرفته و به شاخه‌هایی چند تقسیم شده است.

ساعدی با بهره‌گیری از این علم، در ادبیات فراتر رفته، شخصیت‌هایی آفریده بی‌تا و ماندنی. و حضور همین آدم‌ها در داستان‌های اوست که بدان رنگ و نمودی دیگر می‌دهد.

آن‌چه به نام «رساله ساعدی» در دست دارید، همان است که او نوشته. ما کوشیده‌ایم با استفاده از شیوه‌های نگارش، آن را برای خواندن آسان‌تر گردانیم. در این راستا «آیین نگارش» امروز به کار گرفته‌ایم، چیزی که در متن اصلی کم‌تر یافت می‌شود. آن‌جا نیز که لازم دانسته‌ایم، پیشنهاد خود را در برابر واژگانی که از قلم افتاده‌اند، در کروشه [] آورده‌ایم.

برای فهم عمومی، هر جا لازم شده، اصطلاحات به کار گرفته شده در متن را در زیرنویس توضیح داده‌ایم.

امیدواریم انتشار این سند کمکی باشد برای کسانی که زندگی‌نامه ساعدی را می‌نویسند و یا آثار او را بازمی‌کاوند.

با سپاس از خانواده ساعدی، به ویژه دکتر اکبر ساعدی که ما را در انتشار این متن آزاد گذاشتند.


لینک تهیه کتاب

https://www.amazon.de/

مستقیم ازطریق ایمیل ناشر

Goethehafis @online.de
___________________________

(۱) اگرچه ساعدی (متولد ۲۴ دیماه ۱۳۱۴ تبریز و مرگ در دوم آذر ۱۳۶۴ پاریس) در عرصه‌هایی دیگر، از جمله تحقیق (سه کتاب «اهل هوا»، «ایلخچی» و «خیاو یا مشکین‌شهر»)، کتاب کودکان (کتاب‌هایی چون «کلاته کار» و «کلاته نان») و فیلمنامه‌نویسی فعالیت داشته و نشریه «الفبا» را در داخل کشور و سپس در تبعید، منتشر نموده است، ولی جایگاه شاخص او در ادبیات معاصر ایران همانا داستان و نمایشنامه‌نویسی میباشد.