معجون «جمهوری اسلامی، مردمسالاری دینی،

و روشنفکری دینی»

از منظر جامعه شناسی سیاسی .

(بخش هشتم )

 

 

 

 

نقدی بر کمدی الهی دانته ، شاعرو متفکر ایتا لیا ،در قرن 13- و14میلادی

 

پیشگفتار از مترجم :لطفأ خوانند گان توجه بکنند ، کلمه  کمدی ، که دانته در قرن چهاردهم ، یعنی 700 سال پیش  برای عنوان اثر معروف اش بکار گرفته است ،  به معنی نمایش نامه فکاهی  ، یا نمایش یک داستان  فکاهی و کمیک نیست. بلکه به معنی : بیان صوری یک احساس ، با ظاهر فریبنده ، است . لذا با این معنی  میتوان به عمق اندشه دانته در کمدی الهی  رسوخ کرد .این نقد ترجمه شده از زبان فرانسه به فارسی ، به قلم :Jérôme Ceccon ( ژروم سو کن) *است ، که ایشان به کتاب خانم کاترین گیمبارد با عنوان :Catherine GUIMBARD,Une Lecture de Dante, Presses  De L’Université Paris – Sorbonne,Coll. Conférences de La SorbonneL2004,412 p.، نوشته است .

                                                      ***********************************

 

با تمام واقعیت ، مقام ومنزلت شاعری و اندیشه ً فلسفی  دانته ، ، با نقاشی و وذوق قدرت اختراع  لئونارد داونچی ، نابغه ً معروف ،  توجه اندیشه های کنجکاو رادر جهان  به خود جلب میکند .اهمیت کار کاترین گیمبارد(Catherine Guimbard ) ، که یک اثر با ارزش ، یعنی ،« نقد  کمدی الهی دانته » را بجای گذاشته است ، در این است ، که شخصیت شاعر را در قرن خود ،و سئوالات ، شک و یقین های او را ، مورد مطا لعه قرار داده است.گیمبارد سعی میکند که در حال طی مسیر، بلوغ فکری شاعر را، در مجموعه ً آثارش ، ادامه آنرا ، از گسستگی آزاد بکند. دانته در اثر خود : زندگی تازه (  La vie Nouvelle ) داستان اولین عشق شاعر به بئاتریس ( Béatrice  ) را ، که برای اولین بار ،در 9 سالگی ، همدیگر را دیده بودند،  بیان بکند . این زمانی است که شاعر در رویای رها ئی خود  ، در کنار زیباترین شاهکار خلقت در روی جهان خا کی ، یعنی عشق جستجو میکند .

دانته به  مرور پا به سن میگذارد ،و به  مرد پخته و دنیا دیده تبدیل میشود و در یک تفکر و اندیشه عمیق غوطه ور میشود ، که نتیجه آن خلق  اثری  بنام :De  L’ Eloquence en langue vulgaire  : در بلا غت زبان مردمی .  Le Banquet     :  ضیافت  ، La Monarchie    :نظام سلطنتی ،  ، بلاخره دراوج پختگی قلم اش ، La Divine Comédie   را  می آفریند.  کاترین گیمبارد  نجابت روح انسانهائی  رانشان میدهد ، که بدون ، تردید و تاًخیر ، سعی میکنند ، که  انسان ها را در مسیر انسانیت ، راهنمائی بکنند . کاترین گیمبارد بعدأ ، دانته   ای را نشان میدهد، که به اهمیت  وا ارزش زبان تودهً مردم ، اعتماد راسخ دارد ، و دانته از این عقیده اش ، در اثر خود : در بلا غت زبان مردمی ، دفاع میکند، و ، دانته با این اثر خود ، به عنوان  اولین تئوریسین ، زبان توده ً مردم  شناخته میشود.به دنبا ل آن ، اثر دوٌم دانته با عنوان : نظام سلطنتی  La Monarchie ، که دانته با دیدن وضع اجتماعی ایتالیا ، که کاملأ درا نقیاد قدرت کلیسا ، مردم اش تبدیل به برده شده اند ،شاعر بر این باور است که یک نظام سلطنتی ، میتواند ، جامعه ایتالیا  را از دست قدرت استبداد و تحجر کلیسا آزاد بکند، امپراطور را نماینده  و تبلور قدرت تودهً مردم ، در مقابل قدرت کلیسا میداند . ( فراموش نکنیم ، که در قرن 14 در عصر دانته ، نظام سلطنتی ، نسبت به استبداد دینی ،و تاریک اندیشی کلیسا ، یک نظام پیشرفته بود. اما آنان ایکه  امروز در بین اوپوزیسیون ایران ، علم سلطنت طلبی را برا افراشته اند ، بهتر است  واقعیت دنیای قرن بیست ویکم ، را با قرن وسطی  عصر دانته اشتباه نگیرند. تاکید از مترجم )

