بی
وفایی ادبی به زبان مادری
یوسف كنراد ، Joseph Conrad 1857 - 1924
سارا ارمنی
یوسف كنراد ، نویسنده
انگلیسی ، لهستانی تبار ، ازجمله محدود نویسندگانی است كه توانست درزبان كشور میزبان
آثاری فناناپذیر بیافریند. مثال كنراد،پدیده ای عجیب بود، چون یك نویسنده توانست
دریك زبان خارجی،جهانی شود. اوكوشسید ازطریق ادبیات، مخالفت خودبا اوتوپی های سیاسی
را نشان دهد. كنراد 20سال درسازمان كشتیرانی فرانسه و انگلیس، ملوان و ناخدا
وباخدا ! بود. اوبعدها درد و رنج آواره گیهای نوجوانی وتجربه های اقیانوس پیمایی
خودرا درادبیات مطرح كرد.منتقدی گفته بود ، از اینكه یك نویسنده خارجی بتواند این
چنین بنویسد، به یك معجزه ادبی شباهت دارد. كنراد یكی از نمایندگان مهم و پایه
گذار و تیزبینان ادبیات مدرن است. اونویسنده اصیلی است كه ازآغاز مورد تحسین و تشویق
قشربرگزیده منتقدین ادبی، ولی بی توجهی خوانندگان معمولی قرارگرفت. كنراد درآمد
قابل ذكری ازفروش كتابهایش بدست نیاورد ودرفقرزیست. گرچه او با كونینهام گراهام ،
سوسیالیست معروف انگلیسی رابطه دوستی داشت، ولی تاآخر عمر مخالف اوتوپی های سیاسی
ماند.
كنراد دربعضی
از مراحل عمرش ، خالق رمانها و نوول های انتقادی رئالیستی روانشناسانه بود وبه شرح
روان قهرمان داستان درشرایط عجیب اجتمایی و یا طبیعی پرداخت. او زندگی انسان
درجامعه بورژوازی رادائم زیر تاثیر بازی حوادث و اتفاقات غیرقابل پیش بینی میدید،
ومبارزه انسان بانیروهای قوی طبیعت رامحكوم به شكست میدانست. چون كنراد ازخانواده
ای اشرافی برخاسته بود،سالها مبلغ ادبیات رمانتیك و ماجراجویی و سفرنامه ای بود.
كنراد درآثاررئالیستی بعدی خودبه شرح : فساد ، رشوه خواری ، حقارت ، تنهایی و كینه
توزی درتمدن و فرهنگ مدرن پرداخت وآنها رانشان از بربریت واضح سرمایه داری و
استعمار دانست. مفاهیمی مانند : آبرو ، شرف ، تقصیر ، گناه و غیرت ، ازجمله صفات قهرمانان او هستند كه
خواننده رابیاد ادبیات تراژدیك عهد باستان می اندازند، گرچه دردوران مدرن، قدیمی
شده اند. كنراد باهدف انتقاداجتمایی وباكمك عقاید آنارشیستی به تجزیه و تحلیل
روانشناسانه و سفرهای ماجراجویانه دریانوردی انسان غربی پرداخت. اوكوشید مشاهدات و
تجربیات بحرانی اگزیستنسیالیستی زندگی خود دررابطه با سفرهایش به غالب نقاط جهان
را در ادبیات وارد نمود.
گرچه سقر دریایی،
چهارچوب تعدادی ازآثار كنراد است ، ولی اورانباید نویسنده داستانهای دریایی دانست
.اودرجوانی سالها زیر قضاوت كلیشه ای ادبیات ماجراجویانه بود. آثار آغازین او حاوی
رمانتیك عشقی ، سفری و ماجراجویی بودند. كنراد میگفت كه واقعگرایی درهنر غیرممكن
است ، اوآثارخودرا زیر تعثیر اكسپرسیونیسم و احساسات گرایی میدانست . گرچه اوازنظر
جهانبینی ، سنت گرا است ولی درآثارش تاكید خاصی روی شرح روابط اجتمایی و سیاسی می
نماید . اویكی ازمنقدین جدی فرهنگ غرب و سیاست استعماری زمان خودبود و میگفت كه
براثر برخورد و مقایسه فرهنگ غرب بافرهنگهای بومی دیگر، پوچی و پوكی و ضعف ایده
آلهای فرهنگ غربی نمایان میشوند. كنراد كوشید باكمك بعضی ازرمانهای آموزشی به
ازخودبیگانگی فرد دردوران استعمار وسرمایه داری اشاره كند . اوكشف و تشخیص تضادهای
آشتی ناپذیر زندگی كه سرنوشت انسان را این چنین : پرمعما، مشكل، جالب، خطرناك و
پرامید میكنند ، وظیفه ادبیات میدانست. كنراد در آثارش از تضادهایی مانند : فرد و
محیط ، صداقت و خیانت ، بیگانگی و وحدت ، شرف و فساد ، نام میبرد . اوبا اشاره به
طبیعت و غرایز ساده فكری واحساسی انسان، مانند : عشق به همنوع ، صداقت ، نظم و
انظباط ، وفا ، وحدت و غیره . نیازی به دین، جهانبینی و ایدئولوژی نمی دید و میگفت
كه نویسنده باید نسبت به احساسات و ادراك خود صداقت كامل داشته وآنها رادرادبیات
مطرح نماید . درنظر كنراد نیمی ازوظیفه ادبی را نویسنده و نیمی دیگر را خواننده
بعهده دارد . جامعیت و دائرت المعارف رمانهای مدرن او را تحت تعثیر فرهنگ عصر ویكتوریایی
انگلیس میدانند.
