جام جهانی فوتبال، کنسرنهای ارائه
کننده اقلام ورزشی و وضعیت کارگران دوزنده
نایکی، آدیداس، ری بوک، پوما، فیلا، آسیکس، میزونو،
لوتو، کاپا، اومبرو، لویس
فریده ثابتی
کارخانههایی که اقلام ورزشی را به سفارش کنسرنهای نامبرده تولید
میکنند در سراسر جهان به ویژه در چین، بنگلادش، هند، اندونزی، فیلیپین، تایلند،
ویتنام، کمبوجیه، السالوادور، هندوراس، نیکاراگوئه و... پراکنده اند و میلیونها
کارگر که اغلبشان را زنان تشکیل میدهند تحت بدترین شرایط کاری که یادآورمراحل
اولیه رشد سرمایهداری در کشورهای صنعتی امروز است در آن ها مشغول به کارند. این
کارخانهها به فابریکهای بازار جهانی یا فابریکهای مکیلا معروف شدهاند.
سال
بازیهای المپیک سال خوبی برای کنسرنهای ارائه کننده اقلام ورزشی است. دائما برای
لباسهای جدید ورزشی تبلیغ میشود. این کنسرنها انتظار سودهای چند ده میلیاردی را
دارند. اما روی دیگر این سکه واقعیت زندگی کارگران دوزندهی این اقلام در اقصی
نقاط جهان است. با وجود افزایش نجومی سودها، دائما از دستمزد آنها کاسته میشود و
شرایط کار روز به روز بدتر میشود. بنا به گزارشی از هندوراس دائما فاصله تولید و
تحویل کالا را کوتاه تر میکنند و این یعنی افزایش شدت کار، درنتیجه فشار روی
کارگران زیاد میشود. بسیاری از مواقع و در فصول داغ کار، کارگران مجبور میشوند
بین 16 تا 18 ساعت در روز کار کنند، درست مثل شرایطی که انگلس در وضعیت طبقه کارگر
انگیس در قرن 19 مینویسد. ادیداس این فاصله را از 120 روز به 90 روز کاهش داده
است. کارگران باید گاهی 7 روز هفته بدون استراحت کار کنند. هرکس اضافه کاری اجباری
را نپذیرد جریمه میشود. در فصلهایی که کار کم است کارگران مجبور به گرفتن مرخصی
میشوند. در این مواقع مزد گاه به 41 دلار در ماه میرسد.
سورلیما
زن جوان 20 ساله ای که در کارخانه مکیلا کار میکند میگوید: وقتی کارخانه قرارداد
بزرگی میبند ما باید از 6 صبح تا 6 شب بی وقفه کار کنیم. بعضی وقتها باید دوباره
بعد از شام هم کار کنیم دراین مواقع مجبور میشویم در کارخانه بخوابیم چون تنها
چند ساعت وقت است و دوباره ساعت شش صبح باید کار را آغاز کنیم. ما فقط اجازه داریم
دو بار در روز به توالت برویم.
مانوئلا
کاسکو کارگر نیکاراگویی یک مکیلای دیگر میگوید: ساعت 4 صبح بلند میشوم. باید
صبحانه و نهار بچهها را آماده کنم. سپس آنها را با اتوبوس به کودکستان ببرم،
ساعت 7 باید در کارخانه باشم. تا ساعت شش و نیم بی وقفه باید کارکنیم تنها 45
دقیقه برای نهار وقت داریم. چون غذای کارخانه گران است اغلب ما با خود غذا میآوریم.
بعد از کاربچه ها را از کودکستان برمیدارم و ساعت 7 به خانه می رسیم. تازه کار
خانه شروع میشود باید بچه ها را حمام کنم، لباسها را بشویم، خانه را مرتب کنم و
شام را آماده سازم. اما وقتی قراردادهای تازه باشد ما مجبور میشویم اضافه برساعات
رسمی در کارخانه بمانیم و کار کنیم.
