اکبر گنجی و بخشایش جنایتکاران حکومتی

 

آزاده سپهری

 

 

اکبر گنجی در اظهارات اخیرش گفته است که جنایات حکومت را نباید فراموش کرد، ولی مسئولین و مجریان این جنایات را باید بخشید. بعد از اینکه این اظهارات وی مورد اعتراض شدید برخی از نیروهای اپوزیسیون قرار گرفت ایشان توضیحاتی پیرامون اظهارات خویش ارائه داد و گفت که منظورش این بوده که یک کمیته حقیقت یاب باید تشکیل شود و جنایات رژیم را مورد بررسی قرار دهد، جنایتکاران را محاکمه کند، ولی در پایان بهتر است خانواده های مقتولین و شکنجه شدگان جنایتکاران را ببخشند و آنها مورد مجازات قرار نگیرند. ایشان گفته که مدل آفریقای جنوبی مورد نظرش است. 

 

سوال اینجاست که به چه دلیل باید مسئولین و مجریان دهها، صدها و هزاران مورد شکنجه، تجاوز و قتل بخشیده شوند؟! آقای گنجی در واقع فرق میگذارد بین جنایاتی که توسط جنایتکاران حکومتی با انگیزه های سیاسی انجام گرفته و جنایاتی که با انگیزه های شخصی انجام میگیرد. برای نمونه فردی که بر اساس انگیزه های شخصی دست به تجاوز یا قتل زده، باید مجازات شود، ولی جنایتکاران حکومتی که دستشان به خون هزاران نفر آلوده است باید مورد بخشش قرار بگیرند. این دوگانگی در ارزشگذاری ست که در موارد دیگر نیز که به آن اشاره خواهد شد، خود را نشان میدهد. اگر این طرز تفکر رواج پیدا کند جانیان حکومتی با خیال راحت دست به جنایات بیشتر میزنند، چون فکر میکنند که مجازاتی در انتظارشان نیست. 

 

سوال دیگر اینجاست که به چه دلیل ما باید از مدل آفریقای جنوبی الگوبرداری کنیم؟ چرا ما مثلا مدل آلمان بعد از سرنگونی نظام فاشیستی را الگوی خود نکنیم که جنایتکاران نازی محاکمه و مجازات شدند؟ مدل آفریقای جنوبی در واقع یک نوع شکست برای جنبشهای آزادیخواه و عدالت طلب محسوب میشود. رژیم آفریقای جنوبی در دوران حکومتداری دکلرک بر اثر فشارهای شدید درونی و بین المللی مجبور شد به لغو نظام آپارتاید تن در دهد و در این عقب نشینی تصمیم گرفت قدرت را با کنگره ملی آفریقای جنوبی به رهبری نلسون ماندلا تقسیم کند. بخاطر همین تصمیم، آقای دکلرک در کنار نلسون ماندلا نائل به دریافت جایزه نوبل صلح هم شد. یعنی کمیته نوبل یک جنایتکار را همطراز یک قربانی که دهها سال از عمر خود را در زندان گذرانده بود قرار داد. سایر جنایتکاران نظام آپارتاید آفریقای جنوبی نیز از هرگونه مجازات معاف شدند. این یک شکست بزرگ برای جنبشهای عدالتخواه آفریقای جنوبی بود و باعث سرخوردگی و یاس بخش بزرگی از مردم آفریقای جنوبی شد. همین جریان باعث شد که کنگره ملی آفریقای جنوبی آن اعتباری را که در بین مردم داشت از دست بدهد. در این میان جریانات و نیروهای اسلامی در آفریقای جنوبی از فرصت استفاده کردند و توانستند بخش قابل توجهی از سرخوردگان سیاسی را جذب خود کنند.   

 

آقای گنجی به خیال خویش برای جلوگیری از خشونت، خواهان بخشش جنایتکاران حکومتی شده است. در صورتی که اتفاقا اگر جنایتکاران حکومتی توسط دادگاههای صالح محاکمه و مجازات نشوند این احتمال خواهد بود که خود مردم در صدد مجازات آنها برآیند. ایشان شاید فکر کرده اند که مدل آلمان برای جامعه ما مناسب نیست، چون جامعه آلمان در آن زمان متمدن تر از جامعه امروزی ما بوده است. جامعه آلمان در آن زمان در خیلی موارد متمدن تر از جامعه ما بوده است، ولی آنجا که به خشونت و بی رحمی برمیگردد، دست کمی از نظام کنونی ایران نداشته است و چه بسا بدتر هم بوده است. میلیونها یهودی، کولی، کمونیست، معلول و مخالفین نظام فاشیستی توسط نازیها در کوره های آدم سوزی و دهها میلیون نفر در خارج از آلمان توسط ارتش نازیها کشته شدند. بخش بزرگی از جامعه آلمان اگر همراه رژیم فاشیستی نبود، در قبال این جنایات بی تفاوت بود و سکوت کرده بود. این نشان میدهد که در آن زمان جامعه آلمان جامعه ای بسیار خشن بوده است. با این وجود بعد از فروپاشی نظام فاشیستی، جنایتکاران بدون خون و خونریزی مجازات شدند و دمکراسی توانست در آن کشور پیاده شود و به یکی از بهترین دمکراسی های دنیا تبدیل شود.

 

اگر ما طرفدار حقوق بشر هستیم باید خواهان مجازات افرادی هم باشیم که دست به جنایت میزنند و حقوق بشر را پایمال میکنند. ما نمی توانیم در مقابله با جنایاتی که علیه بشریت انجام میگیرد معیارهای دوگانه داشته باشیم. متاسفانه می بینیم که دولتها و نهادهای غرب در بسیاری موارد معیارهای دوگانه دارند. برای نمونه بعد از فروپاشی سوسیالیسم، کشورهای غربی خواهان مجازات سران آن کشورها بودند، ولی در مورد آفریقای جنوبی از بخشش جنایتکاران حکومتی دفاع میکردند و حتی جایزه نوبل صلح نصیب یکی از آن جنایتکاران شد.   

اینکه ما خواهان مجازات جنایتکاران حکومتی شویم ربطی به فرهنگ خشونت یا انتقام گیری و کینه ندارد. ما می توانیم مخالف خشونت باشیم، می توانیم مخالف شکنجه باشیم، مخالف اعدام باشیم، می توانیم بر این تاکید کنیم که حتی جنایتکاران حکومتی نباید شکنجه شوند، نباید اعدام شوند، ولی درست به همین دلیل که مخالف خشونت هستیم باید خواهان مجازات کسانی باشیم که دست به خشونت میزنند و حقوق بشر را نقض میکنند. محاکمه و مجازات جنایتکاران حکومتی گام مهمی ست در راستای اجرای عدالت و همچنین باعث جلوگیری از خشونت و مانع دخالت خودسرانه مردم در امور قضایی خواهد شد.

 

azadeh_sepehri@hotmail.com