یوسف كنراد
، رمان و نوول نویس، بین سالهای 1857 و 1924 زندگی نمود .او ازخانواده ای اشرافی
برخاسته بود كه بعدها فقیر و بی وطن شده بود. نام واقعی او تئودور كزار كورسن است
. پدرومادر او از مبارزان استقلال طلبانه لهستان علیه روسیه تزاری بودند ، ولی او
در كودكی پدر و مادرش رااز دست داد. كنراد 17 ساله بود كه به فرانسه فرار نمود و
درآنجا كارگر كشتی شد و در 29 سالگی ملیت انگلیسی راقبول كرد و بعد از 20 سال كشتیرانی
، در سن 37 سالگی خانه نشین شد و به طور حرفه ای به نویسندگی پرداخت. پدر وی ،
شاعر، مترجم و از مبارزین مشهور زمان خود بود كه به ترجمه آثار : شكسپیر ، دیكنز و
هوگو ، به زبان لهستانی پرداخته بود. كنراد درسال 1924 به رد اعطای جایزه اشرافیت
انگلیس به وی پرداخت و عضویت در قشر و صنف اشراف و نجیب زادگان تشریفاتی انگلیس را
نپذیرفت .
گرچه كنراد پسرخوانده محبوب نقد و فضای ادبی
آنزمان انگلیش شد، حوانندگان معمولی ازسبك و روش پیچیده داستانسرایی اش شكایت
نمودند . خلاف كتاب خوانان معمولی ، منقدین ادبیات مدرن با نگاهی وسیعتربه آثار
اونگریسته و دررمانهایش ، انتقاد فرهنگی ازسرمایه داری و استعمار گرایی را برجسته
كردند. استفان كرانه ، الیوت و هرمان هسه از جمله علاقمندان به آثاركنراد بودند .
گراهام گرین میگفت كه آثار كنراد به شدت ، نویسنده را تحت تعثیر خودقرار میدهند.
اندره ژید موجب مشهوریت كنراد درفرانسه شد و توماس مان با اشاره به استقلال كنراد
از عینیت گرایی ، اورا نویسنده ای غیرطبقاتی نامید . ماركسیستی بنام جان كوت ،
اورا نویسنده ای بورژوا نامید و صداقت و وفای كنراد نسبت به خودرا، با بردهها مقایسه
كرد كه گرچه از ارباب متنفر هستند، ولی به دستور او گوش میدهند. لهستانی ها افتخار
میكنند كه صادركننده مشهورترین نویسنده دوران مدرن زبان انگلیسی هستند و با اشاره
به عناصرفرهنگ لهستانی درآثار او ، كنراد رانماینده مبارزه غرب گرایی خود علیه شرق
زده گی روسی دانستند. نویسندگان و خوانندگان جوان انگلیس از خالی بودن محتوای فلسفی
آثار كنراد گله نمود ، چون درنظر آنها ، كنراد در آغاز هر رمان ، وعده ای فلسفی پیرامون
شرح جهان میدهد ولی آنرا بزودی فراموش میكند ، و ویرجینیا وولف نوشت كه كنراد پیرامون
ارزشهای اخلاقی قهرمانان آثارش ، وحدت نظر ندارد.
ازجمله آثار كنراد : گردباد ، دزد دریایی ، كاكا
سیاه ، لعنت شدگان مجمع الجزایر ، پیروزی ، قلب سیاهی ، مامور مخفی ، بازی اتفاق ،
نجات ، با چشم های غرب گرایی ، سرنیزه طلایی ، جوانی ، آینه دریا ، درباره خود من
، نگاهی پیرامون ادبیات و زندگی ، جناب لرد جیم ، جنون آلایرس ، نوسترومو ، و داستانهای ناآرامی ، هستند.
كتابهای : مامور مخفی ، با چشم های غرب گرایی ،
پیروزی و نوسترومو ، امروزه بخشی ازادبیات كلاسیك انگلیس هستند. اولین آثار او یعنی
گردباد و جنون آلمایرس ، براساس تجربیات شخصی دریانوردی اش نوشته شدند. مهمترین
رمان او یعنی نوسترومو ، سودطلبی و ماده گرایی درونی دوره استعمار سرمایه داری را
نشان میدهد. قلب سیاهی ، یكی از مشهورترین نوول های او ، بعدها باعنوان “ روز قیامت
“ بصورت فیلم درآمد. كتاب بازی اتفاق ، درسال 1913 درآمریكا ، كتاب پرفروش سال شد.
در كتاب “ جناب لرد جیم “ ، كنراد باكمك سبك داستان امپرسیونیستی و زیر تعثیر هنری
جیمز ، بعدها جنبش ادبی جویس گرایی را تحت تعثیر خود قرار داد.
Berlen83@web.de