این آثار دوران تبعید دانته ، متاسفانه نا تمام می مانند . از طریق این  اند یشه های فلسفی ، که دانته آ نها را بصورت شعر بیان میکند ، میتوان به عمق تنهائی ، و روح زخم خورده ورنجیده شاعر مدافع حقوق و کرامت انسانی وآشنا  به فلسفه ، پی برد ،که چگونه تبعید روح حساس او را رنج و شکنجه میدهد.شا عر میخواهد ، تما م وقت خود را در تبعید  صرف نوشتن کمدی الهی بکند

آثار دوران تبعید متاسفانه ناتمام می مانند ،  شاعر که میخواهد بقیه وقت خود را برای نوشتن کمدی الهی صرف بکند ، عمدأ سایر آثار خود را ناتمام می گذارد. کاترین گیمبارد این درام انسانی را از زوایای نقد خود  از محتوی اثر  ضیافت تحلیل و تفسیر میکند ، و نشان می دهد ، که زندگی فاجعه آمیز بشریت ، شاعر رادر جستجوی خوشبختی ، زیر سئوال  و تنگنا  میگذارد (   دانته در جستجوی ، خوشبختی برای بشریت است .تاکید از مترجم  ).

 به باور اینکه  شخصیت دانته برای ما آشنا  است ، کاترین گیمبارد ، ما را به کمدی الهی می برد ،و خواهد دید  به چه دلیل دانته قدم به دنیای   ایمان میگذارد ، که از اندیشه های قرون وسطی مایه میگیرد ، و دانته، راهی را که او را به بهشت برساند، انتخاب می کند  ..کاترین گیمبارد ، در این خدا باوری دانته ، بسیار دقیق و حساس است و خطوط  تاً ثیر و نفوذ اندیشه های عرفانی  مسلمانان را ، خصوصأ  نماد منظری جهنم  و آسمان  را  شاعرفلورانسی  از ابن عربی  الهام گرفته است .

 متاًثر از عدد 3 ، (عد د تلثیث – پدر –پسر و روح القدس ، در باور مسیحیت ) شاعر سه سرود مذهبی  هدیه میکند: دوزخ –برزخ –بهشت ، این شروع یک  مسافرت طولانی  در 9 دایره حلقه وار و هفت طبقه و هفت  ایوان  بعلاوه دهلیز ورودی بر برزخ و بهشت زمینی، ورسیدن به به برزخ ،و  9 آسمان بهم پیوسته ، ، مسیر این مسافرت ،معنوی و فلسفی دانته را مشخص میکند .(فراموش نکنیم که دانته به دو بهشت  اشاره میکند ، بهشت زمینی ،و بهشت آسمانی ، که کاملأ باهم فرق دارند . تاکید از مترجم )

 کاترین گیمبارد ، به این مو ضوع تاًکید میکند ، که اعداد ،از منظر دانته ، هرکدام ،دارای معنی ،و نما د ی هستند . (این بینش از معنی و نماد اعداد در کمدی الهی دانته ، از کابالیسم ، که در قرون وسطی در بین متفکرین رایج بود ، مایه گرفته است . تاکید از مترجم .)آوای سرود های مقد ًس در کمدی ا لهی، که بطور متناوب ، در جواب  به یکدیگر ، خوانده می شوند، از سرود ششم دوزخ ، که حاکمیت فساد در فلورانس را به مواً خذه می کشد، به دنبال  خود ، سرود ششم برزخ میاید ، که نمادی است از ایتا لیای تکه پاره شده ، که در خود پیچیده است ، که بلاخره ، به دنبال خود، سرود ششم  بهشت ، با هیجان و شوق می آید ، که سمبل عدالتی  است ، که حاکمیت یک امپراطور ، به ایتالیا ، یک پارچگی ، وحدت و عدالت، وتعادل را در جامعه این کشور  تضمین می کند ..از لابلا ی تحلیل وتفسیر  ها ، خواننده به آن حد آگاهی میرسد که :انسان ، آزادی  انتخاب را دارد ،  با بکارگرفتن قدرت انتخاب خود ، یا در خدمت نیکی است ، یا در خدمت پستی و پلشتی است . و با این  انتخاب ،انسان بر سرنوشت ابدی خود ، مهر می گذارد . کلیسا با افزایش قدرت مطلق  خود  برای حکومت کردن ، بدون کوچکترین نگرانی  نسبت به نجات آخرت بشریت  است ،که در واقع  باحرص وولع مشغول ثروت اندوزی است ،و  بشریت را به گمراهی میکشد ، و  دانته  این چنین ، فساد و انحراف زمان خود را بیان میکند . (امروز ما ایرانیان در وطن بلاکشیده خود ، با حاکمیت روحانیون تشنه قدرت و ثروت ، شاهد فساد و تباهی جامعه هستیم ، که دانته در کمدی الهی خود 700 سال پیش  به آن اشاره میکرد . تاکید از مترجم ).

