تلاش های فرهنگی ایرانیان در انگلستان

(بخش چهارم)

خواجه رشیدالدین در کمبریج

ترجمه متن كامل جامع التواریخ خواجه رشید الدین فضل الله همدانی به عنوان نخستین تاریخ جهانی معتبر، در فهرست برنامه های دراز مدت بنیاد ایران شناسی لندن و دانشگاه كمبریج به زبان انگلیسی قرار گرفت.

بنیاد ایران شناسی لندن مجموعه ای از پژوهشگران در رشته های مختلف علمی را به منظور تهیه ی ترجمه ای از كتاب جامع التواریخ، همراه با ویرایش متن كامل این كتاب گرد هم آورده است.
این بنیاد در اطلاعیه ای با بیان برنامه های دراز مدت خود در زمینه مطالعات ایران شناسی اعلام كرد:« در اهمیت كتاب جامع التواریخ رشیدالدین نمی توان اغراق كرد. این كتاب بارها و بارها به عنوان نخستین كتاب موثق در تاریخ جهان معرفی شده است كه واجد ویژگی های علمی لارم در این سبك تاریخ نگاری است. این كتاب بدون تردید تنها منبع تاریخی موثق و با اهمیت ترین آن ها در زمینه تاریخ تمام امپراتوری مغولان از جمله قلمرو ایلخانان مغول در ایران است.»
پروژه ترجمه این کتاب به طور همزمان با همكاری بنیاد میراث ایران و اعضای هیات علمی دانشكده شرق شناسی دانشگاه كمبریج در انگلستان در حال انجام است.

***

ایران شناسان ایرانی و انگلیسی پس از سال ها پژوهش در معماری تاریخ باستانی ایران ، نتایج پژوهش های خود را در یک کتاب چهار جلدی با عنوان " انگاره ایرانی" منتشر کردند.
نخستین جلد از مجموعه چهار جلدی "انگاره ایرانی" از سوی انتشارات تائوریس به بازار پژوهش های بزرگ جهان روانه شده است.

"تولد امپراطوری ایرانی" نخستین جلد از این مجموعه بزرگ است که "وستا سرخوش كرتیس" و "سارا استیوارت" نویسندگان و پژوهشگرانش ،به شرح شكل گیری نخستین امپراتوری ایرانی به دست هخامنشیان پرداخته اند.

پژوهش ها، زمان گسترده ای را از پیش از شكل گیری امپراتوری ایران در میانه سده ششم تا فرو پاشی آن كه با پیروزی های اسكندر در اواخر قرن چهارم پیش از میلاد صورت گرفت، دربرمی گیرد.
"وستا سرخوش كرتیس"، موزه دار و پژوهشگر بخش سكه شناسی بریتیش میوزیوم انگلستان و دبیر موسسه مطالعات ایران شناسی انگلستان است. او پیش از این نیز تعداد دیگری كتاب و مقالات پژوهشی درباره ایران تهیه کرده است كه از جمله آن ها می توان به كتاب اسطوره های ایرانی و اشعار عاشقانه ایرانی اشاره كرد. آخرین كار علمی او ویراستاری كتاب "اسپهبدان دابویه نخستین حاكمان عباسی در طبرستان: تاریخ و سكه شناسی" است كه در سال ٢٠٠٤ در مجموعه پروژه های تحقیقاتی بریتیش میوزیوم انگلستان چاپ و منتشر شده است.

***

خیام نیشابوری در انگلیس و آمریکا

نمایش "عمر خیام" شاعر، فیلسوف و دانشمند ایرانی كه در فیلمی به نام "حافظ" به كارگردانی "كیوان مشایخ" كارگردان ایرانی مقیم تگزاس به تصویر كشیده شده در سینماهای انگلستان به زودی آغاز می شود.

این فیلم در سینماهای آمریكا از سیزدهم ژانویه روی پرده رفته است.

فیلم "حافظ" با هدف آشنا کردن انگلیسی زبان ها با زندگی یكی از برجسته ترین شخصیت های تاریخی ایران ساخته شده است. داستان این فیلم با زندگی كامران، پسربچه ایرانی كه ساکن تگزاس است، پیش می رود.

