بحران خاور ميانه؛ چرخش ناگهانی به سمت اميد؟

 

احمد زيدآبادی

 

شيمون پرز معاون نخست وزير اسراييل در سخنان اخير خود در "كنفرانس امنيتی تعامل و معيارهای اعتمادسازی در آسيا" كه در آلمان برگزار شد با اعلام اينكه اسراييل و فلسطينی‌ها بيش از هر زمانی در طول پنجاه سال گذشته به صلح نزديک شده‌اند، برخی را ناظران را شگفت زده كرد.

شايد اگر پرز سخن خود را يک هفته پيش بر زبان می راند، تعجب ناظران بيشتر می‌شد چرا كه همه علائم سياسی حاكی از وخيم‌تر شدن روند صلح در خاورميانه بود.

اما اينک پس از اظهارات پرز، نشانه‌هايی مبنی بر امكان شكست بن‌بست صلح در هر دو جبهه اسراييلی و فلسطينی ظاهر شده است.

در جبهه اسراييل، امير پرتز وزير دفاع كابينه اهود اولمرت و رهبر حزب كارگر، خواستار اصلاح مسير ديوار حائل بين سرزمين‌های فلسطينی و خاک اسراييل از جمله در اطراف بيت‌المقدس شده است تا مشكلات روزمره فلسطينی‌ها در اطراف ديوار بر طرف شود.

ديوار حائل كه دولت اسراييل ساخت آن را به مسائل امنيتی نسبت داده است، در خط سير خود، برخی از مناطق پرجمعيت فلسطينی را در كرانه باختری رود اردن محصور و فلسطينی ها را از زمين‌های زراعی خود جدا كرده است.

در واقع مسير تعيين شده برای ديوار حائل كه بخشی از خاک كرانه باختری را عملا ضميمه اسراييل می‌كند، نه فقط باعث خشم فلسطينی‌ها و بسياری از كشورهاي جهان شده، بلكه با مخالفت قاطع ديوان بين‌المللی لاهه نيز روبرو شده است.

دولت اسراييل رای ديوان بين‌المللی درباره مسير ديوار حائل را رد كرده، اما بر اساس رای ديوان عالی اسراييل در چند مورد مجبور به اصلاح مسير ديوار شده است.

فلسطينی‌ها اصولا خواستار برچيده شدن ديوارند، اما ديوان بين‌المللی لاهه ساخت آن را بر روی خط مرزی چهارم ژوئن 1967 موسوم به خط سبز مجاز دانسته است.

قاعدتا دستور امير پرتز برای اصلاح مسير ديوار، نه خواست فلسطينی‌ها را تامين می‌كند و نه خط مرزی را با رای مشورتی ديوان بين‌المللی لاهه منطبق می‌كند، اما با اين وجود، گامی در جهت مثبت به شمار می‌رود.

افزون بر اين، امير پرتز تصميم گرفته است كه پست‌های متعدد ديدبانی در كرانه باختری را كه بدون تصويب رسمی دولت اسراييل توسط شهرک ‌نشينان يهودی ايجاد شده و باعث اسكان شهرک نشينان در اين پست‌ها شده است، هر چه سريع‌تر برچيند.

پست‌های ديدبانی كه اسراييل آنها را غيرقانونی می‌داند، در جريان انتفاضه دوم فلسطينی‌ها به دست شهرک نشينان افراطی ساخته شد و شرايط زندگی را بر اعراب كرانه باختری بيش از پيش تنگ كرد.

برچيدن اين پست‌ها يک خواست بين‌المللی است و دولت اسراييل نيز بارها وعده برچيدن آنها را داده اما در عمل اقدام موثری در اين زمينه نكرده است.

چنانچه تصميم پرتز به سرنوشت تصميم وزيران دفاع پيشين اسراييل دچار نشود، برچيدن پست‌های ديدبانی غيرقانونی هم گام ديگری در مسير صحيح از سوی اسراييل تلقی می‌شود.

در جبهه فلسطينی‌ها اما تحولات مهمتر و دراماتيک‌تر است.

مقام‌های فتح و حماس از پيشرفت چشمگير در مذاكرات خود درباره "سند ملی: خبر داده‌اند.

سند ملی كه از طرف رهبران گروه های مختلف فلسطينی در زندان های اسراييل، در 18 بند تهيه و تنظيم شده و از همين رو به "سند زندانيان" نيز شهرت دارد، بر تشكيل كشور مستقل فلسطينی در چارچوب مرزهای جنگ 1967 تاکيد می‌كند كه اين خود به معنای شناسايی تلويحی موجوديت اسراييل است.

به گفته مقام‌های فلسطينی، مذاكره كنندگان فتح و حماس بر سر 98 درصد سند ملی به توافق رسيده‌اند كه بند مربوط به تشكيل كشور مستقل فلسطينی در نوار غزه، كرانه باختری و بيت‌المقدس شرقی يكی از موارد مورد توافق است.

قاعدتا دستيابی حماس و فتح به يک فرمول مشترک درباره صلح با اسراييل، راه را بر تشكيل يک دولت ائتلافی در سرزمين‌های فلسطينی می‌گشايد و به رفع تحريم‌های بين‌المللی عليه دولت خودگردان و از سرگيری مذاكرات صلح با اسراييل منجر می‌شود.

توافق نهايی احتمالی حماس با سند ملی بدون شک به مفهوم تجديد نظر بنيادی اين گروه اسلام‌گرا در ايدئولوژی خود مبنی بر لزوم نابودی اسراييل است.

ظاهرا فقط به قدرت رسيدن حماس و تنگناهای بی‌شمار ناشی از اداره جامعه فلسطينی توانسته است حماس را به تجديد نظر در ايدئولوژی‌اش راضی كند.

با اين همه، نبايد در مورد بحران خاورميانه گرفتار خوش‌بينی مفرط شد.

اين بحران، تاريخی پر فراز و نشيب از نزديک شدن‌های مكرر به يک راه حل و اوج‌گيری ناگهانی بحران را پشت سر گذاشته است.

 

بی بی سی