این طی طریق طولانی ، که شاعر را بلاخره  از گناه به بخشندگی پروردگار میرساند،  ، اولین منزل ، از دوزخ میگذرد ، که در آنجا دانته  با  ویرژیل ( Virgile ) - 1 - همراه است ، که بطور دقیق ، شکل و موقعیت هندسی مکان های مختلف دوزخ را به شاعرتشریح میکند . البته شاعر ، تمام توجه اش  به لانه ً مار های  افعی جلب شده است ، که در واقع ، همان وطن خود ، شهر فلورانس است ، که توسط یک مشت آدمهای به ظاهر خوش خط و خال ، مثل ماران افعی ، بر آن شهر حکومت می کنند.( مثل ایران امروز  ما ایرانیان . تاکید از مترجم ) . امٌا  دانته می داند ،که به  «شهری که غرق  در غم و اندوه  ابدی است  »قدم گذاشته است .که حتی رذل ها در آن میلولند ، برای اینکه ، برای دانته ، فقط به صرف اینکه ، فرد دست به کار ناشایست نمیزند کافی نیست  (اینجا منظور تعهد اخلاقی انسان نسبت به جامعه و  همنو عان خود است ، که شاعر زیر سئوال میبرد .تاکید از مترجم .)

فرشته اعظم هم در جهنم است ،  «.. فرشته ایکه ، بزرگترین نماد خلقت پروردگار بود » که نتوانست  به  نور معنوی  معرفت  برسد ،و چون میوه ایست ،که قبل از رسیدن ، از درخت کنده شده و بر زمین افتاده است.(نور معنوی برای دانته  معرفت انسانی است .تاکید از مترجم  )

دانته فراموش نمیکند ،که مرد فاسد سیاسی هیگولن (Hugolin) پدر آدمخواران ، میهمان این مکان (دوزخ )است کاترین گیمبارد  با مسرت وشادی نشان میدهد  که چگونه دانته  شخصیت ها را دوباره زنده میکند ،و این شخصیت ها در این مسافرت و طی طریق ، او را همراهی  میکنند . کاترین گیمبارد میگوید ، در واقع  دانته از این طریق ، زندگی شخصی و روشنفکری اش را ، ضمن باز خوانی ،به نقد می کشد.

دانته در ادامه راه خود به سرزمین  بینا بینی ، بین دوزخ و بهشت ،که برزخ نام دارد ، پا می گذارد.فکر  وجود برزخ در جهان مسحیت به سالهای 1200 میلادی ، قبل از  اینوسان سوم  (Innocent III.) میرسد . ( Innocent – در زبان لاتین یعنی : معصوم . ملاحظه میکنید ،که مسحیان هم  مثل مسلمانان شیعه مذهب ، معصومین خود را دارند .تاکید از مترجم )

کاترین گیمبارد ، این گذر از دوزخ به برزخ را بمانند ، گذر و جابجا شدن در جامعه شهری زمان دانته تلقی می کند ، که از  سه طبقه اشراف – بازرگانان –و کارگران روز مزد تشکیل می شدند . بدین طریق ، انسان میتواند ، در طول گذ ر،از   زندگی خاکی ، تا حدی ، درد هایش را آلام ببخشد ، وا مید برای بهبود زندگی اش را در خود حفظ بکند .  شرایط زندگی اش را عوض بکند .هیچ چیز در این دنیا ثابت نیست ، بلکه درست برعکس همه چیز موقتی است.نظم ودرعین حال آهنگ و تناوب  گذر شب به روز، این امید را به انسان می دهد ،  که خوشبختی ، در این دنیای خاکی نیز امکان پذیر نیز هست ، برای اینکه  .، با دعاو و تقاضای عفو ، و پرادخت مبلغی ، یا واگذاری وقف، میتوان گناهان خود را خرید .( این باوریعنی خرید گناهان خود  در مذهب کاتولیسیسم  که با کلمه  indulgence—مشخص می شود، در مذهب شیعه نیز بکار گرفته شده است . آن  این است که که یک عده ، خصوصأ ثروتمندان ،و صاحبان قدرت، با پرداخت مبلغی ، یا وقف ملکی  به کلیسا و یا آیت الله ها ، بر این باور هستند ، که گناه  آن آنها از طرف خدا بخشیده می شود.  یکی از نکات مهم اختلاف  بین پروتستانهاو کاتولیکها درست در همین نکته  بود ، که پروتستان ها می گفتند ، که شما دستگاه عدا لت پروردگار را تا حد یک دستگاه عدا لت فاسد و رشوه گیر ، پائین آورده اید.این چگونه عدالت الهی است ، که پادشاها ن  ، و اشراف   وزمین داران بزرگ ، میتوانند با پرداخت مبالغی  به کلیسا ، جای مناسبی در بهشت بخرند ، اما فقرا  بخاطر فقر مادی ، نمی توانند از چنین امیتازی برخوردار باشند ؟