كامران كه نقش او را "آدام اچالی" بازی می كند، روزی به بالین برادرخوانده می شود و برادر، تاریخچه ی زندگی جد بزرگشان خیام را كه از نسلی به نسل بعدی نقل شده است، برای او بازگو می كند.
از آنجا که برادر كامران پیش از مرگ نمی تواند داستان را به طور كامل برای او بازگو كند، كامران مجبور می شود به سفری خطرناك برود تا با بیوه یك ناشر صحبت كند. نقش این بیوه را "ونسا ردگریو" به صورت افتخاری بازی می كند. او داستان خیام را تكمیل می كند و كامران با خیال آسوده به تگزاس بازمی گردد.

فیلمنامه عمر خیام كه نقش او را "برونو لاسترا" بازی می كند، داستان قدرتمندی دارد.

پارسی شکر است

با گسترش تقاضا برای آموزش و فراگیری زبان فارسی در اروپا و آمریکا، کتاب آموزشی دیگری این بار از سیمین آبراهامز، استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ادینبورگ منتشر شد.
كتاب راهنمای یادگیری فارسی مدرن در سالگذشته از سوی انتشارات "تیلور و فرانسیس" به دو صورت چاپی و الكترونیكی به بازار انگلستان عرضه شده است.

بنابر اطلاعات انتشارات «تیلور و فرانسیس» استفاده از این كتاب مستلزم برخورداری از هیچ گونه پیش زمینه و دانش زبانی نیست و با الفبای زبان فارسی آغاز می شود. اصول و مقررات واژگانی و دستور زبان فارسی در این کتاب در مراحل و بخش های مختلف آموزش مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. این راهنما مهارت های زبانی مختلف شامل خواندن، نوشتن و سخن گفتن را مورد تاكید قرار داده است.
هدف از تالیف این كتاب آموزش مهارت های ضروری برای ارتباطات اجتماعی است در عین حال امكان یادگیری ادبیات مدرن را نیز فراهم می كند. این كتاب دارای ١٧ بخش است .
«سیمین آبراهامز» استادزبان و ادبیات فارسی دانشگاه ادینبورگ در كشور انگلستان است. او مقدمه ای نیز بر كتاب «فضلی اصفهانی» نوشته كه به عنوان یك سند جالب از تاریخ ایران دوره صفوی در آخرین روز سال گذشته میلادی در كشور انگلستان چاپ و منتشر شده است.

کتاب دارای اشکلات زیادی نیز هست و برخی از این اشکلات در بیشتر کتاب های آمزش زبان فارسی وجود دارد

***

درم بخش در آکسفورد

فیلم نه دقیقه‌ای سنگ‌افراشته‌ها به كارگردانی «كیومرث درم‌بخش» برنده جشنواره فیلم‌های علمی و میراث فرهنگی دانشگاه آكسفورد در سال گذشته شد. این اثر مستند نوروز امسال در استان اردبیل تهیه شد.

در این فیلم سنگ‌نگاره‌هایی مربوط به بیست و دوهزار سال پیش اقوام آریایی با شكارگری امرار معاش می‌كردند دیده می‌شود. پازن كه شكار این مردمان بوده نقش حكاكی شده روی سنگ‌هاست.

درم‌بخش، كه بخش تحقیق مستند را عهده‌دار بوده درباره سنگ‌نگاره‌ها می‌گوید: «روی یكی از سنگ‌ها نقش یك زن حك شده كه شمشیرش را حمایل كرده است. سنگ‌های دیگری به شكل سر انسان تراشیده شده و احتمال می‌دهیم این‌ها نشانه‌ای بر گور انسان‌های آن دوران بوده است. قصد من یافتن سنگ‌افراشته‌های مكتب اوشاقلاری روستای برازمان (پیرازمان) شهرستان مشكین شهر بود. در راه به دهستان نقدی رسیدیم. آنجا جوانی كنجكاو كه دشت و كوه‌های اطراف را خوب می‌شناخت، بناهای سنگی را به ما معرفی كرد.»

***

بنیاد میراث فرهنگی ایران در انگلستان

در اینجا فهرستی از تازه ترین انتشارات بنیاد میراث فرهنگی ایران در انگلستان را همان گونه که در آگهی شان آمده است می آورم. فعالیت های بنیاد در این زمینه ها ارزش بسیار دارد و در شناساندن و گسترش فرهنگ ایران نش مهمی بر عهده دارد:

Publications:

- Persian Paintings - Kalila wa Dimna Manuscripts of the Late Fourteenth Century: Publication of the definitive work on this subject matter based on all the known early manuscripts of the Kalila wa Dimna.

- Persian Steel: Publication of the of the catalogue for the PERSIAN STEEL exhibition in association with Yassavoli Publishers.

