بچه پولدارهایی كه انقلابی و روشنگر شدند

علیشاد لربچه ( برلین )

یك مطلب كوتاه با چند عنوان :

-آثار شچدرین ، موضوعات زمان ما ؟

- نویسنده ای میان دیكتاتور و پرولتاریا

- نویسنده شاكی و ادبیات افشاگر

- نویسنده قدیمی مورد علاقه لنین و استالین

- نویسنده ی افشاگر اصلاحات دروغین

- انتقاد سوسیالیسم تخیلی، از بوروكرات ها و اصلاحگرایان بی عمل

ن . شچدرین ، نام مستعار نویسنده ای است بنام ( میخائیل سالتیكف شچدرین ) ، نویسنده سبك طنز رئالیستی ادبیات روس در قرن 19 است. شچدرین در آغاز، نام راوی دریك داستان بلند میخائیل سالتیكف بود، كه بعدها نام مستعار وی گردید.

شچدرین ، گویا آنطور كه منتقدین لیبرال درغرب ادعا میكنند، براثر یك سوء تفاهم ناخواسته ، نویسنده مورد علاقه استالین شد . ولی اگر اینطور باشد ، چرا لنین نیز احترام خاصی برای شچدرین و آثار ادبی اجتمایی وی قائل بود. گوركی نیز میگفت كه برای آشنایی با اوضاع اجتمایی روسیه در نیمه دوم قرن 19، باید به مطالعه آثار سالتیكف پرداخت . كتاب (یادداشت های روزانه ایالتی) شچدرین را آغاز ادبیات( شاكی و افشاگرانه) روسیه تزاری مینامند. شچدرین درتمام طول عمر خود به ایدههای سوسیالیسم تخیلی وفادار ماند ودر آن راه مبارزه نمود . او نقش اجتمایی ادبیات را غیرقابل گذشت و غیرقابل تصور میدانست. شچدرین بر اثر شرایط اجتمایی آنزمان ، برای بهبود زندگی انسان ، به تغییر و تحول اجتمایی اعتقاد داشت و نه به انقلاب بنیادین . شچدرین را اولین نماینده مكتب طنز رئالیستی روسیه می نامند. اوبا طنزی روشنگرانه و گزنده به حمله و انتقاد از روابط اجتمایی جامعه طبقاتی تزاری پرداخت .

او در دهه 40 قرن 19 درمحفل پتراشفسكی با ایدههای سوسیالیسم تخیلی سنت سیمون و فوریه آشناگردید و حدود چهار دهه به انتقاد از بوروكراتی فاسد تزاری ، رفتار زمینداران قلدر و زورگو ، پرحرفی ، روده درازی و روشنفكربازی لیبرالها و خشونت و اوقات تلخی نمایندگان سرمایه داری روسیه پرداخت. اوسرانجام در دهه 40 قرن 19 بدلیل تبلیغ ایدههای روشنگرانه و سوسیالیسم تخیلی ، محكوم به 7 سال تبعید گردید . شچدرین زیر تعثیرایده های دمكراتیك انقلابی به مبارزه با تزاریسم و نظام مالك الرعیتی آن پرداخت و بعد از بازگشت ازتبعید، یكی از رهبران جنبش دمكراتیك انقلابی روس شد. او دربیشتر آثارش به علل عقب افتادگی جامعه روس و دستگاه بوروكراتیك امپراطوری تزاری پرداخت و زمانیكه به انتقاد از ایدههای اوتوپی رمان ( چه باید كرد ؟ ) چرنیشفسكی پرداخت ، این اقدام او را انشعاب در موضع ( نیهلیست ها ) لقب دادند.