 در جمهوری  اسلام ناب محمدی آقای خمینی هم ، خریدن نماز و روزه   برای مئومنان   با قیمت های مناسب  سکه رایج است نگاهی به سایت آیت الله العظمی حضرت حاج شیخ یوسف صانعی میاندازیم ، که با این رساله امروز ما یعنی: نگاهی به  بهشت و جهنم ، در ادیان توحیدی ، همخوانی دارد .

آدرس سایت آیت الله :www :sanei.org

- شماره حسابهاجهت واریز عبادات (نماز –روزه )- حساب جاری : دفتر حضرت آیت ا لله العضمی یوسف صانعی –

بانک ملٌی –خیابان شهدا ءقم .شعبه 2708-جاری 14050-یکسال  نماز 120000 –تومان قیمت1383 –یک ماه روزه 90000 تومان 1383.کفارهً هر مد طعام 200تومان سال1384. تاکید از مترجم )

در مقابل  تمام  این سقوط معنوی و اخلاقی انسانها ،دانته از خود سئوال میکند  و به این نتیجه میرسد که انسان ، با داشتن اختیار خود و همچنین یک موجود اجتماعی ،  مسئول اعمال  خود و دیگران نیز هست .انسان آزاد آفریده شده است و این آزادی اش را  آنطوریکه میخواهد بکار می گیرد.

کاترین گیمبارد ، مصرانه تا کید میکند ، که که بلاخره دانته  ، وقتیکه به بهشت میرسد ، در آنجا  بئاتریس Béatrice – اولین عشق دوران کودکی اش را می بیند ، و ویرژیل Virgile  از منظر غایب میشود . ملاقات بئاتریس ، همه چیز را روشن و آشکار می سازد، شاعر بجای این که  عقل  خود را تمام و کمال بکار بگیرد ،و  تبدیل به یک انسان کامل بشود ،   تبدیل به بردهً همین عقل میشود . شاعر با تفکر و تحصیل در علوم انسانی و فلسفه ، که محتوی فکری و عقیدتی  آثارش را تشکیل می دهند ، با وجود این ، بالاترین علوم را فراموش کرده است . با لاترین علوم ،حقایق وحی و الهیات هستند، که بئاتریس  تصویر آن حقایق است.دانته متوجه میشود، که انسان غرق در غرور ، خود را آنچنان کا مل می پندارد ، که خدا را فراموش میکند . ( خوانندگان دقت بکنند ، آن خدائی که دانته در اینجا بیان می کند ، خدای دین فروشان نیست ، چون خود دانته قربانی قدرت  پاپ ، نماینده انحصاری کلیسا بود. خدای دانته خدای معنویت ،و انسان دوستی و عدالت خواهی است ، ربطی به دستگاه کلیسا ندارد . تاکید از مترجم )

