به مناسبت جایزه به زرافشان

جایزه ادبیات تبعید غرب - برای اسیر و زندانی شرق!

 

سارا ارمنی

 

پنج نام مستعار نویسنده مهاجر!

كورت توخولسكی Kurt Tucholsky  1890 – 1935                         

 

  جایزه توخولسكی ، یكی ازسرشناس ترین نویسندگان و ژورنالیست های فرهنگی تبعید دوران فاشیسم آلمان راامسال كشور سوئد برای آقای ناصر زرافشان، نویسنده و وكیل شجاع دربند ایرانی، تعیین كرده است .

توخولسكی كه بود ؟ . اوبرای هركدام از زمینه های كار ادبی ، فرهنگی و اجتماعی اش، نامی مستعار داشت.و حداقل از پنج نام مستعار مشهور مانند : تئو  تیگر ، پیتر  پانتر ، عنغاس  روبل ، و كاسپر  هاوزر، استفاده نمود. از جمله جملات بیادماندنی او این است كه گفته بود :“ سربازان، جنایتكاران و قاتلان بالقوه ای هستند“ و “زندگی یعنی آزادی انتخاب “ .اورا بدلیل كارهای فرهنگی،انتقادی و اجتماعی اش، هاینه زمان جمهوری وایمار نامیدند. توخولسكی ازجمله محدود جمهوریخواهانی بود كه علیه افتضاهات دادگستری ارتجاعی و راستگرا، سانسور، نظامی گری، فراموشكاری و بی عدالتی، اعتراض نمود. او نه تنها منتقد فرهنگی جمهوری وایمار و وقایع نگار آغاز سركارآمدن فاشیسم آلمان، بلكه یكی از ادیبان مشهور تبعید سالهای حاكمیت فاشیسم آلمان شد. و سرانجام بعد از اینكه درسال 1933 هیتلر از وی سلب ملیت نموده و دستور به سوزاندن كتابهایش داد، او بدلیل یك بیماری علاج ناپذیر نیزدر سوئد دست به خودكشی زد.

درجواب پرسش : مرزهای طنز كجا هستند ؟ ، توخولسكی جواب داده بود :“ ازبالا تاتوهین به بودای مقدس و از پائین تا تحقیر دیكتاتورهای احمق ارتجاعی!“، باید اشاره نمود كه تنها ادبیات مورد علاقه نازیها، ادبیات “ خون و زمین و نژاد“ بود. چون بر اثر تبلیغات گوشخراش نازیها، ادبیات آزادیخواهی و جمهوریخواهی خفه شده بودند، توخولسكی بااشاره و مبارزه با ارتجاع مذهبی و نظامیگری، در باره آمدن فاشیسم اخطار داده بود. اوبا نقد، بحث و جدل درباره زمان خود، وقایع نگار منتقد آنزمان نیز شد . توخولسكی باحمله به مسائلی مانند : ایدئولوژی گرایی ارتجاعی و فاشیستی، و زیردستی و اطاعت خرده بورژواها، آنان را مانع آزادی معرفی نمود. گرچه او اهل مقاله نویسی فرهنگی، طنز، تفسیر سیاسی، نقد ادبی و تاتر، نوول، رمان و شعر بود، ولی كار اصلی اش روزنامه نگاری و ژورنالیسم بحساب می آمد. طنزهای او پیرامون دولت در جمهوری وایمار و فاشیسم، امروزه نیز اهمیت خودرا ازدست نداده اند.

توخولسكی با سبك عالی و هجوهای فراموش نشده اش، بین سالهای 1913 تا 1933، درمجلات چپ بورژوازی و چپ لیبرال به دفاع ازمواضع كمونیستی، جمهوریخواهی و تمایلات سوسیالیستی پرداخت. او برای ارگان حزب سوسیال-دمكرات آلمان یعنی مجله “ به پیش “، نیز سالها مقاله نوشت. توخولسكی با كمك عناصر صلحخواهی و ژورنالیستی به پخش اصول روشنگری پرداخت، خوانندگانش غیر از خرده بورژواها و بورژوازی ملی، كارگران و كادرهای حزبی نیز بودند.

  كورت توخولسكی درسال 1890 درآلمان بدنیا آمد ودرسال 1935 بدلیل بیماری و اعتراض به فاشیسم، در تبعید دست به خودكشی زد. او بعد از تحصیل رشته حقوق، در جنگ جهانی اول سه سال بعنوان میهن پرست در ارتش آلمان خدمت نموده بود و سالها در فرانسه و سوئد بعنوان روزنامه نگار و نویسنده ای مهاجر و تبعیدی زندگی نموده بود. ازنظر ادبی و فلسفی او را زیر تعثیر افكار: هاینه، شوپنهاور، و لیشتن اشتاین، میدانند. والتر بنیامین او را در اواخر عمر، از چپهای افسرده و غمگین !بشمار می آورد.

 توخولسكی غیر از طنز و نقد ادبی و فرهنگی، استاد نوشتن قطعات كوتاه ادبی نیز بود. آثارش شامل : شعر، داستان، و یادداشت می باشند، از آنجمله : حدود 800 شعر، و كتابهای : لبخند مونالیزا – آلمان، برتر از هرچیز!- كتاب تصاویری برای عاشقان- سرودهای پرهیزكارانه- سفرنامه كوههای پیرنه، رویاهایی پای كرسی پرویسی- بدون گریه، خنده را بیاموز- وقصر گریپ . توخولسكی میگفت كه در زمان دیكتاتوری، هیچ چیز مشكل تر از آن نیست كه انسان خلاف اكثر تودههای جامعه خود، با صدای بلند به نظم حاكم، جواب نه بدهد.