مناسبات با آمريکا، با رفراندوم يا بی رفراندوم

 

مقاله ای از جمشيد فاروقی

 

دخالت نظامی ايالات متحده آمريکا در عراق، بار ديگر امر تعيين راهکار برخورد به آمريکا را در دستورکار دولتمردان جمهوری اسلامی ايران قرار داده است. سقوط دولت صدام حسين در عراق در اثر مداخله نظامی آمريکا در اين کشور و ادامه تهديدات سياسی و حتی نظامی سوريه و جمهوری اسلامی ايران از سوی برخی از مقامات بلندپايه آمريکايی، امر تعيين تکليف با مناسبات قطع شده ديپلماتيک با آمريکا را به موضوعی فوری بدل ساخته است.

حمله نظامی آمريکا به عراق حامل يک پيام روشن بود و آن اينکه ايالات متحده آمريکا در برخورد با دشمنان خود از منطق خاصی پيروی ميکند. لحن شديد مقامات آمريکايی و از جمله سخنان تند رئيس جمهور آمريکا خطاب به رهبران سوريه نيز حامل پيام روشن ديگری است و آن اينکه گذشته رژيم عراق ميتواند آينده کشورهايی همچون ايران و سوريه باشد. درست در يک چنين شرايطی است که سخنان هاشمی رفسنجانی منتشر ميشود. و بازتابی وسيع مييابد. روزنامه های متمايل به اصلاح طلبان سخنان هاشمی رفسنجانی را برجسته ميکنند و روزنامه های وابسته به محافظه کاران انتشار کنونی اين اظهارات را مورد انتقاد قرار ميدهند.

اما اين براستی تنها سطح حکايت است و ماجرا بيش از انتشار يک گفتگوست. سطح قضيه چنين است: هاشمی رفسنجانی در گفتگويی با يکی از نشريات داخل کشور از امر همه پرسی در ارتباط با مناسبات ايران و آمريکا سخن رانده است. بازتاب وسيع و گسترده اين سخنان در داخل و خارج از مرزهای کشور، مخالفت و اعتراض شماری از محافظه کاران و طرفداران جنگ سرد با آمريکا را برانگيخته است. برخی از مقامات جمهوری اسلامی ايران حتی اعلام کرده اند که اظهارات هاشمی رفسنجانی مورد تحريف قرار گرفته است. اين افراد مدعی هستند که گفتگوی هاشمی رفسنجانی در واپسين روزهای سال گذشته خورشيدی و پيش از شروع جنگ عراق صورت گرفته و اظهارات ايشان هيچ ربطی به شکست دولت عراق در جنگ جاری ندارد.

ترديدی نيست که انتشار اين گفتگو چند روز پس از سقوط بغداد بی گمان اهميت خاصی به آن ميبخشد. حتی هرگاه از اين نکته حرکت کنيم که تاريخ انجام اين گفتگو پيش از شروع جنگ عراق بوده و در واپسين روزهای سال گذشته خورشيدی صورت گرفته است، نيز تغييری در نتيجه موضوع نميدهد. حقيقت اين است که حوادث و عوامل خارجی و از جمله سقوط بغداد و حضور نظامی آمريکا در تقريبا تمامی مرزهای جغرافيايی کشور ميتوانند تنها بر سرعت تصميم گيری در اين زمينه بيافزايند، اما ضرورت تصميم گيری بر سر تعيين تکليف در ارتباط با عادی سازی مناسبات با آمريکا ريشه در شرايط خود کشور و تاريخ و سياست خود ايران دارد.

طبق خبر منتشر شده از سوی خبرگزاری فرانس پرس، رفسنجانی در اين گفتگو به اين نکته اعتراف نموده است که جمهوری اسلامی ايران و آمريکا از بسياری از امکانات پيش آمده بهره نگرفته و يا در برابر حوادث از خود انفعال نشان داده و يا به خطا دست به اقداماتی زده اند که منجر به تداوم تيرگی مناسبات بين دو کشور شده است. ترجمان سياسی اين سخنان اين است که جمهوری اسلامی ايران از سطح کنونی مناسبات بين دو کشور ابراز ناخرسندی کرده و خواستار تغيير آن است. رفسنجانی از انعطاف در جهان بينی دولتمردان جمهوری اسلامی سخن ميگويد. و انعطاف سياسی همان چيزی است که بسياری از کارشناسان و تحليلگران مسائل سياسی و عقيدتی دولتمردان حاکم بر ايران، کمبود آشکار آنرا علت انزوای سياسی ايران در پهنه گيتی ميدانند.

فرانس پرس در ادامه مينويسد گرچه اظهارات رفسنجانی دعوت آشکار از آمريکا برای از سرگيری و عادی سازی مناسبات دو کشور نيست، اما، ترديدی نميبايست داشت که اين اظهارات حاکی از تغيير و چرخشی در لحن دولتمردان جمهوری اسلامی ايران در برابر آنچيزی است که دو دهه نام شيطان بزرگ را بر خود يدک ميکشيده است.

فرانس پرس ميافزايد، جمهوری اسلامی ايران نيز بموازات عراق از سوی آمريکا يکی از محورهای شرارت تلقی شده و اينک پس از سقوط رژيم صدام حسين، وحشت از اينکه دولت اسلامی حاکم بر ايران هدف بعدی حملات آمريکا باشد، افزايش يافته است.

اما هرگاه چنين چرخشی در سياست خارجه جمهوری اسلامی ايران رخ نموده باشد، حال خواه از سر مصلحت گرايی و يا خواه از سر وحشت، پرسش اين است که چگونه ميتوان به جنگ سرد حاکم بر دو کشور خاتمه داد. درست در چنين شرايطی است که نشريه «ايران نيوز» تجربه جمهوری خلق چين را کشف ميکند و پيشنهاد مينمايد که جمهوری اسلامی ايران در تنظيم مناسبات خود با ايالات متحده آمريکا از تجربه و مدل جمهوری خلق چين بهره گيرد. اين روزنامه مينويسد: رهبران جمهوری خلق چين برای خاتمه دادن به خصومت ديرينه خود با ايالات متحده آمريکا و برقراری مناسبات ديپلماتيک با آن کشور که مطابق و هماهنگ با منافع ملی و امنيتی جمهوری خلق چين بود، نيازی به همه پرسی نداشتند. بدين ترتيب «ايران نيوز» رسما با پيشنهاد رفسنجانی مبنی بر اجرای يک همه پرسی در ارتباط با عادی سازی مناسبات با آمريکا مخالفت ميورزد. هرگاه تاريخ ايران نتايج نظر سنجی اخير را فراموش نکرده باشد، ميتوان بی ترديد گفت که اکثريت مردم کشور خواستار عادی سازی مناسبات با ايالات متحده آمريکا هستند. سياست آمريکا در منطقه نيز ساير راهها و راهکارها را ناممکن ميسازد. برگزاری همه پرسی و يا عدم برگزاری آن تنها افزار متحقق ساختن اين سياست است و بس.