از لطف و برکت ملاقات اش با بئاتریس ، دانته می تواند از طریق  معراج ، به بهشت  ایکه در آ ن آسمانهای مختلف ، خدمتگذاران بشریت ، در آسمان  مرکور -   Mercure، -2- انسانهای عا دل در آسمان ژوپیتر Jupiter، -3- به این ترتیب جای دارند ملاقات بکند . 9  فلک با 9 دایره دوزخ   و 9 ایوان برزخ با هم مطابقت دارند. در آن سوی  9 فلک   ،آمپیره Ampyrée ،  بار گاه خدا  جای دارد ، که( نماد ) گذر در نظم ، از فلسفه به ایمان است .در پایان این راه ، بئاتریس ، از نظر نا پدید میشود ، این بار  برنارد مقدٌ س St – Bernard-4-  شاعر را بطرف کانون  نور خیره کننده ،که در مخالفت تاریکی و پلشتی و پستی است ، هدایت میکند . در این مرحله ، معرفت  در دایره عقل  نیست ، بر عکس در دایره ایمان جای دارد  (اینجا منظور از نور ، نور معرفت است ، که در عین حال ناشی از معرفت ایمانی است . تاکید از مترجم )در طی طریق  جهت رسیدن به بهشت ، بعد از زحمات و ریا ضت های متعدد ، دوئیت  (ثنویت Dualité ) نیکی وپلیشتی وجود دارند،در بهشت آسمانی  دیگر این دوئیت جائی ندارند.زائر در پا یان این طی طریق ، به وحدت خدا میرسد. این بار شاعر (دانته ) با دیدن  آد م ( حضرت آدم ) در بهشت ، بخاطر گذشت سا لها در تاریخ خلقت بشر،  و این ملاقات  متعجب میشود ،و از او سئوال میکند ، که : چند سال است که در بهشت  ساکن است ؟ آد م جواب میدهد : 6498 سال است.کاترین گیمبارد ، این اعداد را تفسیر میکند . عدد 6 ، عدد آفرینش است .(در تورات آمده است که خداوند جهان هستی را در 6 روز  آفریده است. تاکید مترجم ) . عدد 4 ،  بهشت عدن ، با 4 نهر ( آبیاری میشود ). عدد 9 ،  عدد بازی  تارو (Tarot-بازی تارو ، بازی با کارت  مخصوص است ، که به باور بعضی از آدم ها با این کارت  بارعایت قوانین بازی ، انسان از آینده خود با خبر میشود ،و این بازی قدرت جادوئی دارد. از آنجائیکه در تمام ادیان ، قدرت ما وراء طبیعی جایگاهی بخصوص دارند ، و اغلب پیروان این ادیان  به این نوع  قدرت های جادوئی باور دارند ، کاترین گیمبارد هم بر مبنای تحلیل متافیزیکی ، جواب آدم را به دانته تفسیر میکند . تا کید از مترجم ) ، زائر خدا  9 بار  طواف میکند، و عدد 8 عدد حضر ت عیسی ناجی بشریت است . در واقع  عدد 6498  عد دی است که گذر  انسان را از اولین روز خلقت  تا رسیدن به خدا را بیان میکند.بعد از تفسیر کمدی الهی ، کا ترین گیمبارد، نقش چهار شخصیت  بزرگی را که دانته برای رسیدن  به خدا که در طول طی طریق ،آنها را ملاقات میکند  ویرژیل – استاس – 5- بئاتریس -  برنارد مقدس –Virgile, Stace, Béatrice,    St –Bernard  - Stace مکث میکند وشخصیت و نماد اجتماعی آنها را در جامعه مسحیت ، تحلیل و تفسیر میکند.

علا وه بر شخصیت انسانی ویرژیل  وبئاتریس ، نقشی را که این شخصیت ها در شعر الهی دارند ، میتوان سئوا ل کرد. دانته بمانند یک راه گم کرده ، یک دفعه بطور ناگهانی تالیفات و آ ثار و رساله هایش را کنار میگذارد.اما وقتیکه او و بئاتریس  هر دو در بهشت خاکی همدیگر را ملاقات میکنند ،بئاتریس  و خود او  نیز میگوید که در بهشت خاکی ،کفران نعمات الهی کرده است . و رفتارش  بمانند  جو جه پرند ه ای بود  که استعداد پریدن را نداشت.اگر فیلسوف زمان ما  امروز  ادعا دارد که به حقیقت ، تنها از طریق عقل و منطق میتوان رسید ، فلاسفه قرون وسطی (یهودی ، مسیحی ،و مسلمان ) بر این با ور بودند ، که بغیر از حقیقت عقلی ، حقیقتی  نیز وجود دارد ، که بشر از طریق  ایمان به حقیقت وحی خدا  نیز میتواند، به آن حقیقت برسد . (اینجا به بینش حقیقت عرفان اسلامی  نزدیک میشویم که دانته از آن مایه گرفته است . تاکید از مترجم ) تو ماس مقدس (St- Thomas)   -6- با موفقیت سعی کرد که عقل وایمان را بهم نزدیک بکند و فلسفه را در خدمت الهیات بگیرد .(  * این اندیشه کاترین گیمبارد است ، نه اندیشه  فلاسفه دنیاامروز  .تاکید از مترجم )،

مسیحیت در جستجوی روش سادهً شناخت نیست ، بلکه برای خود در جستجوی نجات آخرت است .در این جا کاترین گیمبارد ضمن دفاع ،  اساس اندیشه توماس مقدس راتاکید میکند که روابط تکمیلی بین عقل و ایمان است .در این طی طریق ، گذر دانته از دوزخ به برزخ ، ویرژیل با همراهی شاعر، دو نقش دارد . او هم راهنمای شاعر است . هم پیام بئاتریس را به او می رساند .ویرژیل تصویری از عقلانیت انسان و حد رسیدن به قدرت اش را نشان میدهد . به عبارت دیگر ، قدرت انسان هر  اندازه هم باشد درنهایت ، محدود است .  این تحول فکری و درونی دانته ، او را به این آگاهی می رساند ، که ویرژیل تصویری است از عقلانیت انسان ،و بئاتریس (اولین عشق  شاعر) تصویری است از ایمان .در این طی طریق ، ساتاس (Satace)به گروه می پیوندد ، همچنانیکه عیسی مقدٌس ، به زائران امائوس (Emmaus) می پیوست.. ویرژیل جای خود را به ساتاس میدهد ، که بتواند به سئوا لات مشکل ایکه دانته می کند جواب بدهد . ساتاس  ادامهً پیوند بین  عقل انسانی  را با علوم وحیانی (علوم الهی ) تضمین می کند ، واو رابطی است بین ویرژیل و بئاتریس .این به عهده  بئاتریس است که شاعر رادر این مسافرت طولانی  به همراه خود ، به حقایق متناوب ، آشنا بکند تا  او به نیکبختی کا مل برسد. این مسیر طولانی  با راهنما ئی برنارد مقدٌس درمقام مستغرق و حیران (در مقابل کائنات ) تمام می شود.در این مرحله است که راه برای عالم روحانی ، برای مسافر، باز میشود و تنها از این طریق غرق در این حالت حیران و جذبه است  است ، که به انسان  امکان میدهدف که حضور  خدا را (در خود ) احساس میکند .

