تلاش های فرهنگی ایرانیان در انگلستان

بخش هفدهم

 

محمود کویر

 

***

ساختار مثنوی

آكادمی مطالعات ایرانی لندن، اول آوریل ٢٠٠٦ كتابی را با عنوان "ساختار مثنوی مولوی" به زبان انگلیسی منتشر كرده كه تفسیر جدیدی از مثنوی جلال الدین محمد مولانا را چونان كتابی برای عشق و صلح ارائه داده است.

كتاب ساختار مثنوی مولوی كه "سید قهرمان صفوی"، پژوهشگر ایرانی آن را نوشته است، بر آن است که نخستین كتاب در غربمی باشد كه موفق به كشف ساختار معنایی، لفظی و محتوایی این اثر جاودان مولانا شده است.

كتاب سید قهرمان صفوی با ارائه راهكاری جدید برای تفسیر مثنوی، تفاسیر مختلف این اثر عظیم را كه دست كم هفت صد سال قدمت دارند، زیر سوال می برد و روش جدیدی را برای خواندن مثنوی مولانا معرفی می كند.

صفوی ، پیش از این نیز كتابی را با عنوان "ملاصدرا" در معرفی فلسفه او تالیف كرده و انجمن متون اسلامی انگلستان  آن را منتشر كرده بود.

این پژوهشگر مدرك دكترای خود را از دانشكده شرق شناسی و مطالعات آفریقا دانشگاه لندن با رساله ای با عنوان "تمام را دوست داشته باش نه جزء را" دریافت كرده كه در این رساله نیز به بررسی ساختار معنایی و لفظی دفتر نخست مثنوی مولوی پرداخته است. 

***

 

قصه های کهن ایرانی

 

بر اساس یك برنامه پژوهشی برای شبكه رادیو تلوزیونی بی‌بی‌سی، شوشا گاپی مترجم و معرف قصه های كهن ایرانی به انگلیسی زبان ها، برای بررسی نفوذ فلسفه شرق در غرب، پس از سی سال دوری دوباره به ایران می آید.

به گزارش رادیو بی‌بی‌سی، پدر او یك فیلسوف برجسته ایرانی است و او به منظور بررسی نفوذ فلسفه شرق در تفكر غربی به عنوان بخشی از یك برنامه پژوهشی برای شبكه رادیو تلوزیونی بی‌بی‌سی به ایران می رود.

شوشا گاپی، روزنامه نگار، آهنگساز و نویسنده ایرانی است كه از او كتاب های چندی در ترجمه قصه ها و حكایات شیرین ایرانی به زبان انگلیسی منتشر شده است. که می توان به مجموعه قصه های «رازخنده» و نیز مجموعه دیگری به نام «اسب چشم بسته» اشاره كرد .

آثار شوشا گاپی در زمینه انتقال و معرفی فرهنگ عامیانه ایران به فرهنگ دوستان انگلیسی زبان  است. ناشر انگلیسی درباره این داستان ها آورده است: «شوشا گاپی داستان های ماندگار و جاودان ایرانی را كه تمامی خوانندگان را شیفته و مسحور خود می كند و در عین حال چشم انداز واحدی از فرهنگ ایرانی ترسیم می كند در این كتاب و در كتاب دیگری كه پیش از این تالیف كرده است، گرد آورده است.»

ناشر انگلیسی در معرفی كتاب راز خنده، آخرین كار شوشا گاپی، آورده است: «كتاب راز خنده در واقع شرح عشق و اشتیاق، ایمان و وفاداری، ابتكار و هوش انسانی، محرومیت ها و پیروزی هاست. اگرچه منابع اصلی این قصه ها از دست رفته اند اما خاطرات آن هنوز نمایشگر روان جمعی مردم ایران است. این داستان ها  نسل به نسل و سینه به سینه نقل شده اند و پیوسته به وسیله نقالان و قصه گویان كوی و بازار حكایت و گردآوری شده اند. هم چنین این قصه ها از طریق شعر شاعران بزرگی چون مولانا و فردوسی به تمام جهان راه یافته است.

از میان افسانه های كهن ایرانی كه در این كتاب برگزیده و ترجمه شده اند می توان به حكایت هایی چون "پادشاه و سه دخترش" ،"حكایت دزد و مرغ زیرك"، "جمجمه سخن گو"،‌ "رازخنده"، "قصه زن تنبل" ، "نامادری ظالم"، "مردی كه طالع اش خفته بود"، "من از قبل می دانستم"، "وزیر خوب و افتخاراتش"،‌ "مترسك خندان"،‌ "مرد نیك سیرت و زن بهشتی"، "تخت نقره ای و پرنده بهشتی"، "سلطان محمود و جماعت دزدان" و "داستان بیژن و منیژه" اشاره كرد.

***

ایرانیان و یونانیان

 

انتشارات دانشگاه آكسفورد انگلستان  ژانویه ٢٠٠۷ كتابی را با عنوان "واكنش های فرهنگی به جنگ های ایران" منتشر می كند.

