دولت
حماس در برابر بن‌بست يا به دست گرفتن ابتکار عمل؟
احمد زيدآبادی
همزمان با
افتتاح رسمی پارلمان جديد فلسطين و معرفی اسماعيل هانيه از رهبران سرشناس حماس به
عنوان نخست وزير دولت آينده فلسطين، ايهود اولمرت، کفيل نخست وزيری اسراييل اعلام
کرده است که با حضور حماس در تشکيلات خودگردان فلسطين، اين تشکيلات به صورت
دوفاکتو در حال چرخش به سمت "دولتی تروريستی" است.
واکنش تند
اولمرت در آغاز تشکيل دولت حماس که با مسدود کردن دارايی‌های دولت خودگردان فلسطين
از سوی اسراييل همزمان شده، بيانگر آن است که طرف اسراييلی قصد هيچگونه انعطاف در
برابر سياست‌های اعلام شده حماس را ندارد و می‌کوشد تا از طريق اعمال فشار، اين
گروه را به تغيير موضع سريع و يا کناره‌گيری از قدرت وادار سازد.
اين در حالی
است که حماس با انتخاب عبدالعزيز دويک، از چهره‌های عملگرای اين جنبش، به عنوان
رئيس پارلمان جديد و معرفی اسماعيل هانيه از رهبران ميانه‌رو گروه به عنوان نخست
وزير، تلاش کرده است تا چهره‌ای ملايم از خود به نمايش بگذارد.
اما ظاهرا
برای اسراييل و متحدان نزديک آن، اين مساله که کداميک از اعضای حماس رهبری دولت آينده
فلسطين را به دست گيرند، از اهميت چندانی برخوردار نيست، آنچه برای آنها مهم است
تغيير منشور حماس در جهت شناسايی موجوديت اسراييل، متعهد شدن اين گروه به خلع سلاح
شبه‌نظاميان تحت کنترل آن، نفی مبارزه مسلحانه و به رسميت شناختن پيمان‌های امضا
شده بين اسراييل و دولت خودگردان فلسطين است.
حماس تاکنون
علاقه‌ای به پذيرش اين نوع شرايط از خود نشان نداده، اما در عمل بسيار محتاط رفتار
کرده است.
رفتار توام
با احتياط حماس نشان می‌‌دهد که اين گروه تمايلی به وخيمتر شدن اوضاع در سرزمين‌های
فلسطينی ندارد و می‌کوشد تا به تدريج اعتماد جامعه جهانی را به خود جلب کند.
با اين همه،
مشکل حماس اين است که دولت‌های مخالف آن بويژه اسراييل و آمريکا گرايشی به تغيير
موضع تدريجی اين گروه بخصوص با استفاده از ابزارهای تشويق کننده ندارند و در عوض
ترجيح می‌دهند که حماس تحت فشار فزاينده و به سرعت در مواضع سياسی و ايدئولوژيک
خود در برابر اسراييل چرخش پديد آورد.
اين سياست
اگر در سطح جهانی فراگير شود، به جای آنکه حماس را به تغيير خط مشی ترغيب کند،
ممکن است آن را به رفتار واکنشی راديکال برای فرار از بن‌بست ناگزير سازد و اوضاع
خاورميانه را به شدت بحرانی کند.
اما در سطح
جهان، کشورهای قدرتمندی هستند که انزوای کامل حماس را به نفع روند صلح در
خاورميانه نمی‌دانند و کوشش می‌کنند تا از راه ارتباط و گفتگو با حماس اين سازمان
را به پذيرش الزامات صلح در منطقه متقاعد سازند.
روسيه يکی
از اين کشورهاست که با دعوت از سران حماس برای سفر به مسکو، مبتکر سياست تعامل
سازنده با حماس شده است.
فرانسه نيز
به عنوان يک قدرت بزرگ اروپايی از اين رويه حمايت کرده و احتمال حمايت برخی ديگر
از کشورهای اروپايی از ابتکار روسيه هم می‌رود.
اين در حالی
است که کشورهای مسلمان و عرب مانند ترکيه، مصر، اردن و عربستان نيز در شمار حاميان
تعامل با حماس هستند.
بدين ترتيب
می‌توان گفت که حماس احتمالا در بن‌بست مورد نظر آمريکا و اسراييل گرفتار نخواهد
شد، اما تا زمانی که اين گروه بر مواضع فعلی خود در برابر اسراييل تاکيد کند، هر
چند که در عمل شيوه‌ای متفاوت برگزيند، از فشارهای فزاينده آمريکا و متحدان تراز
نخستش در امان نخواهد ماند.
اين در حالی
است که حماس با تجديد نظر در پاره‌ای از سياست‌هايش از اين امکان برخوردار است که
با به دست گرفتن ابتکار عمل در روند صلح خاورميانه، اسراييل را در موقعيت دشواری
قرار دهد.
اسراييل و
متحدانش خواستار آنند که حماس اين کشور را طبق قطعنامه‌های شورای امنيت سازمان ملل
به رسميت بشناسد. حماس می‌تواند به جای رد بی‌قيد و شرط اين درخواست، شناسايی
اسراييل را به شناسايی متقابل حقوق فلسطينيان از سوی اسراييل مشروط کند.
واقعيت اين
است که اسراييل در تمام پيمان‌هايی که با فلسطينی‌ها در طول سال‌های گذشته امضا
کرده، هيچگاه حقوق فلسطينی‌ها را برای ايجاد کشوری مستقل در تمام سرزمين‌های اشغالی
جنگ چهارم ژوئن ۱۹۶۷ به رسميت نشناخته و صرفا به قبول فرمول‌های کلی مبنی بر
مبادله زمين در برابر صلح تن در داده است.
دولت حماس
با چنين ابتکاری قادر است اسراييل و متحدان نزديک آن را در وضع دشواری قرار دهد،
زيرا درخواست از حماس برای شناسايی اسراييل بدون درخواست از اسراييل برای شناسايی
کشور مستقل فلسطينی در چارچوب مرزهای جنگ چهارم ژوئن، موضوعی نيست که مورد حمايت
افکار عمومی مردم جهان قرار گيرد.
اگر حماس
اسراييل را از اين طريق به شناسايی حقوق فلسطينی‌ها وادار سازد، دستيابی به صلحی
عادلانه در خاورميانه بسيار نزديک خواهد شد، زيرا با شناسايی رسمی حق فلسطينی‌ها
برای تاسيس کشور مستقل خود در تمام سرزمين‌های اشغالی از جمله بيت‌المقدس شرقی،
ديگر حتی ظهور دولتی از ائتلاف راست‌گرايان افراطی در اسراييل که مخالف تشکيل کشور
فلسطينی حتی در بخشی از کرانه باختری و نوار غزه هستند، مانع دستيابی فلسطينی‌ها
به حقوق خود نخواهد شد.
(بی بی سی )