کاترین گیمبارد ، در این نقد وتفسیر  ، اندیشه ها ی سیاسی دانته  را فراموش نمی کند،که شاعر  به این درک می رسد که تاریخ بشریت در تغیر و تحول دائمی است  ودر جستجوی ساختن ، شهری است که  که فکر می کند ، بتواند در همین دنیای خا کی به آن خوشبختی نهائی   برسد .بشردر انتظار آمدن ناجی خواهد بود ،که ضمن اجرای عدالت ، کلیسا و نهاد های دینی را از فساد و ارتشاء پاک خواهد ساخت .این بیش انسانی است ،که بر این باور است ، که بشر شیفته مسائل زمینی است . دانته بر این باور است ،که ترقی و تعالی جوامع انسانی ، ناشی از حاکمیت عقل و عدالت ، هیچگونه رقابتی با خدا محسوب نمی شود..(منظور دانته این است ،که بجای اینکه منتظر باشیم که خداوند در بین انسانها عدا لت و انصاف برقرار سازد ، چرا ما انسانها خودمان را برای انجام این کار آماده نمی کنیم  .تاکید از مترجم )

کاترین گیمبارد ، در نقد کمدی الهی ، که دانته یک فصل آنرا به رسالت و مهدویت (ظهور ناجی Messianisme et prophétisme) اختصاص داده است ، به نقد این دو مقوله می پردازد،. دانته خود را مو عظف می داند ، که خود، طیف حرکت تاریخ را تو ضیح بدهد. سه چهرهً مشخص در آهنگ موزون شعر دانته،  جای دارند ، که در ابتدا ، با ویرژیل شروع میشود ،که او می بیند  که ماده گرگی ، مظهر خطر و خونخواری ، بلاخره فراری داده شده است و آمدن روزهای  خوب و بهتر را نوید می دهد. در حالیکه بئاتریس آمدن دوکس (پیامبر برزخ  DUX)را نوید میدهد و از دانته میخواهد ، به مردم بعنوان شاهد آمدن دوکس  را نوید بدهد . بلاخره پیر مقدس (Saint-Pierre) خبر دخا لت حاکمیت خدا را بر جوامع بشری  را خبر میدهد که خداوند نجات بخش  انسان های مئومن است. این بینش دانته  ، در رابطه با اندیشه ژواکیم(Joachim-یکی از مقدسین مسحیت ) است که بر این باور بود ، که دنیا را تبدیل به یک صومعه بکند و در این صو معه انسان های بطور مساوی و برابر زندگی بکنند ، تا  از این طریق ، سلسله مراتب و  اشرافیت در نهاد های کلیسائی از بین برود . در این مرحله،  در اندیشه دانته ، روح رسالت  و مهدویت ظاهر می شوند، که  در مجموع ، بصورت یک نوع عشق معنوی  ولی در عین حال  خارج از منطق عقلی را بیان میکنند .کاترین گیمبارد در نقد  کمدی الهی  تا آ نجا پیش می رود ، که میگوید  این اثر دانته  نا قوس مرگ  مکتب  توماس مقدس -6- رادر این قرن چهاردهم  مینوازدو مکتب نو فرانسیسکا نیزم ، -7-  را جانشین میکند.

