ترجمه تکراری در
سیر تاریخ ترجمه -۱
عرفان قانعی
فرد
تا زمانی که میل به دانستن و شوق به
آگاهی از فرهنگها وجود داشته باشد ،
نیاز به ترجمه نیز احساس می شود و
این نیاز هر روز فزونی می یابد.
( رافایل برتون )
ترجمه
در دنیای امروز فعالیت بسیار مهمی به شمار می رود و نه فقط برای زبانشناسان ؛ مترجمین حرفه ای و غیر حرفه ای و معلمان
زبان ، بلکه در نظر مهندسین الکترونیک و ریاضی دانان نیز موضوع جالب توجهی جلوه می
کند و متخصصین این رشته ها هم کتابها و
مقالاتی درباره ترجمه نگاشته اند (1)
ترجمه
تاریخچه نسبتا پرسابقه ای دارد . اولین آثار ترجمه شده به 3000 سال قبل از میلاد و
به دوران امپراطوری قدیم مصر تعلق دارد و در غرب در حدود 300 قبل از میلاد مسیح ؛
یعنی هنگامی که رومیان قسمت اعظم فرهنگ یونانی را زیر سلطه خود در اوردند ، کار
ترجمه اهمیت و رونق پیدا کرد . در قرن 12
ام غرب در اسپانیا با اسلام تماس پیدا می کند که شرایط حاکم از جمله تفاوتهای
موجود بین دو فرهنگ و تماس مداوم میان دو زبان انجام ترجمه در سطح وسیعی را ایجاب
می کند و پس از سقوط امپراطوری غرب ، عده ای از مترجمان به ترجمه عربی آثار کلاسیک
علمی و فلسفی یونانی می پردازند. (2)
اسناد
تاریخی نشان نمی دهند که ترجمه همزمان از چه زمانی بین اقوام اولیه رایج گذشته و
همچنین پلی که ملت ها را بهم پیوند داده است . اما انچه محقق است این است که پس از
اختراع خط و نوظتار در میان قبایل عهد قدیم ترجمه نیز جای خود را باز نم.ده . به
عنوان یک وسیله مطمئن ارتباطی به کار برده شده است (3).
نخستین
ترجمه ادبی مغرب زمین " ادیسه " هومر به زبان لاتین می باشد که در سال
1240 ق. م . به کوشش لیویوس آندریکوس ،
شاعر رومی به انجام رسید .
پیش از
آن ترجمه به صورت شفاهی و در قلمرو مذهب و به خصوص در جوامع یهودی رواج داشته .
روحانیون برای تفهیم تورات مردم را در میدانهای شهر گرد می اوردند و از کلام خدا
انچه را مبهم می نمود مورد نفسیر قرار می دادند . ترجمه مکتوب تورات توسط 72 تن از
علمای یهودی در قرن دوم قبل از میلاد به منظور رفع نیاز مندیهای جامعه یهودی ساکن
اسکندریه که 4/3 جمعیت این مرکز فرهنگی را در ان زمان تشکیل می دادند و به زبان
یونانی تکلم می کردند انجام می شد و البته از این ترجمه همواره به عنوان یک ترجمه
تحت الفظی و نارسا یاد می شود . ( 4)
زیرا می گویند که بطلمیوس دومک پادشاه مصر از کاهن بزرگ اورشلیم خواست تا وی 70
مترجم را برای ترجمه کتاب شریعت یهود
راهی اسکندریه کند. این 70 تن در اتاقک های جدا از یکدیگر محبوس شدند تا 70 ترجمه
یونانی از متن مورد نظر را به صورت منفرد تهیه کنند . پس از انجام کار مشاهده
شد که تمامی ترجمه ها یکسان بوده و هیچ تفاوتی
با یکدیگر ندارند و از این رو کار انان را " ترجمه هفتادی " نامیدند (5
)
با
گسترش مسیحیت کار ترجمه نقش مذهبی و مقدس در راه انتشار کلام خدا به خود می گیرد .
ترجمه های انجیل در دوران بسیار اولیه – به زبان های لاتین و سریانی و قبطی و ارمنی – صورت گرفت و دستور ترجمه نسخه سن جردم که در نسل های
بعدی مترجمان تاثیر بسیاری بجا نهاد و در سال 384 بعد از میلاد از جانب سن داماسوس
به عمل آمد (6) در واقع سن جردم اولین کسی در قرن چهارم میلادی ترجمه ای از پیام و محتوای انجیل به دست داد و با انتقاد شدید مترجمان و خوانندگان روبرو شد و این واقعه سر آغاز بحث بر سر شیوه ترجمه و
لزوم تعیین اصول و مبانی ترجمه شد (7)
ترجمه
انجیل تا قرن هفدهم از مسایل و معضلات
عمده به شمار می رفت و این مسئله با پیدایش اندیشه فرهنگ های ملی و تاثیر آنها در
زبان و تفهیم و تفاهم بین متکلمین زبانهای مختلف ابعاد جدیدی پیدا کرد و اولین
ترجمه انجیل کامل به زبان انگلیسی توسط ویکلیف در بین سالهای 1380 تا 1384
به عمل آمد (8) .