در این كتاب شانزده مقاله علمی كه بیشتر آن ها توسط پژوهشگران تاریخ باستان نوشته شده، گردآوری شده است كه بیانگر تاثیرات جنگ های ایران و یونان بر ادبیات و فرهنگ یونان باستان و همچنین جهان بعد از دوران رنسانس است.

مقالات این كتاب توسط "اما بریجز"، "ادیت هال" و "پی. جی. رودز" گردآوری شده است.

كتاب "واكنش های فرهنگی به جنگ های ایران" كتابی سراسر مصور است كه در ابتدای آن مقدمه مفصلی با شرح كامل جزئیات و در پایان كتاب یك كتاب شناسی كامل آمده است.

اما بریجز، متخصص ادبیات باستانی است، مدرك دكترای خود را از دانشگاه دورهام انگلستان دریافت كرده و عنوان پایان نامه دكترایش "در جستجوی خشایارشا: تصاویری از پادشاه ایرانی" بوده است. او پیش از این استاد ادبیات كلاسیك دانشگاه های دورهام و آكسفورد بوده است.

ادیت هال، پروفسور تاریخ فرهنگی یونان در دانشگاه دورهام و متخصص ادبیات نمایشی یونان و روم باستان است و تاكنون كتاب هایی را نیز در این زمینه به رشته تحریر درآورده است.  

پی. جی. رودز نیز مانند بریجز از استادان ادبیات كلاسیك در دانشگاه دورهام است و در تهیه كتاب هایی درباره یونان باستان نظیر "دمكراسی آتنی" و "كتیبه های تاریخی یونان" نقش مهمی را ایفا كرده است.

***

نخستین افسر زن انگلیسی در ایران

 

خاطرات سفر گرترود بل اولین افسر زن انگلیسی و پژوهشگر تاریخ و باستان شناسی در قالب مجموعه اسناد مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن بیستم میلادی پس از ده ها سال دوباره در انگلستان تجدید چاپ شد.

گرترود بل از جمله نخستین زنان انگلیسی است كه به دانشگاه راه یافته و به دلیل روحیه پژوهشی و نیز سفرهای طولانی و ماجراجویانه اش به عنوان افسر سیاسی انگلستان در كشورهای خاورمیانه ،‌كمك های شایانی به این كشور در دوران جنگ جهانی اول كرده است.
در بخشی از این كتاب  آمده است:« زندگی در شرق را می توان در دو عنصر خاك و آفتاب خلاصه كرد. آ ن گاه كه بی توجه در درگاه ایستاده ای اقرار خواهی كرد كه این سفر دراز بیهوده نبوده است اما همزمان با حركت دسته جمعی مردمی كه پشت سر تو حركت می كنند ناگاه در خواهی یافت كه چه شكاف و گرداب ژرفی میان تو با آن هاست. اینجا، گویی كه شرق به خود می نگرد: او درباره دنیای بزرگتری كه تو شهروند آن هستی چیزی نمی داند بنابراین چیزی از تو و تمدن تو نمی پرسد.»
البته تمام آنچه كه گرترود بل آورده نه مربوط به امروز ایران بلكه مربوط به ایران در قرن نوزدهم است. گرترود بل فارغ التخصیل ممتاز رشته تاریخ از دانشگاه آكسفورد است. وی زمانی به تحصیل پرداخت كه تحصیلات دانشگاهی برای زنان هنور امری غیر معمول بود اما با این وجود تنها ظرف مدت دو سال تححصیلات خود را در آكسفورد به پایان رساند و سپس در مسیر سفرهای خود به دور دنیا به ایران آمد.

گرترود بل پس از آموختن زبان عربی و تحقیق در مورد این كشورها، به سفر در كشورهای عربی پرداخت. بعدها از سوی سرویس های جاسوسی انگلستان در جریان جنگ جهانی اول به عنوان افسر سیاسی به این كشورها اعزام شد و به مقام دبیر واحد شرقی دركمیسیون عالی امور بغداد ارتقا یافت و به واسطه نقشی كه در روی كارآمدن بسیاری از شاهان و شاهزادگان در عراق پس از جنگ جهانی اول داشت به عنوان «پادشاه ساز» دولت عراق شهرت یافت. وی در مدت حضورش در این كشور مدیر افتخاری اداره عتیقه جات این كشور شد. تاسیس موزه بغداد در عراق نیز از جمله اقدامات او در زمینه حفظ آثار فرهنگی به شمار می آید.

گرترود بل علاوه بر این كتاب دارای كتاب های دیگری نیز هست كه بیشتر درباره شرق و كشورهای خاورمیانه است كه از این میان دو كتاب او به طورویژه به ایران اختصاص دارد. كتاب اول او «اشعار حافظ با انتخاب گرترود بل» ‌نام دارد كه با همكاری رز دنیسون همراه با متن اصلی اشعار به زبان فارسی  چاپ و منتشر شد.

كتاب تصویرهای ایرانی دومین كتاب اوست كه همانند بیشتر كتاب هایش مبتنی بر خاطرات سفر و پژوهش های قبلی اش درباره ایران است.

