یك رمان ؛ سه قرن جاودانگی
سارا ارمنی
Berlen83@web.de
دانیل دفو ، Daniel
Defoe 1660 - 1731
.
رمان نوجوانی ، ساده گی و آزاده گی .
چرا سیصد سال پیش ، نویسنده رمان “
رابینسون كروزه “ ، یعنی روزنامه نویسی بنام دانیل دفو را دستگیر، محاكمه و درمیدان
عمومی شهر، درغل و زنجیر، به تیر“چراغ برق“ بسته تاآبرویش رابریزند و سپس با تهدید
حكم اعدام، اورا وادار به همكاری دولتی برای جاسوسی نمایند؟ . دفو ، پدر رمان بورژوازی
، در 59 سالگی ، درسال 1719 ، نخستین رمان خود یعنی رابینسون كروزه رامنتشر كرد.این
رمان ، شاهكاررمان واقعگرایی درآغاز عصرروشنگری درانگلیس بود. دفو در این رمان،
گذر ادبی انسان اقتصادی را بشكل وقایع نگاری، به نسل های بعدی منتقل نمود. اونه
تنها پایه گذار رمان جدید درغرب ، بلكه راهكوب سبك روزنامه نگاری مدرن نیز است.
دفو ، غیر از نمایشنامه، خالق بیش از 200 اثر در زمینه های : سیاست ، اقتصاد،
اخلاق ، دین ، تاریخ و ادبیات است.او وقایع نگار شروع افكار سرمایه داری- بورژوازی
در زندگی شهری آنزمان كشورش میباشد . آثار آغازین او ، انتقادی اجتمایی –سیاسی و اصلاحگرایانه به زمانش هستند. اورادر سالهای 1703 و 1713 به بهانه
تحریك افكارعمومی، دستگیر و در انظار عمومی به تمسخر كشیدند.
دفو در مجلات گوناگون ، مقالات
درخشانی پیرامون : محاكمه ، زندان ، اعدام ، سیاست ، سفر ، عشق ، ازدواج ، بازی
لوتو و بلیط های بخت آزمایی ! ، دوئل های جوانمردانه مرگ آور، اقتصاد ، تجارت ،
مدهای اشرافی ، ادبیات و غیره منتشر كرد. اودرچندرمان به طرح زندگی اقتصادی انسان
پرداخت. آثار وسیع و همه جانبه او، غیراز ارزش ادبی، سندی تاریخی و اجتمایی نیز
هستند. رمان بورژوایی او بعداز دوره كلاسیسم از طریق انگلیس وارد سایر كشورهای غربی
شد. داستانهای ماجراجویانه و هجوی او ارزش مهم سیاسی واجتمایی نیز دارند. دفو سنبل
تضاد شرایط : مادی زندگی و اخلاقی زمان خود بود. آثار او غیر از طرح موضوعات شخصی
و فردی ، منبعی برای شناخت فرهنگ آن زمان كشورش نیز هستند. رمان قرن 18 غرب بعدها
باكمك او وارد دو حوزه : جامعه و روان انسان نیز شد . آثار دفو نشان ازمبارزه
خردگرایی و روشنگری با مذهب و الاهیات در خود دارند.
او در آثارش به موضوعاتی مانند :
اقتصاد ، تجارت ، دین ، فرهنگ ، ازدواج ، برده داری ، سیاست ، تاریخ ، رفاه عمومی
، راهزنی ، شیوع بیماری واگیر ، فقر و جنایت ، نیز پرداخت. امروزه رمانهای او را
غالبا : اخلاقی، دینی و تربیتی بشمار می آورند .
والتر اسكات زیر تعثیر آثار او به
نوشتن رمانهای تاریخی مهمی پرداخت . دراروپا مقلدین ادبی دفو را “رابینسون گرایان“
نامیدند. آنزمان به رمان، نوول می گفتند و آن ژانری ادبی بود كه به شرح داستان
واقعگرایانه زندگی بورژواها پرداخت . دفو آنزمان اجازه تحصیل در دانشگاههای
آكسفورد و كمبریج نیافت ، چون دانشگاههای فوق زیر نفوذ فرقه های مسیحی دیگری
بودند.
دفو با نوشتن رمان رابینسون كروزه ،
پیشنهادات اصلاحگرایانه ای درزمینه سیاست و فرهنگ ودرقالب زندگی و سفرهای ماجراجویانه
دریانوردی بنام كروزه مطرح كرد. موضوع ماجرای رمان، باكمك دیالوگهای مختلف و شرح :
جزئیات :اعمال قهرمان ، اخلاق ، دین ، جستجوی خوشبختی ، و كوششی اقتصادی او هستند.
رابینسون كروزه در روی آن جزیره ی تنها، میكوشد تا تمام نتایج تمدن بشری رادرآنجا
از نو آغاز كرده و مورد استفاده قرار دهد. خواننده رمان با وصف، و یك بیلانس روحی
و اقتصادی قهرمان داستان آشنا میشود. دفو كوشید رمان
بورژوازی را با تكیه بر رمان ماجرایی اسپانیا و محتوایی جدید،
بوجود آورد .
قهرمان داستان ، دیگر یك دن كیشوت نیست
، بلكه فرزند طبقه متوسط است كه در جستجوی خوشبختی ، ولایت خودرا ترك میكند .