- Nativity Book of Iskandar-Sultan: Preparation and publication of this unique Timurid manuscript from the Wellcome Institute Library.

- Windsor Castle Shahnameh: Publication of this important and unpublished 17th century Shahnameh from the Windsor Castle Library.

- The Qajar Epoch - Arts & Architecture: Publication of the proceedings of a conference held at the School of Oriental and African Studies (Univ. of London) in 1999, which was jointly organised by the Foundation, the School of Oriental and African Studies and the British Institute of Persian Studies.

- Majmali Az Navader-e Ahval-e Fath Ali Shah: Editing and publication of this anonymous work. The work is known from a sole surviving manuscript that is part of the holdings of the Staatsbibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz.

- Tehran and the Birth of Urban Modernization: Completion of research and publication of this reference work on the evolution of Tehran.

- Problems and Prospects of the Persian Language in Response to the Requirements of Modernity: Completion of research and publication of this book dealing with the adjustment of the Persian language to ever-changing needs and requirements.

- The First Dutch-Persian Commercial Conflict: Publication on the policies of Shah Abbas I and his relationship with the Dutch and British East India Companies.

- Perspective on Persian Painting - Illustrations to the Khamsah of Amir Khusrau: Publication of a reference work on the poet Amir Khusraw Dihlavi and the illustrated manuscripts of his poems from the 15^th century onwards.

- Hafiz - A Critical Study: Publication of a study of translations of Hafiz into the English language together with a critical bibliography.

همان گونه که دیده می شود، در زمینه کار بر روی نسخ های خطی قدیمی ایرانی چون کلیله و دمنه و شاهنامه و چاپ تصویر آن ها و هم جنین نقاشی های دوران قاجار کارهای پر ارجی صورت گرفته است.

***

کارگاه نسخه های خطی

نخستین كارگاه نسخه های خطی( پاپیرو لوژی) به زبان عربی ژانویه سال جاری در آكسفورد برگزار شد.
مركز مطالعات اسلامی و خاورمیانه انگلستان اعلام كرد:« كارگاه نسخه های خطی به زبان عربی و به كوشش دو متخصص و پژوهشگر نسخ خطی این دانشگاه «جفری كان» از دانشگاه كمبریج و «ورنر دیم» از دانشگاه كلن برگزار شد. این کارگاه به بررسی و آموزش مطالعه و روش های نگاه داری از نسخه های خطی اختصاص داشته است.»

درمیان نسخ خطی موجود در کشورهای اسلامی، بخش بزرگی از آن به دانشمندان ایرانی تعلق دارد. برخی از ایرانیان نیز در آکسفورد و جاهای دیگرد ر این زمینه کار می کنند. در کتابخانه های دانشگاهی و کتابخانه بزرگ بریتانیا نیز نسخ خطی بسیاری از ایران نگه داری می شود.

پاپیرولوژی در اصطلاح علمی،‌ دانش مطالعه و بررسی ادبیات و متون باستانی است كه به صورت نسخ خطی دست نوشته عمدتا بر روی كاغذهایی از جنس پاپیروس اتلاق می شده است. این كاغذ معمول ترین نوع كاغذ رایج در مصرباستان، یونان و دنیای روم باستان بود. دانش پاپیرو لوژی شامل ترجمه و تفسیر اسناد و مدارك به جا مانده از زبان های مختلف است كه به همان اندازه كاغذهای و متون اصلی در كاغذهای باستانی مورد نگاهداری و حفاظت است.
پاپیرولوژی دانشی سیستماتیك و نظام مند است كه تاریخ آغاز آن به ١٨٩٠ میلادی باز می گردد زمانی كه باستان شناسان در جریان كاوش های باستان شناسی در مصر باستان با تعداد زیادی اسناد و متون و دست نوشته های كهن برخوردند. امروزه دانشگاه های آكسفورد، هایدلبرگ، كلمبیا از مراكز مهم پاپیرولوژی درجهان به شمار می روند.

***

چهار نمایشنامه ی کویر

مجموعه ی چهار نمایشنامه از محمود کویر در انگلستان به چاپ رسید. گفتنی است که یکی از این نمایشنامه ها، به نام( آخرین ساعات زندگی سلطان صلاح الدین ایوبی، کارمند رتبه سوم شهرداری طبس و حومه) به کارگردانی استاد رکن الدین خسروی و بازیگری حمید عبدالملکی در چندین سالن در انگلستان و آلمان نیز بر صحنه رفته است.

سبز باشید. محمود کویر