 

***

خانواده داریوش در لندن

 

 

در حراجی چهارونیم ساعته‌ی آثار هنرمندان عموما خاورمیانه‌یی، صددرصد آثار ارایه‌شده با رقمی معادل هفت میلیون و یكصدهزاردلار به‌فروش رسیدند. این درحالی است كه مسوولان كریستی برآورد كرده بودند درصورتی‌كه هفتاد درصد آثار، به شرایط ایده‌آلی رسیده‌اند. گالری تهران با آثاری از مسعودعربشاهی، فرامرز پیل آرام، محمد احصایی و محسن وزیری در این حراج شركت كرده بود؛ اما آثار دیگر هنرمندان ایرانی ازسوی مجموعه داران مختلف در دیگر نقاط دنیا به كریستی ارایه شده بودند. علاوه بر هنرمندان عمدتا مسلمان از كشورهای هند، پاكستان، عراق، اردن، مصر، سوریه‌، لبنان، مراكش و ایران، هنرمندان غربی دیگری كه آثارشان به‌نوعی تشابهاتی با موضوع داشتند، در این حراج شركت داده شده بودند.

بسیاری از خریداران هم از طریق تلفن از كشورهای اروپایی و آمریكایی طالب آثار بودند و هویتشان مشخص نبود و تنها نمایندگانی از آنان در سالن حدود سیصد نفری حاضر بود. مجموعه‌داران ایرانی داخلی و نیز مقیم سایر كشورهای دنیا نیز در این جمع حاضر بودند.

تابلوها عموما روی دیوار بودند، اما برپا كنندگان حراج، آثار شاخص را روی صحنه آوردند و به این ترتیب بازارشان را داغ كردند. نمایش آثار مسعود عربشاهی و محمد احصایی ازجمله این آثار بودند كه دقایقی روی صحنه ماندند.

بزرگ‌ترین موفقیت این شب در میان آثار حراج‌شده، نصیب تابلوی "نقشه ایران" فرهاد مشیری شد. هنرمندی كه چهره‌ای بین‌المللی ندارد، اما اثر شاخص او طولانی‌ترین مزایده‌ی این را حاصل كرد.

این اثر با زمینه‌ی كویر بین شش تا ده هزار دلار قیمت‌گذاری شد، اما در مزایده‌ای طولانی به چهل هزار دلار رسید. نقشه‌ی ایران از بین صد و بیست و نه اثر هنری كه در كاتالوگ حراج كریستی آمده بود، به هفت برابر قیمت رسید.

اما فروش پرینت عكسی از شیرین نشاط هم كه تا چهار هزار و پانصد دلار برآورد شده بود، در رقابتی چشم‌گیر، درنهایت به چهل هزار دلار رسید.

سایر آثار ایرانی حراج بین‌المللی آثار هنری معاصر كریستی، اثری از مسعود عربشاهی سی و هشت هزار دلار به فروش رسید و تابلوی دیگری از این هنرمند، متعلق به همین سال هم بیست و دو هزاردلار فروخته شد.

اثری از محسن وزیری‌مقدم پانزده هزار دلار و آبستره‌ای از یعقوب امدادیان كه شش تا هشت هزار دلار برآورد شده بود، پانزده هزار دلار فروخته شد.

اثر نقاشی‌خط محمد احصایی متعلق با سه برابر قیمت، یعنی بیست و شش هزار دلار، چكش خورد.

همچنین كار حسین زنده‌رودی یازده هزار دلار، تابلوی فرامرز پیل‌آرام بیست و شش هزار دلار و عكسی از شادی قدیریان كه چهار تا شش هزار دلار برآورد شده بود، یازده هزار دلار، به‌فروش رفتند.

آثار صادق تبریزی، ناصر اویسی، فاطمه امدادیان، منیر فرمان‌فرمائیان، خسرو حسن‌زاده، فریدون آو و هم‌چنین عكس دیگری از شیرین نشاط هم در این حراج نوظهور فروخته شدند. به گزارش ایسنا، اما گران‌ترین تابلوها به هنرمندان هندی تعلق داشت كه گویا از حدود هشت تا ده سال پیش ماركت جهانی قدرتمندی پیدا كرده‌اند و در این حراج، فروشنده‌های زیادی از طریق تلفن از لندن و نقاط دیگر دنیا خواهانشان بودند. ازجمله این آثار، تابلوی نقاشی از "رامش‌وار بروتا" بود كه با قیمت هشت صدهزاردلار فروش رفت و گران‌ترین اثر فروخته شده در شب حراجی دبی بود. تام، تابلویی كه مشابه همان تابلویی است كه در مجموعه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران وجود دارد چهل و دو هزار دلار به فروش رسید.

***

سبز باشید.

محمود کویر

www.mahmoodkavir.com

فهرستی از تارنماها و رسانه هایی که در این زمینه تلاش می کنند در بخش های پیشین آمده است.بار دیگر از کوشش ها و آگاهی آنان سپاسگزاری می کنم. در این بخش بیشترین خبرها را از میراث فرهنگی ، بنیاد میراث فرهنگی ایران ، بی بی سی فرهنگی، خبرگزاری مهر، بولتن دانشگاه آکسفورد در انگلستان، ایسنا فراهم آورده ام.