آثار كتبی شچدرین شامل : رمان ، داستان ، نمایشنامه ، قصه ، یادداشت و مقاله هستند. در تاریخ ادبیات ، طنز او را گاهی با سویفت مقایسه میكنند. اودرجوانی به ( پوشكین جدید ) روس مشهور شد. امروزه شچدرین را تحت تعثیر گوگول و مكتب ناتورالیسم او بشمار می آورند. او درمقابل (زبان اربابی) گوگول ، از (زبان رعیتی) عامیانه درآثارش استفاده نمود و رئالیسم شاعرانه تورگنیف را درمقابل رئالیسم (تلخ ، وحشت آور و اغلب طنزآمیز) شچدرین قرار میدهند. اگر تورگنیف از زمینداران ، مالكین و اشرافی گزارش میدهد كه با زنان زیبای دهقانان روابط عاشقانه دارند ، شچدرین خبر از زنان خوشگذران : كارمند و مقامات بالای لشكری و كشوری و دربار میگوید كه به استثمار جنسی و احساسی : گماشته ها، نوكران ، درشكه چی ها و كالسكه چی های فقرزده می پردازند. غالبن درپشت آثار ادبی شچدرین پیرامون زندگی اجتمایی مردم ، هدفی تحقیقی ، جامعه شناسانه و علمی قرار دارد. فرهنگنامه آثار او شامل واژههای اقشار و گروههای گوناگون جامعه ، از جمله : سرباز، ژاندارم، دهقان ، بازرگان ، روحانی ، قاضی و غیره هستند. او آنزمان بااستفاده از زبان عامیانه و یا قصه های كلیله و دمنه ای، باعث گیجی و سردرگمی سانسورچیان حكومتی شد.

اوباانتشار اولین اثرش یعنی (یادداشت های ولایتی) درسال 1856 ، رهبر طنز ادبی اجتمایی روسی و جهانی شد. . كتاب طنزآمیز (قصه ها)ی او بیان كننده واضح جزئیات عقاید سیاسی وی می باشند. این كتاب كه كه با عنوان ( نیكی ها و پلیدی ها ) درغرب ترجمه گردید ، درمیان جنبش كارگری آنزمان اروپا، طرفداران زیادی یافت . كتاب (یادداشتهایی ازمراكز ایالتی) او ، مقالات طنز و افشاگرانه ای پیرامون عقب ماندگی روستاهای روسیه تزاری است.

شچدرین در دو كتاب (تاریخ شهر) و (اربابان پمپادور) به افشای حكومت مطلقه و تظاهر مقطعی تزاریسم به اصلاحگرایی و لیبرالیسم پرداخت. او در (داستانهای بیگناه) و ( نشانه های زمان) به انتقاد از اشراف ضد اصلاحات و لیبرالهای پرحرف و بی عمل اشاره نمود. شچدرین به معرفی نظام اداری فاسد و رشوه خواری میپردازد كه فاقد توانایی اصلاحگرایانه است . مكانیسم بوروكراتیك و ساختار نظام: نمایندگی و سلسله مراتبی، در امپراطوری تزاری نیز مورد تجزیه و تحلیل قلم شچدرین واقع شدند. شچدرین دركتاب (سفربه پاریس) به انتقاد ازسرمایه داری درغرب و در كتاب (مناظرزیبای زمان حال) به مبارزه با ارتجاع فئودالیسم روس پرداخت. خاطرات شچدرین در غرب، با عنوان (درخارج) ، انتقاد از لیبرالیسم ، پارلامنتاریسم ، پروسه صنعتی و مكانیكی شدن جوامع غرب و جمهوری سوم فرانسه و آلمان بیسماركی در دهه 70 قرن 19 است. شخصیت های آثار او اغلب ازمیان : حاكمان، زمینداران، كارمندان دون ! و ارشد ، نظامیان ، تجار و بازرگانان ، زوار ، مسافران ، موئمنین ، مجنونهای خداپرست ، و دیوانه های نابغه ، هستند. دركتاب (چگونه یك دهقان شكم دو گروهان ژاندارم را پر میكند؟)، او به اطاعت كوركورانه و برده وار دهقانان روس اشاره می نماید . شچدرین باتكیه برمكتب ادبی ناتورالیسم ، دركتاب (تضاد و تناقض ها)، به جنایات و خطرناك بودن حاكمیت نیكولای اول اشاره نمود.

او سالها دركنار نكراسف دبیر مجله (اوراق سالنامه میهنی) بود و همچون هرتسن و داستایوسكی بدلیل تبلیغ ایدههای سوسیالیسم تخیلی، سالها درتبعید بود . نمایش وحشیگرانه اعدام مصنوعی داستایوسكی درمیدان شهر دریك سحرگاه سرد ویخزده به جرم شركت در جلسات این محفل،درتاریخ مبارزه عدالتخواهانه ، بی نظیر است . لنین بعدها مجله هرتسن را آغاز (شكست سكوت برده وار) نامید. شچدرین درخارج ، از طریق تورگنیف با فلوبر و زولا شخصا آشنا شد.

