توصیه گروه تحقیق بیكر
مناسبات ایران و
آمریكا و بحران عراق
احمد زیدآبادی
به نوشته مطبوعات آمریكا، یك كمیته
تحقیق مركب از چهره‌های شاخص دو حزب جمهوری‌خواه و دموكرات آمریكا به سرپرستی جیمز
بیكر وزیر خارجه پیشین آمریكا، در گزارش منتشر نشده خود به دولت جرج بوش توصیه
كرده است كه برای بازگشت ثبات و آرامش به عراق با دولت‌های ایران و سوریه همكاری
كند.
انتشار رسمی یافته‌ها و توصیه‌های كمیته
تحقیق كه از جانب جرج بوش مامور ارزیابی استراتژی آمریكا در عراق شده است، مسلما می‌تواند
فضای افكار عمومی را در ایالات متحده در باره نحوه مدیریت بحران عراق تحت تاثیر
قرار دهد.
از جمله، توصیه كمیته تحقیق به همكاری
با ایران برای غلبه بر بحران عراق، ممكن است به بحث چگونگی تعامل آمریكا و ایران
دامن بزند.
آمریكا و ایران به رغم روابط خصومت‌آمیزشان،
برای حل برخی از بحران‌های منطقه‌ای نیاز به همكاری یكدیگر دارند، اما روند رو به
وخامت روابط دو كشور، نه فقط چنین امكانی را از بین برده، بلكه رقابت دو طرف در
مناطق بحرانی بر شدت بحران در آن مناطق افزوده است.
بحران عراق از جمله نمونه‌هایی است
كه بسیاری از كارشناسان معتقدند از راه همكاری آمریكا و ایران قابل مهار است، اما
موانع پیش روی نزدیكی دو كشور، تاكنون زمینه‌ای برای عملی شدن این همكاری فراهم
نكرده است.
در واقع، همكاری دو كشور متخاصم برای
حل یك بحران منطقه‌ای، نیازمند آن است كه آن دو كشور، حل بحران مذكور را مهمتر از
اختلاف‌های بین خود بدانند و از این رهگذر منافع مشترك كلانی را برای همدیگر متصور
باشند.
این در حالی است كه به نظر می‌رسد حل
بحران عراق برای ایران و آمریكا، مهمتر از اختلافاتی كه بین این دو كشور وجود
دارد، نیست.
از دیدگاه جمهوری اسلامی، حمله آمریكا
به عراق آغاز اجرای سیاستی است كه «طرح خاور میانه بزرگ» نام گرفته است. از منظر
رهبران جمهوری اسلامی، طرح خاور میانه بزرگ اصولا برای مهار بنیادگرایی اسلامی و ایجاد
دولت‌های كثرت‌گرا و عرفی در خاور میانه طراحی شده است و چنانچه این طرح با بازگشت
ثبات به عراق، مراحل اجرایی خود را طی كند، جمهوری اسلامی و گروههای اسلام‌گرای
متحد آن در منطقه نظیر حزب‌الله لبنان و حماس، آینده‌ای نخواهند داشت.
از این منظر روشن است كه جمهوری
اسلامی علاقه‌ای به موفقیت آمریكا در عراق نداشته باشد.
آمریكا نیز به نوبه خود، ایران را
كشوری می‌داند كه با تقویت گروههای اسلام‌گرا در منطقه و تلاش برای دستیابی به
توانایی هسته‌ای، در صدد ایجاد محوری ضد آمریكایی برای بیرون راندن این كشور از
خاور میانه است، برنامه‌ای كه به باور سران كاخ سفید منجر به حاكمیت اسلام‌گرایان
بر خاور میانه و نابودی اسراییل می‌شود.
از این دیدگاه روشن است كه آمریكا به
هر نوع مصالحه‌ای كه به تقویت نقش ایران در منطقه بیانجامد، گرایشی ندارد.
با این حساب، توصیه گروه تحقیق آقای
بیكر به همكاری آمریكا با ایران، معلوم نیست به چه معنای ضمنی دلالت می‌كند.
آیا توصیه گروه تحقیق این است كه آمریكا
و ایران بدون تغییر سیاست‌های كنونی خود می‌توانند در باره عراق به توافق برسند؟
این مساله پیش از این، با اعلام
آمادگی دو طرف برای مذاكره بر سر عراق، آزمون شده اما به دلیل سایه انداختن اختلاف‌های
بنیادین دو كشور بر مذاكرات، هیچگونه حاصلی در بر نداشته است.
آیا توصیه گروه تحقیق آن است كه ایران
سیاست خود را تغییر دهد؟ واضح است كه دولت ایران دلیلی برای پذیرش چنین توصیه‌ای
نخواهد یافت.
آیا توصیه گروه تحقیق این است كه آمریكا
از دنبال كردن سیاست خاور میانه‌ای خود دست بردارد و ایران را به همه اهداف و
برنامه‌هایش بپذیرد؟
چنین توصیه‌ای قاعدتا گوش شنوایی در
كاخ سفید نخواهد یافت، زیرا به نظر می‌رسد برای دولت جرج بوش، اهداف جمهوری اسلامی
در خاور میانه نگران كننده تر از ادامه بی‌ثباتی در عراق است.
آیا توصیه گروه تحقیق آن است كه دو
كشور، راه میانه‌ای را برای غلبه بر اختلافات خود پیدا كنند و از این طریق، راه
همكاری متقابل در عراق را بگشایند؟
ممكن است منظور گروه تحقیق همین
باشد، اما دستیابی به راه حل میانه در بحران روابط ایران و آمریكا به قدری مشكل و
پیچیده شده است كه با توصیه‌های كلی حاصل نمی‌شود.
(بی بی سی)