استلا
رامیرز کارگر دوزندهی کارخانه هرموسی در السالوادور که با آدیداس قرارداد تولید
داشت میگوید: از سال 2003 در هرموسی کارمیکردم. روزانه میبایست 15 تا 20 ساعت
کارمیکردیم. فرصت غذا خوردن نداشتیم. اجازه حامله شدن نداشتیم، اگر کسی حامله میشد
و کمتر کار میکرد، سوپروایزر گزارش میداد و مدیر او را جریمه میکرد، از صحبت و
خوردن ممنوع میکرد و درنهایت اخراج. برای بیمه از حقوق ما کسر میشد اما دفترچه
یا کارت بیمه نداشتم و اگر مریض میشدیم مثلا تب داشتیم یک قرص به ما دادند.
کنسرنها
پول زیادی را به خاطر تبلیغ میپردازند. مثلا نایکی در سال 2002 بیش از یک میلیارد
یورو خرج تبلیغات کرد، ادیداس بعد نایکی با 775 میلیون یورو در جای دوم قرار گرفت.
مثلا دیوید بکمن فوتبالیست انگلیس برای تبلیغ ادیداس 161 میلیون دلار در مجموع
دریافت خواهد کرد، یک زن دوزنده چینی کارخانه ادیداس برای این مبلغ باید 325 هزار
سال کار کند. این کنسرنها خودشان چیزی تولید نمیکنند بلکه فقط به لباسها و کفشها
اتیکت خود را میزنند. 60% لباسها و 95% کفشهای آدیداس در آسیا تولید میشود.
مثلا در سال 2004 در چین 10 میلیون کفش برای بازار آلمان تولید شد. با نایکی 99%
کفشها در آسیا تولید میشود به ویژه در اندونزی، چین و تایلند. هم چنین در اروپای
شرقی و آمریکای مرکزی.
هر
تی شرت معروفی که میخرید هزارها کیلومتر دور از شما تولید شده است. مثلا در آلمان
این فاصله 19 هزار کیلومتر است. جنسی که دراین جا به 100 یورو فروخته میشود برای
دوزنده تنها 40 سنت یا 4 دهم یک یورو درآمد تولید میکند. 70 تا 90 درصد دوزندهها
زنان و دختران جوان هستند. برای یک زن سیساله شانسی برای یافتن کاردراین کارخانهها
وجود ندارد زیرا که پیر محسوب میشوند! کنسرنهای ورزشی از رقابت بین کشورها
درارائه دستمزدهای پایین سود میبرند به این خاطر دستمزدها دائما پایین میآیند
مثلا در نیکاراگوا دستمزدها نسبت به سال 1992 اکنون نصف شده است.
فابریکهای
بازار جهانی در حقیقت سالنهای بزرگی هستند که تهویه ندارند، آب سالم ندارند،
توالت بهداشتی ندارند و تازه در روز یک یا دوبار، آن هم به سرعت اجازه استفاده از
توالت نیست. کارگران دراین به اصطلاح کارخانهها اجازه حرف زدن و خوردن ندارند یا
به بیانی فرصت سرخاراندن ندارند.
نایکی
30% بازار جهانی لباسهای ورزشی را در اختیار دارد و آدیداست با 20% بازار جهانی
مقام دوم را دارد. کنسرنهای دیگری چون ریبوک، ماکسی فلی و تایلورمید متعلق به
آدیداس اند. سود آدیداس در سال 2005 برابر با 655 میلیون یورو بود. مکان سوم در
بازار جهانی را کنسرن پوما در اختیار دارد که از سال 2002 تا 2005 سودش چهاربرابر
شد و به 398 میلیون دلار رسید. بیش از نیم تولیدات پوما در چین، تایلند، مالزی،
ویتنام یا کمبوجیه انجام میشود. مکانهای دیگر تولید آن عبارتاند از رومانی،
بلغارستان، ترکیه، پرتقال، ایتالیا، پاراگوا و امریکا.
و
امسال 700 میلیون یورو از مخارج یک میلیاردی فیفا برای تدارک جام جهانی فوتبال
درآلمان را 15 شرکت بین المللی و 6 شرکت آلمانی تامین کرده اند که از جمله آنها
نایکی، آدیداس و پوما هستند. حال خودتان محاسبه کنید که چه کسانی و در چه کشورهایی
و به چه قیمتی باید آن را تامین کنند.
فریده ثابتی، جولای 2006
منبع-
اطلاعات
ارائه شده را از منابع مختلف کتبی یا جلسات سخنرانی کارگران جمعآوری کرده ام.