کاترین گیمبارد ،با جسارت ، کتا ب نقد خود را  با یک تحلیل کیمیاگرانه (Alchimique)به پایان می برد. دانته ، یک روز گمشده در جنگل تاریک ، یک راهی را انتخاب می کند ، که او را بعد ازارتکاب  گناه ،از طریق رستاخیز ،به نجات آخرت می رسا ند  .این معرفی  دانته ،انتخاب یک راه نما دین است.این استطاله  دگردیسی (استحاله )، مختص اثر جاودانه دانته است و ما آنرا درست در همین اثر ، یعنی کمدی الهی می توانیم بیابیم.  این گذر نمادین :در اثرادبی با رنگ  سیاه ، یعنی دوزخ ، درادامه ً اثرادبی با رنگ  سفید ، یعنی برزخ ، ودرنهایت با رنگ سرخ ، یعنی بهشت قابل مشاهده است .انسان با چهره دانته شاعر، مادٌهً این استحا له و دگردیسی است و کمدی الهی ، آن سنگ کیماگری یا به زبان فرانسه  Pierre philosophale -  ، این دگردیسی و استحالهً ماده است ، که امکان گذر ماده به مرحله عالی را فراهم می آورد . اگر رنگ سیاه ، نشانه ً مرگ لازم ، و مظهر  متلاشی شدن انسان است ، مرحله با لا تر، بارنگ سفید ، به انسان این ا مکان را میدهد ، که این بار آزادانه راه خود را انتخاب کرده و ادامه بدهد . این راه همان راهی است که ویرژیل، دانته را به این راه ارشاد میکند .بلا خره  آن بخش از اثر ادبی،  با رنگ سرخ ، دانته را در فلکی  قرار میدهد ، که ما ورائ موقعیت و امکان بشری است .طلب دانته( اینجا طلب به مفهوم فلسفی آن در تصوٌف است ) این طلب دانته ، بمانند طلب  کیمیا گری ،  با مرحله ای  از فنا مطابقت دارد ، که لازمه رسیدن ، به مقام با لاتر است . ریاضت وسختی انسان را از بنیان تغیر می دهد و انسان از مرحله  احساس و حساسیت ، به مرحلهً شناخت و معرفت عا لم  قدم میگذارد .انسان در این مرحله  از طریق بیان حال به درک وشعور ومعرفت نمیرسد ، بلکه از طریق اشراق است که به معرفت وشناخت قدم میگذارد.این  طیف تحلیلی ناشی  از نوری ازاستحا له  کیمیاگرانه است . اخرین شعر دانته در کمدی الهی ، بنا بر عقیده کاترین گیمبارد قدم نهادن در این راه ، و رهائی انسان را پیام آور است.

 

بنویس ، تو ای انسان ،

این پیامی را که بتو می گویم ،و به دیگرانسان های زنده بگو ،

این گفته ها را .

 این زندگی ، با شتاب ،

به مرگ منتهی میشود .

ترمیم یک نقاشی آب رنگ  زمان دانته،  در این اوآخر در فلورانس ، به ما،  سیمای دیگری را ازاو  نشان میدهد. شاعری که تا کنون در تمام آثارش با دماغ منقاری و کج ، و چهره ای لاغر ونحیف نشان داده می شد . این چهرهً جدید دانته شاید بیشتر باقرائت مشکل و در عین حال جالب   اثرفنا ناپذیر دانته ، « کمدی  الهی » او همخوانی دارد، که کاترین گیمبارد ، شاید موفق خواهد شد ، که در ما ، سیمای قرون وسطی عصر تاریک اندیشی را عوض بکند.(پا یان )

 

*URL :http://www.fabula.org/revue/document795.php

-به قلم :Jérôme Ceccon ،ترجمه کاظم رنجبر . دکتر در جامعه شناسی سیاسی .kazem.randjbar@wanadoo.fr

-اقتباس بطور کامل و یا به اختصار ، با ذکر نام نویسنده ، مترجم ، وسایت عصر نو ، بلا مانع است .

معجون «جمهوری اسلامی ،مردمسا لاری دینی ،روشنفکردینی »

از منظر جامعه شناسی سیاسی

انسانی که آزاد نیست ، نمیتواند آزادانه قضاوت بکند .

(بخش نهم ) ادامه دارد

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Virgil, Publius Virgilus Maro.ویرژیل شاعر معروف روم باستان . تولد 60 قبل از میلاد ، مرگ 19 قبل از میلاد .

-2-  -Mercureمرکور خدای روم باستان ، که حافظ بازرگانان و مسافرین بود. معا دل این خدا در یوان باستان هرمز Hermès بود.

-3-  Jupiter – ژوپیتر خدای روم باستان ، که در پانتئون جای دارد ، رومیان بر آن باور داشتند ، که رعد وبرق  با ارادهً ژوپتر اتفاق میا فتد . معادل  این خدا در یوان باستان Zeus  بود

-4-St Bernard – یکی از مقدسین مسحیت در قرن دهم میلادی می زیست ، که به باور مسحیان ، نجات دهندهً  مسافرین گم کرده راه است و به نجات آنان می شتاید ..به همین جهت ، در منطقهً کوهستانی آ لپ صومعه ای ساخته اند ،که از بی خانمانان و بی پناهان  گم کرده راه ، پذیرائی می کرد.

