گامهای بعدی ايران در برنامه‌ هسته‌ای چه خواهد بود؟

 

احمد زيدآبادی

 

با اعلام «پيوستن ايران به باشگاه هسته‌ای جهان»، آينده بحران اتمی جمهوری اسلامی مورد توجه خاص محافل سياسی و مطبوعاتی جهان قرار گرفته است.

آنچه تحليل‌گران مايلند در باره آن گمانه‌زنی کنند، گام بعدی ايران پس از اعلام دستيابی به چرخه سوخت هسته‌ای است.

در اين ميان مقام‌های ايرانی علامت‌‌های متناقضی ارسال می‌کنند و همين مساله باعث بروز اختلاف در نگاه تحليل‌گران بحران هسته‌ای جمهوری اسلامی شده است.

محمد سعيدی معاون امور بين‌الملل و برنامه ريزی سازمان انرژی اتمی ايران در گفتگو با خبرگزاری مهر با اشاره به «ظرفيت ۵۴ هزار سانتريفوژ در نطنز برای تامين سوخت يک نيروگاه هزار مگاواتی» يادآور شده است که: «ايران برنامه تکميل کارخانه نطنز از جمله زنجيره سه هزارتايی دستگاههای سانتريفوژ تا پايان امسال را به آژانس بين‌المللی انرژی اتمی رسما اعلام کرده است.»

اگر اظهارات آقای سعيدی سياست رسمی دولت ايران باشد نشان دهنده آن است که جمهوری اسلامی برای غنی‌سازی اورانيوم در مقياس صنعتی و بی‌اعتنايی به درخواست شورای امنيت سازمان ملل مصمم است و راه رويارويی با آمريکا و متحدانش را برگزيده است.

اين در حالی است که اظهارات برخی از مقام‌های بلندپايه ايرانی و روشی که آنها در ماههای اخير در برابر آمريکا در پيش گرفته‌اند، تصميم قطعی ايران برای مبارزه‌جويی با شورای امنيت را به طور روشن تاييد نمی‌کند.

علی لاريجانی دبير شورای عالی امنيت ملی جمهوری اسلامی در ماههای اخير بارها از آمادگی ايران برای مذاکره با کشورهای اروپايی در مورد تعليق غنی‌سازی صنعتی سخن گفته، گو اينکه بر حق ايران برای ادامه غنی‌سازی در مقياس آزمايشگاهی پای فشرده است.

در عين حال، مقام‌های بلندپايه ايران پس از سال‌ها مخالفت قاطع با هرگونه مذاکره رسمی و علنی با ايالات متحده، در ماه مارس موافقت خود را با مذاکره مستقيم با آمريکا اعلام کردند و خبرهای مطبوعاتی نيز حکايت از آن دارد که جمهوری اسلامی هيات بلندپايه‌ای را به رياست محمد نهاونديان، معاون اقتصادی دبير شورای عالی امنيت ملی به آمريکا اعزام کرده است تا با مقام‌های آمريکايی در باره اختلافات دوجانبه به مذاکره پردازد.

نرمش آشکار جمهوری اسلامی در مورد مذاکره با آمريکا که مورد انتقاد محافل تندرو حکومت قرار گرفته نشان دهنده آن است که مقام‌های درجه اول حکومت ايران علاقه‌ای به داغ‌تر کردن بحران هسته‌ای ندارند و تلاش می‌کنند تا راهی مسالمت‌آميز برای گريز از فشارهای جهانی که ممکن است به وضع تحريم‌های اقتصادی و يا در بدترين حالت به حمله نظامی منجر شود، بيابند.

اگر اين نشانه‌ها به معنای آمادگی پنهان ايران برای سازش بر سر پرونده اتمی باشد، قاعدتا جمهوری اسلامی کوشش خواهد کرد تا با اعلام ورود خود به «باشگاه هسته‌ای جهان» راهی مناسب برای تن دادن به درخواست شورای امنيت سازمان ملل پيش روی خود باز کند.

البته روشن است که پا نهادن ايران در هر يک از دو راه فوق، بدون بروز تنش‌های جدی در بلوک قدرت حاکم نخواهد بود.

پا نهادن به راه سازش، مسلما جناح تندرو حکومت را به حاشيه خواهد راند. تندروها از اين واقعيت آگاهند و مجدانه تلاش می‌کنند تا راه هرگونه سازش را سد کنند. با اين همه، پس از ارجاع پرونده هسته‌ای ايران به شورای امنيت و احتمال وضع تحريم‌های ديپلماتيک و اقتصادی عليه ايران، تندروها به موضع تدافعی افتاده‌اند.

مطبوعات همسو با سياستهای دولت در اين روزها به ندرت از زبان ايدئولوژيک در جهت تقدس بخشی به قربانی شدن در روياروی با آمريکا بهره می‌گيرند و بيشتر بر توانايی ايران و ناتوانی آمريکا در يک درگيری احتمالی تکيه می‌کنند.

سخن آنها در واقع اين است که ايران می‌تواند بدون روبرو شدن با خطری جدی، به اهداف اتمی خود دست يابد. اين سخن بدان معناست که محافل افراطی نيز خود را در موقعيتی نمی‌بينند که از وضع تحريم و بروز احتمالی جنگ استقبال کنند.

تندروها ظاهرا از اين نکته آگاهند که اقشار گوناگون جامعه ايران از تحريم و جنگ می‌هراسند و از جناحی که سبب بروز اين نوع مشکلات شود به شدت فاصله می‌گيرند. از همين رو آنان همواره تهديدهای آمريکا و متحدانش را به عنوان «بلوف‌های بی‌پايه و اساس» معرفی می‌کنند.

به هر حال چنين به نظر می‌رسد که برنامه هسته‌ای ايران به نقطه‌ای رسيده که بلوک قدرت حاکم بر ايران اتفاق نظر خود را در باره چگونگی ادامه آن از دست داده و دچار اختلاف نظر جدی شده است.

از همين رو گام بعدی ايران در پرونده هسته‌ای به ميزان قدرت هر يک از طيف‌های تندروتر و ميانه‌روتر حکومت بستگی دارد، اما آنچه کمابيش روشن است تعيين تکليف برنامه هسته‌ای ايران در مناقشه بين طيف‌های مختلف حاکم چندان آرام نخواهد بود زيرا در اين مناقشه يک طرف بايد بر طرف ديگر غلبه کند و آن را حاشيه براند

قرائن چنين نشان می‌دهد که احتمالا نخستين گام بعدی را ميانه‌روترها بردارند، اما احتمال اينکه پس از نخستين گام، تحولات «پاندولی» ايران جهت معکوس پيدا کند، قابل چشم پوشی نيست.

 

بی بی سی