زنان و دولت در برابر هم
در عربستان سعودی زنان برای
تحول تحديد می شوند
روزنامه شرق
ترجمه کورش ايراندوست
زنان در عربستان از بدو تولد تا روز مرگ زير سايه
مردان زندگی می کنند.تربيت اين زنان طوری است که نه فقط خود را زير دست مردان
بدانند بلکه عقيده در ذهن و روح آنها کاشته می شود که زن عامل گناه و منشاء بدبختی
است.قوانينی درباره آنان اعمال می شود که از نظر حق مالکيت و حق ازدواج برای آنان رتبه
ثانوی بعد از مرد قائل می شود و اصلا نمی توانند بدون اجازه شوهر يا يکی از مردان
وابسته خود گذرنامه يا سيم کارت موبايل بگيرند. افراطی گری حاکمان عربستان و
تعصبات رايج به گونه ای است که هر اقدامی از جانب زنان برای احقاق حقوق خود را
شورش تلقی می کنند.«مونا دانش آموز ۱۳ ساله ای که مثل بقيه زنان عربستان از گفتن
نام کامل خود ابا دارد می گويد: زن در عربستان اصلا حق و قدرتی ندارد. صدايش نبايد
شنيده شود و نمی تواند کاری برای تغيير زندگی خود انجام دهد. زن عربستانی با زندگی
همراه و موافق است اما گاه می شود که واقعيت، خود را به درشتی نشان می دهد.»
واقعيتی که مونا به آن اشاره می کند اين است که
برای زن عربستانی کار کردن، رانندگی، مسافرت، داشتن حساب بانکی، يا خريد و فروش
بدون اجازه يا رضايت شوهر يا مردی از بستگانش که نگهبان او باشد، قدغن است.راشا
زنی که ۴۰ ساله و جامعه شناس است می گويد: زن چيزی جز گناه زنده نيست و بار تمام
گناهان به دوش اوست.دستگاه حکومتی قوانين شديد و غليظ خود را از بدو خردسالی در حق
دختربچه ها اعمال می کند. در مدرسه به دختربچه ها ياد می دهند که از اختلاط با
پسرها پرهيز کنند و می گويند که دختر خوب چه رفتاری بايد داشته باشد.در يکی از
کتاب های درسی دختران آورده شده که: «خدا به زنان امر کرده که در خانه بمانند و
خود را برای شوهرانشان آرايش کنند.»
دو زندگی
اين قبيل آموزش ها موجب شده که زنان عربستان در
واقع دو زندگی داشته باشند.هزاران زن از زنان اين کشور نفت خيز ثروتمند در خارج
تحصيل کرده و با زندگی در دنيای مدرن کاملا آشنا هستند. وقتی آنها به عربستان
سعودی باز می گردند چنان است که گويی از حيث اجتماعی به يک هزار سال قبل رانده می
شوند.بسياری از اين زنان تحصيلکرده که مشاغل عالی در خارج از کشور دارند تحت حمله و
هجوم واحدهای مقابله با گناه قرار گرفته متهم به «بی حيايی» می شوند. چرا که مثلا
با پوشش متفاوتی در ملاء ظاهر شده اند.هند محمد زن ۴۰ ساله ای که اقتصاددان است می
گويد: هر وقت به عربستان بازمی گرديم جان و هستی خود را در معرض خطر قرار می دهيم
و زمانی که از آنجا خارج می شويم دوباره به سينما می رويم، تفريح می کنيم و مثل
همه آدم ها زندگی می کنيم.مونا می گويد: زندگی ما دوپاره است. در ملاء عام طوری
ظاهر می شويم که از ما خواسته شده و در زندگی خصوصی طوری هستيم که خود می خواهيم.
مونا يکی از ۴۷ نفر زنی بود که در سال ۱۹۹۰
درچارچوب مبارزه با ممنوعيت رانندگی برای زنان اقدام به رانندگی در شهر رياض کرد.
ممنوعيت رانندگی برای زنان به اين دليل است که ممکن است زن با مرد بيگانه ای روبه
رو يا ناگزير از تماس و صحبت شود.نتيجه اين اقدام مونا و گروه ۴۷ نفره زنانی که ۱۴
سال قبل منع رانندگی را شکسته و در شهر رياض پشت فرمان خودرو نشستند نتيجه ای جز
بدنامی و مجازات نبود. همه آنها زنان بی دين و بدکاره خوانده شدند. مونا می گويد:
بعد از اين کار تهديد شديم. در ترس و هراس بوديم. آن دسته از زنان گروه ما که شغل
دولتی داشتند از کار خود برکنار شدند. گذرنامه های ما را گرفتند و به مدت ۹ ماه حق
خروج از کشور نداشتيم.
از طرفی تعدد زوجات يکی از بدترين مشکلات زنان
عربستان است. خيلی از مردان سعودی شريک زندگی خود را عوض می کنند. اما زنی که طلاق
داده می شود بدون حامی و سرپناه می ماند.
نورعبدالله اقتصاددان ۴۸ ساله می گويد: تعدد زوجات
بزرگ ترين توهين به زنان در اينجاست، خيلی از زنان حاضرند زن سوم يا چهارم مردی
بشوند اما در اجتماع تنها و بی سرپناه نمانند و به فقر گرفتار نشوند.
