روز جهانی 'سياه سر' در افغانستان

اسما حبيب

از کابل  (بی بی سی)

زنان افغان امسال نيز مانند يکی دو سال گذشته با برگزاری محافل جداگانه روز جهانی زن (8 مارس) را در کابل و شهرهای ديگر افغانستان تجليل کرده اند.

سه سال پيش موضوع رسميت دادن به حقوق و آزاديهای زنان يکی از موضوعات مهم و از پيش شرط ها برای بازسازی افغانستان بود. دولت حامد کرزی نيز تلاش داشت تا هر چه بيشتر به جامعه جهانی اطمينان بدهد که زنان از حقوق و آزادی های کافی برخودار هستند.

اکنون دولت افغانستان فراهم شدن زمينه بازگشت دختران به مدرسه، شرکت زنان در انتخابات، حضور سه زن در کابينه، نامزد شدن يک زن در انتخابات رياست جمهوری، پخش آواز زنان از رسانه های ديداری و شنيداری دولتی، ايجاد گروههای ورزشی ويژه زنان و سرانجام تعيين يک زن به عنوان والی يکی از ولايات را از دستاوردهای سه سال گذشته خود می داند.

اما آيا دولت، در رابطه با بهبود وضعيت زنان، در بيرون از کابل پايتخت به دستاوردهای مشابه دست يافته است؟ آيا زندگی زنان افغان تغيير کرده است؟

بيشتر کارشناسان افغان در امور مسايل اجتماعی بر اين باورند که فرصتها برای رشد زنان در سراسر افغانستان يکسان نيست.

زنان تنها در برخی از شهرهای بزرگ به ويژه کابل می توانند آزادانه گشت و گذار کنند، به مدرسه بروند، تا حدودی به امکانات بهداشتی دسترسی داشته باشند و در بيرون از خا نه مشغول فعاليتهای اجتماعی باشند.

با سقوط حکومت طالبان بيشتر زنان تصور می کردند که دولت برای بهبود وضعيت آنان اقدامات فوری به اجرا خواهد گذاشت، به ويژه در مناطق دور دست و ولايات، در مسايل جدی مانند آموزش و پرورش، جلوگيری از ازدواجهای اجباری، خريد و فروش زنان تغييرات قابل ملاحظه روی خواهد داد، اما آيا با گذشت سه سال اين انتظارها برآورده شده است؟

 

کمبودهای زنان

 

سيما سمر، رييس کميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان، می گويد که دولت در سه سال گذشته برای بهبود وضعيت زنان کارهای چشمگيری انجام نداده است و هنوز زنان به امکانات اوليه زندگی دسترسی ندارند.

خانم سمر می گويد که زمانی می توان برای بهبود وضعيت زنان کار کرد که دست اندرکاران دولت خود به دموکراسی وحقوق و آزاديهای زنان معتقد باشند.

او از مقامات بلند رتبه دولتی انتقاد می کند و می گويد که تا کنون آنها به همسرانشان اجازه حضور در فعاليت های اجتماعی را نداده اند.

 

زن و دموکراسی

 

قسيم اخگر، کارشناس در مسايل سياسی و اجتماعی، در يک گردهمايی که به مناسبت بزرگداشت روز زن از سوی "شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر افغانستان" راه اندازی شده بود، از زنان خواست تا بيش از اين منتظر دادن آزادی از سوی دولت يا مرجع ديگری نباشند، آقای اخگر تاکيد کرد که آزادی ظرفيتی است که انسان بايد آن را در وجودش بپروراند.

نقش زنان در انتخابات پارلمانی از موضوعات تازه تری است که در محافل بزرگداشت هشتم مارس مطرح می شود.

 

سخنرانان اين گردهمايی ها از نهادهای اجتماعی و احزاب سياسی دعوت می کنند تا در انتخابات پارلمانی از زنان حمايت کنند.

 

استفاده ابزاری از زنان

 

يکی از مسايل ديگری که در بيشتر گردهمايی های زنان در مورد آن بحث می شود، اين است که استفاده ابزاری از زنان در افغانستان همچنان با قوت خود باقی است.

درحاليکه در محافل رسمی سخن از تساوی حقوق زن و مرد و دادن فرصتهای مناسب به زنان می شود، به باور بسياری اين مساله بيشتر جنبه شعاری دارد و از حضور زنان در عرصه های سياسی و اجتماعی استفاده نمادين شده است.

به باور بسياری از مردان افغان، زنان هنوز موجودی درجه دو هستند و "عاجزه"، "سياه سر" و حتی در برخی مناطق "حيوان"، "بز" و "کوچ" ناميده می شوند.

در بيشتر مناطق افغانستان، زندگی و سرنوشت زنان را آداب و رسوم و سنتهای قبيله ای مشخص می کند.

 

تفاوت زنان در کابل و ديگر نقاط افغانستان

 

با اينکه اکنون زنان در کابل مطابق با خواست و سليقه خود لباس می پوشند، در مجامع حضور می يابند، در تلويزيون و راديو برنامه اجرا می کنند و در اين زمينه ها هيچگونه محدوديتی ندارد، در برخی شهرهای ديگر وضعيت متفاوت است.

در شهرها و روستاهای اطراف به ندرت می توان حضور زنان را در کوچه و بازار يا محافل مشاهده کرد و يا رقص و آواز زنان را در تلويزيون و راديو ديد و شنيد.

به نظر سيما سمر، رييس کميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان، برای رفع اين مشکلات بايد برنامه های وسيع و بنيادی انجام شود.

او بر اين موضوع تاکيد می کند که دولت بايد زمينه آموزش زنان در سرتاسر افغانستان را فراهم کند و در کنار آن به زنان کمک شود تا از لحاظ اقتصادی به خود کفايی برسند.

هرچند در کشوری مانند افغانستان، که تا چند سال پيش شاهد حکومت سخت گير طالبان و پيش از آن درگير جنگهای داخلی بوده است، نمی توان از پيشرفتهای زنان در سالهای اخير چشم پوشی کرد، اما آنچه زنان را در مسير حرکتشان به سوی ترقی، با چالشهای جدی مواجه می کند، سنتهای قبيله ای و نهادينه شده در اين کشور است.