روزنامه شرق- گروه ادب و هنر،مينا اكبرى:پنجمين فيلم بلند جعفر پناهى مجموعه موفقيت هاى
بين المللى او را تكميل كرد. پس از كسب دوربين طلايى جشنواره كن براى فيلم «بادكنك
سفيد»، يوزپلنگ طلايى جشنواره لوكارنو براى فيلم «آينه» و شيرطلايى جشنواره ونيز
براى فيلم «دايره» حالا خرس نقره اى جشنواره برلين براى فيلم آفسايد به او تعلق مى
گيرد. پناهى در فيلم آفسايد به مسئله ممنوعيت حضور زنان در ورزشگاه ها و استاديوم
هاى ورزشى مى پردازد. او در اين فيلم داستان دخترانى را به تصوير كشيده كه براى
تماشاى مسابقه فوتبال ناگزير مى شوند خود را به شكل و شمايل پسران درآورند. جعفر
پناهى پس از مرحوم سهراب شهيدثالث دومين كارگردان ايرانى است كه اين جايزه را به
خود اختصاص مى دهد. از تير ماه ۱۳۵۳ كه فيلم هاى «يك اتفاق ساده» و «طبيعت
بيجان» پديده هاى جشنواره برلين شده تا امسال كه فيلم هاى آفسايد (جعفر پناهى) و
زمستان (رفيع پيتز) در بخش مسابقه فيلم هاى بلند و فيلم هاى صبحى ديگر (ناصر رفاهى)
و كارگران مشغول كارند (مانى حقيقى) در بخش فروم و به آهستگى (مازيار ميرى) در بخش
پانوراما و فيلم كمى بالاتر (مهدى جعفرى) در بخش فيلم هاى كوتاه حضور داشتند،
جشنواره برلين رويه سختگيرانه اى در قبال فيلم هاى ايرانى از خود نشان مى داده است.
اين در حالى است كه در طول اين سال ها جشنواره هاى ايتاليايى و فرانسوى و ديگر
كشور هاى اروپايى به نمايش فيلم هاى ايرانى در جشنواره هايشان افتخار مى كردند. امسال
اما مسئولان جديد اين جشنواره رويه ديگرى اتخاذ كرده اند. آنها سال گذشته به تهران
آمدند و فيلم هاى ايرانى را يكى يكى ديدند و از ميان آنها تعدادى فيلم براى بخش
هاى مختلف پنجاه و ششمين دوره جشنواره برلين آلمان انتخاب كردند. اين ركورد شكنى
كه درباره فيلم هاى آسيايى نيز عجيب به نظر مى رسيد براى فيلم هاى ايرانى اتفاق
افتاد.جشنواره برلين در كنار جشنواره هاى كن و ونيز از معتبرترين جشنواره هاى درجه
الف جهانى محسوب مى شود. اين جشنواره در سال هاى آغازين انقلاب اسلامى با نمايش
فيلم «خط قرمز» ساخته مسعود كيميايى به يك باره از سينماى ايران فاصله گرفت تا اين
كه در زمستان ۸۴ در حالى كه تنش هاى سياسى بين كشورهاى اسلامى و اروپايى به
اوج خود رسيده بود مثل هميشه سينما، سياست را دور زد و به نقل از رويترز جايزه
ويژه هيات داوران به طور مشترك به يك فيلمساز مسلمان ايرانى (پناهى) و فيلمسازى از
كشور دانمارك (پرنيله فيشر كريستنزن) اهدا شد.البته شادمهر راستين فيلمنامه نويس
آفسايد در گفت وگوى تلفنى با خبرنگار ما مى گويد جايزه ويژه داوران به تنهايى به
جعفر پناهى تعلق گرفته است. برخى فيلمسازان ايرانى حاضر در جشنواره اما در جلسات
مطبوعاتى روى دو نكته پافشارى كردند و نشان دادند كه روشنفكران ايرانى راه هاى
بهتر و مسالمت جويانه ترى براى نمايش اعتراض خود به جهانيان مى دانند.نكته اول
اعلام اعتراض به هتك حرمت مطبوعات اروپايى از پيامبر اسلام و پافشارى بر آن و نكته
دوم اشاره به مسائل هسته اى و حقوق علمى مردم ايران در دستيابى به فناورى هسته اى
صلح آميز است. چنين فضايى در حالى شكل گرفت كه برخلاف هميشه بنياد سينمايى فارابى
