آموزش عالی و همراهی با کاروان جهانی

 

سهيل آصفی: روزنامه شرق

 

جهان قرن بيست و يکم، جهان تغييرات و تحولات است. چه بسيار تحولاتی که تغييراتی کيفی در روابط، مراودات و مناسبات اجتماعی و بين المللی را با خود به همراه می آورند. نمود و بازتاب آشکار اين دست از تحولات در هر کشوری در نظام آموزش عالی و تعليم و تربيت آن چهره می نماياند. به ديگر سخن می توان گفت، اساسی ترين تغيير و تحولی که امروز در سطح جهان، در حوزه آموزش عالی اتفاق افتاده، در حال تکوين و تکامل است و به نوعی تعريف آموزش عالی را دستخوش تغييراتی عظيم کرده. حرکت به سوی آموزش عالی ای است که وظيفه آن آموزش افراد صرفا دانا نيست، بل آموزش عالی ای است که وظيفه ای جز تربيت نيروهای کارآفرين ندارد. به عبارت ديگر اين تحولات جهت حرکت ها را از مهندس پروری به موسس پروری هدايت کرده است، دو مقوله ای که از جهت کارکردی تفاوت های عمده ای با يکديگر دارند. با ورود به هزاره سوم، بحث تاسيس دانشگاه هايی که تربيت کارآفرين را برعهده بگيرند، به بحث جدی روز بدل شده است.

حتی اين مقوله از چارچوب طرح ها و تصميمات خارج شده، از محدوده ايده ها، پا را فراتر گذاشته و در برخی نقاط دنيا به مرحله اجرايی درآمده است. در برخی نقاط جهان، مانند هلند دانشگاهی تحت همين عنوان شکل گرفته و برنامه های خود را در اين رابطه با شدت و حدتی وصف ناشدنی پيگيری می کند. با همه اين اوصاف، بايد ديد وضعيت ميهن ما در ميانه تغيير و تحولات شتابنده پيرامون در مورد آموزش عالی و برنامه های نوين مربوط به آن چگونه است؟ و ما هم اکنون در چه مکانی ايستاده ايم؟

در يک پاسخ اجمالی به اين پرسش می توان گفت: با همه کمبودها و کمی و کاستی هايی که در حيطه آموزش عالی ما گاه به دليل فقدان مديران کارآمد و متخصص، هم آنان که شايد از نظر برخی متعهدان خوبی نباشند، اما متخصصند و گاه به دليل نبود برنامه ريزی درست و بهنگام، ما هنوز از قافله جهانی خيلی عقب نمانده ايم و فاصله فاحشی در شاخص های آماری در بسياری از حيطه های مربوط به آموزش عالی کشورمان هنوز وجود نداشته است. اما با روند تحولات شتابنده پيش رو، اگر برنامه ريزان، سياستگذاران و فرهنگ سازان امروز کشورمان بار ديگر غفلت را پيشه سازند و هوشياری را به دست فراموشی بسپارند، ظرف مدتی کوتاه، محصولات آموزش عالی ما به سرعت مهجور و عقب افتاده خواهد شد و از همين اعتباری که هم اکنون نيز آسيب هايی جدی متوجه آن است، ساقط خواهيم شد. يعنی آنچه که ما در اين مقولات سرمايه گذاری و نيروهايی را با صرف هزينه و زمان بسيار تربيت می کنيم، بسيار ساده و آسان با دست خودمان، طبق معمول بر باد خواهد رفت و محصولات آموزش عالی کشور ما هيچ کجای جهان قابل عرضه و پذيرش نخواهد بود.

هم اکنون دانشجويی که در ايران تحصيل می کند، فاصله زيادی را با دانشجويی که در بهترين دانشگاه های دنيا تحصيل می کند، احساس نمی کند، او به راحتی قادر است به مقالات و حتی به متون درسی دانشگاهی مانند هاروارد يا هر مرکز علمی معتبر ديگری در هر گوشه ای از جهان دسترسی پيداکند.

اگر بخواهيم به چگونگی ورود اين ابزارها به مقوله آموزش عالی نظری بيفکنيم، بی شک مهم ترين شکل ورود اين ابزار به چنين مقوله ای تسريع و توسعه روند اطلاع رسانی در دنيا است.

بحث دانشگاه کارآفرين «Virtual university» ارتباط تنگاتنگی با فناوری اطلاعات و تسريع روند ارتباطات در جهان معاصر دارد. امروزه با فشار يک دکمه بزرگ ترين کتابخانه های دنيا زير انگشتان شما قرار می گيرند، شما می توانيد از اين طريق به جديدترين مقالات، يافته ها و نظرات افراد مختلف در حيطه های گوناگون علمی، فرهنگی، هنری، سياسی و... دست پيدا کنيد و آنها را مورد مطالعه و تحقيق قرار دهيد.

بحث آموزش الکترونيکی از اين هم پا را فراتر گذاشته و در حقيقت موجب شکسته شدن مرزهای فيزيکی در اينجا و آنجا، هر سوی اين گيتی پهناور شده است.

امروز ديگر تا آن روزی که ما يا فرزندان ما به جای حضور فيزيکی در محيط های آکادميک در منزل و دانشگاه مجازی شرکت جويند و زمينه مطالعاتی مورد علاقه خود را بدون نياز به از سر گذراندن کنکور سراسری، هزاران فيلتر بی نام و نشان و بی قاعده را پس از قبولی در کنکور سراسری از سرگذراندن و حضور مستمر در کلاس های درس فاصله زيادی باقی نمانده است. از اين پس ما و آيندگان تحصيل در رشته مورد علاقه خود را در فضايی کاملا متفاوت با آنچه تاکنون رخ می داده است پی خواهيم گرفت و اين نه محالی ناممکن، بل آرزويی است که دير يا زود، جامه عمل خواهد پوشيد، به مرحله اجرايی درخواهد آمد و در هر گوشه ای از جهان به کار گرفته خواهد شد. به هر روی چنين برنامه هايی در جهان امروز، هنوز آنچنان که بايد به مراحل اجرايی کامل خود دست نيافته اند و مراحل تست خود را از سر می گذرانند. اين برنامه ها، علی القاعده، بايد در عينيت ثابت کنند که خروجی های چنين مجموعه هايی تا چه ميزان راندمان خواهند داشت؟