ازجمله آثار شچدرین : چگونه یك دهقان شكم دو گروهان ژاندارم را پر میكند؟ ، نامه هایی به عمه جان ، نامه هایی درباره ولایات دورافتاده، یادداشتهایی ازنقاط پرت افتاده ، سفر به پاریس، مناظر و زیبایی های زمان حال ، داستانهای بیگناه ، نشانه های زمان ، آقایان و خانمهای خانواده پامپادور، قصه ها ، تضادها و تناقض ها ، یك موضوع بسته بندی شده . و ازجمله رمان های او : اربابان تاشكندی ، اربابان خانواد كولولف ، تاریخ یك شهر، منظره های مدرن ، و زندگی یك نجیب زاده ، هستند.

ن . شچدرین یا میخائیل سالتیكف شچدرین، درسال 1826 درشهر پطروگراد درخانوادهای زمیندار و كارمند دربار بدنیا آمد. پدرش از اشراف و مادرش ، دختر یكی از بازرگانان ثروتمند بود. شچدرین ازسال 1855 تا مرگ نیكولای اول درتبعید بسر برد و در آنجا با فقر و فلاكت ایالات و ولایات دورافتاده روس آشنا شد، ولی بعد از انتشار اولین آثارش یعنی : (تضادها و تناقض ها) و ( موضوعی بسته بندی شده)، به معاونت فرمانداری در رازان انتخاب گردید . درسالهای اقامت در رازان بر اثر جدیت و شهامت در امور اصلاحات، به او لقب ( معاون روبس پیر ) دادند.

دو اثر مهم شچدرین ، دو رمان : اربابان تاشكندی و اربابان خانواده كولولف، هستند .شچدرین در كتاب تاشكندیها به افشاگری معموران استعماری تزاری میپردازد كه خودرا زیر لوای فرهنگدوستی مخفی كرده اند. در زبان رمز شچدرین ، تاشكند نماد تمام روسیه و جامعه ای عقب مانده ، رشواره خوار و فاسد ، در امپراطوری حكومت تزاری است . تاشكند ، سنبل جایی است كه بقول معمورین تزاری میتوان توی دهن مردم زد . بعدها گویا شهر ایروان ، این شهرت سنبلیك نژادپرستانه را بخود گرفت. اواز سكوت كارمندان و معموران متوسط و پائین گزارش میدهد كه فقط دستوربگیرانی هستند كه به آزار و استثمار مردم نواحی ایالات آسیایی می پردازند. شچدرین نام هایی نمادین مانند : آدم بی خیر و بی مصرف ،یا احمق آباد را نام های نظام استعماری دانست .

ولی شاهكار شچدرین ، رمان ( اربابان خانواده گولولف ) است كه شرح زوال سه نسل یك خانواده اشرافی زمیندار است . درتاریخ ادبیات جهانی این رمان را رقیب رمان ( تارلف ، حیله گر و خرمقدس ) مولیر بشمار می آورند. این كتاب ،غم انگیز ترین رمان اجتماعی ادبیات روس است كه زوال : روانی ، اخلاقی ، و فیزیكی خانواده ای ثروتمند و مقتدر را شرح میدهد و آنرا در كنار بهترین آثار تولستوی و تورگنیف ، عجیب ترین كتاب رئالیسم انتقادی ادبیات روس بشمار می آورند. منتقدین ادبی مدعی شدند كه شچدرین بدون این رمان ، بعنوان یك ژورنالیست طنز نویس در تاریخ ادبیات روس ثبت میشد. او در این كتاب ، صفات و عوارضی مانند : الكلی شدن ، بدمستی روزانه، تنبلی ، بی غیرتی و بی عملی را آغاز(وجدان وحشی شده) و زوال خانوادههای اشراف و زمیندار روس نامید .

----------------------------------------------------------------------------------------

N . Stschedrin 1826 – 1889 یا با نام اصلی :

Michail Saltikow – Schtschedrin 1826 – 1889