آنزمان درفرانسه و آلمان، موجی از كتابهای رابینسون كروزی به تقلید از دفو نوشته
شد. قهرمان رمان غالبا قهرمان یك فرهنگ جدید بود. درغالب رمانهای دفو به اقتصاد ،
سود ،و زیان و بیلانس مالی پرداخته میشود.
برای رابینسون كروزه ، آینده دیگر
سرنوشت نبود، بلكه یك سرمایه شد و نه همچون دنكیشوت ، چرخ آسیاب بادی ، دیگر نمی
توانست او را بالا و پایین بیندازد. ویرجینیا ولف در سال 1933 می پرسد گه چرا سایر
آثار دفو ، معروف نشدند ، گرچه آنها نیز به زیبایی كتاب رابینسون كروزه هستند ؟ .
روسو در كتاب امیل میگوید كه تنها آرزوی ،هرنوجوانی است كه مانند رابینسون كروزه ،
در ساده گی و آزاده گی زندگی نمایند . این كتاب باید درسی برای بچه ها شود تایاد
بگیرند در روی یك جزیره، بدون وسیله ، به تهیه مواد زندگی پرداخته و حتا درآنجا به
یك رفاه نسبی برسند. صد سال بعد جناب ماركس نوشت كه جزیره فوق مدلی است برای
اقتصاد مدرن فردگرایی جامعه بورژوازی كه مستقل از خانواده و سنت بوده. قهرمان
داستان ، جزیره را كه سنبل جهان است ، به مالكیت خود می آورد و طبیعت را تبدیل به
كالایی برای استفاده میكند. جویس كوشید درقرن بیست، علاقه اهل كتاب را برای آثار
دفو جلب كند، گرچه او كروزه را تیپ خاص استعمار انگلیس دانست . نقد دانشگاهی میكوشد
با تایید آثار دفو به اهمیت موضوعات : دینی ، تاریخ اندیشه ، تاریخ اقتصاد،
انتقادفرهنگی. و موضوعات فمینیستی ، انها بپردازد. همعصران دفو به بهانه های
گوناگون به دشمنی بااو پرداختند و دفو را یك روزنامه نگار فرصت طلب، یك روشنفكر
قابل خرید، یك دكاندار سیاسی و یك نویسنده ناپایدار نامیدند كه به نرخ روز نان میخورد
. از جمله دلایل موفقیت آثار دفودر آنزمان
باید : رونق باسوادی ، افزایش قشر كتابخوان ، اغاز كتابخانه های سیار، تشنگی
خواننده برای رمان رئالیستی ، كاهش تحقیر مذهبی ادبیات ، تشنگی به معلومات عمومی ،
و علاقه كلیسا به استفاده از رمان آموزشی، دانست. آنزمان رمان سرگرم كننده ، خصوصا
رمانهای عشقی-احساسی، مورد تنفر و لعنت كلیسا بودند ، و از زمان سدههای میانه تا
قرن 17، مردم عادی نیازی به كنجكاوی به زندگی اقشار پایین و بالاتر از خود نداشتند
، چون ایدئولوژی كلیسایی-سلطنتی ، مدعی بود كه جا و موضعی را كه خدا برای بنده گان
تعیین نموده ، نباید ترك كنند، ولی باآغاز نطفه های روشنگری ، تودهها می خواستند
بدانند كه درمیان اقشار و طبقات دیگر نیز چه میگذرد .
دانیل دفو بین سالهای 1660 و 1731 در
بریتانیای آنزمان زندگی نمود. پدرش غیراز قصابی به شغل شمع سازی نیز مشغول بود .
او از خانواده ای متوسط برخاسته بود. درقرون گوناگون، انگلیس سرزمین اقوام و
مهاجرانی گوناگون ماندد : پیك ها ، اسكوت ها ، كلت ها ؤ رمی ها ، ژرمن ها، نورمن ها ، هیگنوتهای مذهبی فرانسوی ، و گروهها
یی از حاكمان و تاجران اروپایی شده بود و دانیل دفو در شورشهای داخلی امیران و
حاكمان آنزمان انگلیس علیه یكدیگر، شركت كرده و بارها به زندان افتاده بود.
ازجمله آثار او : ازدواج
فاحشگی است ، رخسانا ، طاعون درلندن ، انگلیسی اصیل ، سرودی برای زنجیریان ،
معشوقه خوشبخت ، مل فلاندر ، هجونامه های سیاسی ، اصلاحگرایی و سیاستهای اجتمایی ،
خواسته فقرا برای اصلاحات اخلاقی درمخالفت با حاكمان ، محاكمه كوتاه ، شرح حقیقی
وجدان ، تاریخ تجارت ،و پیشنهادی علیه بنیادگرایی ، هستند. اولین هجونامه سیاسی او درسال 1688 منتشر شد .
و در كتاب هجوی “ انگلیسی اصیل “ ، دفو به محاكمه ناسیونالیسم اشرافی انگلیس میپردازد
. رمان واقعگرایانه “ مل فلاندر “، به انتقاد از اخلاق ، دین و آداب و سنت ارتجایی
اشاره می نماید. كتاب “ همراهی كوتاه با مذهبیون “، موجب زندانی شدن دفو شد . او
در این كتاب خواهان آزادی و مداراگرایی دینی گردید. دركتاب طاعون او به گزارشی ازشیوع
بیماری درسال 1665 درانگلیس می نماید . دو رمان رخسانا و مل فلاندر ، انتقادی
هستند از آداب و رسوم بورژوازی انگلیس آنزمان .