در
قرون وسطی ترجمه در اروپای غربی منحصر بود به مباحث و مقالات و متون مذهبی به زبان لاتین در قرن نهم و دهم
بغداد مراکز ترجمه آثار کلاسیک یونان بود
به زبان عربی و هیات هایی از علما و متفکران شام جهت ترجمه آثار سقراط و افلاطون و
بقراط به بغداد روی اوردند . در قرن 12 تولدور در اسپانیا مرکز آموزش و ترجمه آثار
کلاسیک یونان بود ، به زبان لاتین .
با پیدایش رنسانس پرداختن به کار ترجمه در
جوامع فرهنگی اروپای غربی از هر سو رواج گرفت . از آنجا که نهضت اومانیست ها که به
قدرت انسان و حق حیات و شادکامی او عقیده داشتند ..الهام بخش این تجدید حیات فرهنگی بود و پیشگامان این
نهضت پترارک و بوکاچیوته و دانته و.... به منظور جستجو در حقیقت های کهن به پژوهش
در فرهنگ باستانی روم و یونان و آثار کلاسیک آن پرداختند.
مطالعات
آنها صرفا ادبی نبود بلکه شاخه ای دیگر از هنر و همچنین علوم و معماری و پیکر
تراشی را هم در بر می گرفت . نهضت
اومانیسم به تدریج به فرانسه و ایتالیا و در اواخر قرن 15 ام به انگلستان رسید و
حتی دربار هانری هشتم مرکز فعالیت های اومانیست ها شد و آثار مهم ادبی به زبان
انگلیسی در آثر آمیختن با فرهنگ های مختلف یونان و روم به وجود امد .
در
زمینه نمایشنامه کمدی از پلاتوس ، شاعر هزل سرا ، و ترنس ، کمدی نویس رومی ، قرن سوم قبل از میلاد و در تراژدی از
سنکا تاثیرات آشکار می بینیم . در اشعار یات و سدی سونات های پترارک مورد تقلید قرار می گیرد . رومئو و ژولیت اثر
شکسپیر با آوازهای دسته جمعی یونانی آغاز می شود و در جریان داستان که خود گویا
اقتباسی از داستانهای عاشقانه یونان قرن چهارم ق. م. می باشد اشارات اساطیری فراوانی وجود دارند . در دوره
رنسانس از آنجایی که به ترجمه مطالب ادبی
و دنیوی می پرداختند . گروه خواننده بیشتری را در نظر داشتند و مترجمان نیز لزوما
از طبقه روحانیون و دانشمندان نبودند.
در
کارترجمه کم کم مسئله به کار گرفتن زبان مردمی به جای زبان کلیسایی و درباری توسط
روشنفکرانی چون اراسموس به میان امد و این در جهت خلاف اهمیت بخشیدن ، اصول بلاغت
، یعنی شیوه متداول در قرون وسطی بود . ترجمه انجیل مارتین لوتر آلمانی و همچنین
مباحث او درباره ترجمه تیندال و مترجم قرن 16 – که ترجمه انجیل او به زبان انگلیسی
امروزه ماخذ ترجمه است – از اهمیت به سزایی برخوردار بود .
در
حالی که در قرن نوزدهم ترجمه به عنوان وسیله ای یک جانبه جهت ارتباط بین بزرگان
ادب و تا حدود کمی بین فلاسفه و دانشمندان و خوانندگان آنها در سراسر جهان به شمار
می رفت و قرن بیستم به عنوان « عصر ترجمه
» نامیده شده است . ( 9) به این ترتیب
ترجمه به عنوان خط رابط دنیای باستان در تغذیه فرهنگی و هنری اروپای غربی نقش
موثری داشته است. .
در
انگلستان بر اثر آموزش زبانهای لاتین و یونانی در مدارس یه عنوان زبان دوم تاثیر
ادبیات کلاسیک یونان و روم غیر قابل انکار است . گرایش به ترجمه آثار کلاسیک در
صحنه ادبیات معاصر هنوز هم متداول و مایه افتخار است و هر شاعر و نویسنده صاحب قدرتی سعی دارد که با ترجمه مجدد اثار
کلاسیک بر افتخارات خود بیفزاید .
با
اینکه بزرگانی همچون شلیی و پوپ و چپمن و بتلر و.... ایلیاد اثر هومر را ترجمه
کرده اند . باز هم در سالهای اخیر محافل ادبی و کارشناسان ترجمه از کوشش ریچارد
لاتیمور به عنوان یک کشف و همت موفقیت آمیز در ترجمه ایلیاد یاد می کنند و به
عبارت دیگر با وجود هجوم فرهنگی همه جانبه قرن 20 به ترجمه ؛ کار ترجمه در مغرب
زمین بیشتر متوجه کلاسیک ها و متون مذهبی است و این دو شاخه هنوز هم مهمتر از
موضوعات دیگر تلقی می شود .
بعد از
اثار هومر ، دانته و چوسر و شکسپیر و سروانتس اثار رمبو و بودلر و مالارمه و
کارسیالورکا و در میان امروزی ترها اسامی بورخس و کرتاسه و نروادا از امریکای
لاتین به این لیست تاریخی اضافه می شود.
و.....
وبلاگ سفرها و
دیدار ها / www.erphaneqaneeifard.blogfa.com
-------------------------------------------
- صدارتی /
ص . 90
- ساعدی /
ص. 63
- میرعمادی
/ ص. 9
- صفارزاده
/ ص. 7
- صفوی / ص.
39
- سا عدی /
ص. 63
- صفار زاده
/ ص.8
- ساعدی /
ص. 63
- صفار زاده
/ ص.9
