برخورد احتياط ‌آميز احمدی ‌نژاد؛ بروز سوء تفاهمی ديگر؟

 

احمد زيدآبادی

 

پس از مرحله ای از ابراز خوشبينی نسبت به حل ديپلماتيک بحران هسته ‌ای ايران، سرنوشت نهايی اين بحران بار ديگر در ابهام قرار گرفته است.

خوشبينی بين‌ المللی در باره حل ديپلماتيک بحران اتمی ايران ناشی از برخورد احتياط‌آميز مقامهای جمهوری اسلامی با مجموعه پيشنهادی سه کشور اروپايی به نمايندگی از قدرتهای بزرگی جهانی بود.

علی لاريجانی دبير شورای عالی امنيت ملی ايران نخستين مقام جمهوری اسلامی بود که پس از دريافت مجموعه پيشنهادی از خاوير سولانا مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا، با اظهارات دوپهلوی خود، به شکلگيری فضايی خوشبينانه نسبت به حل بحران اتمی ايران دامن زد.

آقای لاريجانی با اعلام اينکه مجموعه پيشنهادی دارای جنبه ‌های مثبت و در عين حال مبهمی است و جمهوری اسلامی با دقت آن را مورد بررسی قرار خواهد داد، راه را بر تفسيرهای خوشبينانه در اين باره گشود.

سخنان او سپس از زبان ساير مقامهای جمهوری اسلامی با الفاظ متفاوت تکرار شد که مهمترين آنها اظهارات محمود احمدی‌ نژاد رئيس جمهور ايران بود.

آقای احمدی‌ نژاد چندين بار و از جمله در اجلاس شانگهای تأکيد کرد که مجموعه پيشنهادی اروپا گامی به پيش است.

ظاهراً سخنان آقای احمدی ‌نژاد را محافل سياسی و رسانه ‌ای جهان مهم تلقی کردند، زيرا شنيدن سخنان ملايم از رئيس جمهوری که به ايراد سخنان آتشين و موضعگيريهای صريح و بی‌ پرده اشتهار دارد، به عنوان حرکتی حساب شده از نظام جمهوری اسلامی در برخورد با پرونده هسته ‌ای قابل تفسير بود.

به نظر می‌ رسد احتياط آقای احمدی ‌نژاد در اظهارنظر درباره مجموعه پيشنهادی، پيش از آنکه نشانه آمادگی جمهوری اسلامی برای پذيرش پيشنهاد فوق باشد، مربوط به توصيه ‌ای است که مقامهای ارشد نظام به او کرده‌ اند.

آقای احمدی ‌نژاد در ماههای آغازين رياست جمهوری خود به صورتی بی ‌پروا درباره پاره ‌ای از مسائل حساس بين‌ المللی به اظهار نظر پرداخت که موجی از فشار خارجی و داخلی متوجه او کرد.

در واقع بسياری از گروههای سياسی داخل و خارج نظام او را متهم به تحريک قدرتهای بزرگ عليه ايران و بی‌ تدبيری در حوزه سياست خارجی کردند که همين مسئله احتمالاً سبب شده است رئيس جمهور ايران به احتياط بيشتر در اظهارنظرهای خود توصيه شود، توصيه ‌ای که ظاهراً مورد پذيرش وی قرار گرفته و ديگر مدتهاست که محمود احمدی ‌نژاد از بيان سخنان جنجالی پرهيز می ‌کند.

بر اين اساس، احتمال اينکه سخنان احتياط ‌آميز آقای احمدی‌نژاد در باره بسته پيشنهادی اروپا بار ديگر سبب بروز سوء تفاهمی بين جمهوری اسلامی و نظام بين ‌الملل شده باشد، منتفی نيست.

در واقع، کسانی که با ادبيات سياسی رايج در ايران آشنايند، از اظهارنظر مقامهای ايرانی درباره پيشنهاد بين ‌المللی، بوی سازشی جدی استشمام نمی ‌کنند.

آنچه تاکنون مقامهای ايران به طور علنی درباره مجموعه پيشنهادی اروپا گفته ‌اند، اين است که جمهوری اسلامی برای آغاز مذاکره با گروه ۱+۵ (آلمان به اضافه اعضای دائم شورای امنيت سازمان ملل متحد) هيچ شرطی نمی‌ پذيرد و از خواست خود برای ادامه غنی ‌سازی اورانيوم در خاک خود صرف نظر نمی‌ کند.

آنها در عين حال تأکيد کرده ‌اند که بخشی از مجموعه پيشنهادی اروپا مثبت و گامی به پيش است.

در حقيقت آنچه مقامهای ايرانی گامی به پيش و مثبت می ‌نامند، همان امتيازاتی است که در مجموعه پيشنهادی اروپا برای ايران در نظر گرفته شده اما روشن است که اين امتيازات به شرط تعليق عمليات غنی‌ سازی اورانيوم در خاک ايران در نظر گرفته شده است، شرطی که ايران بصراحت رد می‌ کند.

به عبارت ديگر، رويکرد مثبت ايران به مجموعه پيشنهادی اروپا، معطوف به مشوقهای مطرح شده در آن است و نه تعهداتی که خود بايد در برابر دريافت اين مشوقها به عهده گيرد.

البته اين نکته ‌ای است که به نظر می ‌رسد مقامهای غربی به دليل درک تدريجی آن در حال فاصله گرفتن از ديدگاههای خوشبينانه پيشين خودند.

چنانچه تعامل ديپلماتيک غرب و ايران درباره پرونده هسته ‌ای اين کشور، همان باشد که به طوری علنی جريان دارد و ديپلماسی محرمانه‌ ای در کار نباشد، از آن چنين برداشت می‌ شود که پاسخ نهايی ايران به پيشنهاد اروپايی، نظام بين ‌المللی را سرخورده خواهد کرد.

 

بی بی سی