اعلام كرد كه از كاروان ايرانى عازم به برلين حمايت هاى لازم را خواهد كرد. حضور
چند تن از مسئولان سينمايى ازجمله رضا رضا داد رئيس بنياد سينمايى فارابى، محمود
گبرلو رئيس انجمن منتقدان سينماى ايران، محسن هاشمى و امير اسفنديارى مدير امور
جشنواره ها و مدير امور بين الملل بخش فارابى در كنار گروه هنرمندان ايرانى همگى
نشان مى داد كه نحوه حضور هيات ايرانى هنرمندان در برلين براى مسئولان سينمايى كشور
اهميت پيدا كرده است. از سوى ديگر اعلام خبر نمايش عمومى «آفسايد» در فروردين ماه
سال آينده در مطبوعات ايران و صحبت هاى جعفر پناهى در نشست مطبوعاتى فيلم مبنى بر
اينكه دوست داشته قبل از اين كه به برلين بيايد فيلم پروانه نمايش مى گرفت و او
اين خبر را با افتخار اعلام مى كرد كه فيلم يك ماه ونيم قبل از جام جهانى در ايران
به نمايش عمومى درخواهد آمد به شدت فشارى را كه نمايندگان مطبوعات اروپايى در قبال
سانسور در ايران هميشه در جشنواره ها وارد مى كردند كاهش داد. همه اين مسائل نشان
مى دهد كه عقلانيت و تدبير قابل توجهى از سوى مسئولان سينمايى كشور در اين زمينه
به كار رفته است. تدبيرى كه اغلب در موارد قبلى براثر پافشارى هاى بى موقع و بى
دليل به فراموشى سپرده مى شد.بدون شك صدا و سيما نيز بايد در نحوه پوشش اين اخبار
و مسائل، ملاحظات تازه اى را در نظر بگيرد.
برلين ۲۰۰۶ با حضور آثار فيلمسازان
ايرانى و موفقيت قابل توجه فيلم آفسايد فصل نوينى در رابطه سينما و سياست خواهد
گشود. سينماى ايران مى تواند از حجم قابل توجهى از نگاه منفى جهانى به ايران را كه
حاصل يكسونگرى مطبوعات و رسانه هاى خارجى است بكاهد و اين دقيقاً همان چيزى است كه
ديپلماسى ايران به آن احتياج دارد.
• فراز و نشيب هاى جشنواره برلين
اولين دوره
جشنواره برلين در سال ۱۹۵۱ به مديريت «آلفرد بائر» در سينما «تيتانيا» برگزار شد. بعد
از آن با ساخته شدن سينمايى به نام زوپالاست در ميدان اصلى شهر اين محل از ۱۹۵۷ تا ۱۹۹۹ در اختيار بخش مسابقه
قرار گرفت و بخش هاى ديگر در سينماهاى اطراف برگزار مى شد. جشنواره برلين به دليل
بازى هاى سياسى دوران جنگ سرد، دچار محدوديت هايى شد. در آغاز پنجاه هزار تماشاگر
علاقه مند در برلين شرقى از ديدن جشنواره محروم شدند و تا چندين سال فيلم هاى بلوك
شرق اجازه شركت در جشنواره را نداشتند. در سال ۲۰۰۰ جشنواره به محل تازه ساز
پوتسدام نقل مكان كرد؛ محله اى كه به نوعى شهرك سينمايى محسوب مى شود. در دل اين
شهرك در خيابانى به نام مارلند ديتريش ساختمانى عظيم با معمارى پست مدرن ساخته شده
كه مركز اصلى جشنواره است و نمايش فيلم هاى بخش مسابقه و كنفرانس هاى مطبوعاتى در
آن برگزار مى شود. در چند سال گذشته اكثر فيلم هاى بخش اصلى جشنواره برلين را آثار
هاليوودى تشكيل مى دادند كه با حضور بازيگران و كارگردانان سرشناس با تبليغات
فراوان برگزار مى شد اما مديران جديد جشنواره برلين در يك حركت جديد تصميم گرفتند
از حجم آثار هاليوودى كم كرده و به فيلم هاى ارزشمند و روشنفكرى بهاى بيشترى بدهند.
امسال ايران پس از سهدهه حضورى فعال در
پنجاه و ششمين دوره جشنواره فيلم برلين داشت.