اين زنان بيش از هر چيز از پايمال شدن کامل هويت
خود در زندگی روزمره درد می کشند.بيگانه ای که وارد عربستان شود ممکن است يک روز
کامل را در آنجا بگذراند بی آنکه حتی يک زن را ببيند. اماکن عمومی به طور کلی از
کافه ها گرفته تا بقيه جاهای مشابه آن در مالکيت مردان است و به دست مردان اداره
می شود. رستوران ها ورودی جداگانه برای زنان دارد و بر روی خيلی از رستوران ها
تابلوهايی به اين مضمون نصب شده: ورود زنان بدون همراه داشتن محرم، ممنوع است.در
رستوران ها، کافه ها، فروشگاه ها، هتل ها و مراکز خريد فقط مردان کار می کنند و
عجيب آنکه در فروشگاه های لباس زنانه و حتی لباس زير زنانه هم مردان مشغول
فروشندگی هستند. ايمان زنی که ۴۲ سال دارد می گويد: زن هويت فردی ندارد، اجبار
برای پوشاندن کامل خود راهی است که هويت او را می پوشاند.
پليس مذهبی
اجرای قوانين مربوط به پوشش زنان مأموران ويژه ای
دارد که پليس مذهبی نام دارند.پليس مذهبی دنبال زنانی می گردد که پوشش آنها از حد
تعيين شده کمتر باشد. يا بدون همراه داشتن مرد محرم در خيابان ها، مراکز خريد،
رستوران ها يا هتل ها حضور يابند.
«خلوت» يکی از گناهان زن در عربستان سعودی است.
خلوت عبارت از آن است که زن با مردی که محرمش نيست در يک جا حضور يابد. رانيا زن
۳۰ ساله ای است که با همکارش، مردی نامحرم به او، در خودرويی توسط پليس مذهبی
توقيف شد. وی نقل کرد: مرا به زندان بردند. حکم دادند که بايد ۷۰ ضربه شلاق بخورم.
دوستم هم گرفتار همين حکم شد. به من اهانت شد و کاری کردند که حس کنم فاحشه هستم.
اعتقاد عوامل پليس مذهبی به اينکه مرد نبايد به زن دست بزند موجب شد که دو سال قبل
۱۵ دختربچه در مدرسه ای در آتش سوختند. شاهدان عينی گفتند پليس مانع فرار آنها از
آتش سوزی مدرسه شد زيرا آن دختربچه ها سراسيمه بيرون ريخته و پوشش درست نداشتند.
خالده فضلی زن روزنامه نگار می گويد: اينها عقيده
دارند که زن اگر در آتش بسوزد بهتر از آن است که بدون پوشش در خيابان ديده شود.
اينها زن را منشاء گناه می شناسند. زن از نگاه اينها يعنی موجود شرم آوری که نبايد
ديده شود.مرگ ۱۵ دختر در آتش سوزی مدرسه موجب عقب نشينی مقامات دولتی از سخت گيری
های بی مورد نشد. اصلاح طلبان سعودی که در حال نضح هستند اظهار می دارند که دولت
نمی تواند بيش از اين دو دنيای مجزا را برقرار نگهدارد: دنيای پر از برخورداری و
امتياز برای مردان و دنيای مالامال از سرکوب و ممنوعيت برای زنان. بنا به اظهارات
اصلاح طلبان ناديده گرفتن نيمی از جمعيت در اين روزگار ديگر عملی و امکان پذير
نيست.
اصلاح طلبان عقيده دارند که اشتغال زنان به کار
فقط به حق و حقوق زنان مربوط نيست. کار زنان، امروزه ضرورت اقتصادی است. بزرگ ترين
توليدکننده نفت دنيا ثروت گذشته را ندارد. مردم عربستان به اتکای درآمدهای نفتی از
کار و تلاش دور شده اند. متوسط درآمد کمتر شده و نرخ بيکاری از ۱۲ درصد گذشته
است.سال گذشته گروهی از زنان سعودی به ملک عبدالله وليعهد آن کشور متوسل شده از وی
خواستار برخورداری از حقوق و مزايای بيشتر اجتماعی شدند. مقامات سعودی اذعان می
کنند که حقوق زنان بزرگ ترين چالشی است که دولت بر سر راه خود دارد.دولت در اين
چالش در ميانه دو نيروی سهمگين گرفتار است. از طرفی زنان بيش از پيش طلب احقاق حق
می کنند و مجامع جهانی هم به عدم تساوی حقوق زنان با مرد در سرزمين عربستان اعتراض
دارند.
از طرف ديگر افراطيون مذهبی بر تفاوت حقوق زن و
مرد پای می فشارند. مفتی اعظم شيخ عبدالعزيز الشيخ در مراسم حج امسال صراحتا اعلام
کرد که با تساوی حقوق زن و مرد و دادن آزادی بيشتر به زنان سعودی مخالف است.حدود
يک ماه قبل چند زن سعودی بدون پوشش کامل در بازار ظاهر شدند. انتشار اين خبر
مقامات مذهبی را به شدت خشمگين کرد. دولت اگر به اين قبيل رخدادها بی اعتنايی کند
مورد هجوم سهمگين افراطيون مذهبی قرار می گيرد. از طرفی تجربه وقايعی مثل آنچه در
مدرسه دخترانه به وقوع پيوست نيز ضرورت کوتاه آمدن از افراط گری را ثابت کرده است.
در عربستان سعودی، زنان گرفتاری عظيمی دارند. اما گرفتاری دولت برای حل گرفتاری
زنان کمتر از خود زنان نيست.
منبع: رويتر