-5-Stace  -شاعر روم باستان  ، اهل ناپل که به لاتین شعر می گفت .تولد 45 میلادی مرگ 96 میلادی. اشعار بسیار غنی و پر مایه او ، قرنها ، الهام بخش سایر شاعران اروپائی در زبان لاتین بود.

-6-St –Thomas d’ Aquin )-توماس مقدس . متولد سال  1224در شهر کوچکی بین ناپل و رم  بنام  :Aquino است  ،. توماس مقدس شاهد تحول فرهنگی و نوآوری و توسعه دا نشگاه ها در طول قرون وسطی بود  این تحولات  ناشی د ست آورد توسعه اقتصادی ، و علوم بود که به دنبا ل خود تحولات اجتماعی را همراه داشت. توماس مقدس ، به علوم جوامع اسلامی که از طریق ، اندولس و صلیبیون ، به ناپل آمده بوند  آشنابود  و در عین حا ل ، به فرهنگ و فلسفه یوان باستان مسلٌط بود.   توماس مقدس مدت 8 سال در پاریس ، به تحصیل  الهیات و فلسفه مشغول شد و به دنبال  این تحصیلات ، توانست فلسفهً ارسطو را وارد الهیات مسیحی بکند .دین با وری توماس  مقدس ، بصورت با ورهای جذمی  قالبی  و لایتغیر نبود . او از یک طرف  ، انسان را از منظرعلمی  عنصر ی از طبیعت Phusis  (طبیعت به زبان یونانی،) و Logos  ، کلام الهی وعقل عقل( یا عقل اوٌل در زبان یونانی  ) ، می شناسد . تو ماس مقدس ، متعلق به روحانیونی است که میخواستند و هنوز هم میخواهند ، به با ورهای دینی بعد عقلانی بدهند،.او بر این باور بود ، که ایمان دارای دو بعد است . کلام خدا و طبیعت . وچون ، انسان عنصری است از طبیعت ، اجبارأ از منظر علوم  الهی و کائنات ، نقطه طلاقی دو افق جهان مادی و جهان معنوی است.  با این اندیشه توماس مقدس ، برای خود ، در جامعه روحانیت متحجر  و تک بعدی ،زمان خود دشمنانی فراهم آورد ، و قبل از آنکه  مورد باز خواست ، چه بسا  محکوم به مرگ در داگاه های انگیزیسیون شود ، درسال 1274 از این دنیا رفت .(ماً خذ:Encyclopaedia Universalis  جلد 16 صفحه 69 به زبان فرانسه چاپ 1968)

-7-Françiscains – فرانسیسکن ها ، پیرو یکی ازفرقه های مذهبی مسحیت هستند ،که به فرانسیسکنیزم معروف هستند. این فرقه در قرن سیزدهم ، توسط  شخصی بنام  فرانسوا داسیز ، François d’Assiseبنیانگذاری شده است.فرانسوا ، در سال 1182 ، در ایتالیا ، در شهری بنام آسیز در یک خانواده بورژوا و بازرگان ثروتمند به دنیا آمد .در این قرن ، بخش مهم صاحبان تفکر واندیشه ، شاهد  فساد حاکم در دستگاه کلیسا بودند ، که روز به روز ، پیام حضرت مسیح ، در عمل ، توسط پا پ و کاردینال ها ،به هیچ گرفته می شدند. کلیسا در فکر جمع آوری ثروت و تحکیم قدرت اداری خود بود . در گوشه وکنار اروپا ، فرقه های مختلف مذهبی ، ظهور میکردند ، که در نهایت ، حاکمیت بلامنازع پاپ ودستگاه کلیسا را زیر سئوال می بردند  . میگویند ، روزی ، حضرت مسیح ، بر فرانسوا دآسیز ظاهر میشود ، و به او میگو ید:فرانسوا ، بلند شو، کلیسای مرا که در حال نابودی است ، نجات بده . فرانسوا دآسیز ، از آن روز ، تمام  اموال و مادیات  خود را  بین فقرا تقسیم میکند ،و فرقه ای را پایه میگذارد ، که هیچ گونه علایق مادی نداشتند ،و هدفشان  خدمت به بشریت بود ، تا از این طریق ، ضمن حفظ آزادی  روحی و معنوی خود ، به دیگران و کلیسا خدمت بکنند. تفکر ، اندیشه،وخواند ن ورد و دعا ،و چله نشستن بمانند فرقه های صوفی ، روش این فرقه  است . این فرقه در سال 1210، توسط پا پ Innocent III –به رسمیت شناخته شد .  فرانسوا  دآسز در سال 1226 از این دنیا رفت .این فرقه با شاخه های مختلف ، امروز در تمام دنیا فعالیت دارند. (ماًخذ :Encyclopaedia Universalis جلد 7، صفحه 368 به زبان فرانسه  چاپ 1968 )