شيرين عبادی

زنان ايرانی و اصلاحات

پرسشگر: مهيندخت مصباح

خانم دکتر شيرين عبادی ، حقوقدان و از جمله فعالان اجتماعی ايران به مناسبت هشتم ماه مارس، روز جهانی زن، در تهران تحت عنوان زن و اصلاحات سخنرانی خواهد داشت . راديو دويچه وله با اطلاع از اين سخنرانی و با توجه به روز زن و راه ناهموار و درازی که زنان ايرانی برای کسب حقوق خود پيش رو دارند، با ايشان گفتگوبی تلفنی داشت.

صدای آلمان: خانم عبادی، خرداد سال ۷۶ را از لحاظ تاريخی نقطه آغاز اصلاح طلبی در جمهوری اسلامی بر ميشمرند، دستاورد اصلاحات برای زنان چه بوده است؟

عبادی: مسلما پيروزی چشمگيرآقای خاتمی بدون هماهنگی و مشارکت زنان امکان نداشت. زنان به پای صندوق های رای رفتند تا حقوق از دست رفته خودشان را استيفا، کنند. زنان ايرانی از وضعيت حقوقی موجوشان دلتنگ بودند و انتظارشان اين بود که با انتخاب آقای خاتمی و رای دادن به برنامه های ايشان اين انتظارات بر آورده شود. اما متاسفانه اين تصورات و خواسته ها آن گونه که بايد و شايد متحقق نشد. اصلاحات به معنای دگرگونی در وضعيت موجود با هدف بهتر کردن اوضاع است. طبيعی است که زنان در اين فرآيند علاوه بر همراهی با مردان، خواستار چيزی اضافه تر يعنی خواهان تساوی حقوق خودشان بودند . اما زنان ايران دلتنگ هستند از اين که هنوزشوهران شان بدون داشتن عذر موجه قانونا می توانندآنها را طلاق دهند. زنان ايران دلگيرند از اين که چرا بعد از طلاق حق حضانت فرزندان با مردان است. زنان ايران رنجيده خاطرند از اينکه چرا ديه زن نصف مرد است و خواهان تجديد نظر در اين قوانين هستند تا شان انسانی خود را به عنوان يک شهروند کامل به دست آورند.

صدای آلمان: آيا شما شخصا اميدوار هستيد که درمسائلی چون سن ازدواج، مسئله ارث، ديه، تعداد زوجات و غيره به نفع زنان پيشرفتی حاصل شود؟

عبادی: دربسياری از اين امور مسلما تغييراتی داده خواهد شد. چرا؟ چون زنان فرهيخته ما نسبت شان در اجتماع بسيار بالاست. الان تعداد دانشجويان دختر ما ۶۳ درصد و از دانشجويان پسر به مراتب بيشتر است و اين آمار غرورآفرينی است. مسلما در چنين جامعه ای که دارای اين زنان فرهيخته است نمی توان صحبت و قرار را بر اين گذاشت که ارزش جان زن نصف مرد باشد و از آن بالاتر اگر مردی زنی را به قتل رساند، خانواده مقتوله برای درخواست قصاص مرد لازم باشد نيمی از خونبهای مرد را بپردازد. چگونه ميتوان با اين قوانين چنين جامعه ای را اداره کرد و انتظار داشت که زنان راضی بمانند و دوباره پای صندوق های رای بروند؟ مسلما زنان ايران خواهان دگرگونی وضعيت حقوقی خود هستند . اين دگرگونی اتفاق خواهد افتاد چون مغايرتی هم با اسلام ندارد. ما يادمان باشد که بسياری از علما به برابری ديه زن و مرد رای داده اند .

صدای آلمان: بله از جمله آقايانی هم هستند که با سنگسار مخالفند اما اين مجازات قرون وسطايی هنوز اجرا ميشود. به نظرشما افقی در رابطه با لغو سنگسار وجود دارد ؟

عبادی: در خصوص مجازات ها در قوانين اسلامی دو عقيده کلی وجود دارد. عده ای معتقدند که قوانين در مجازاتها، جنبه موضوعی ندارد بلکه جنبه طريقی دارد . طريقی که ما را به اجرای عدالت رهنمون ميسازد. اجرای عدالت در هر زمان بسته به شرايط فرق ميکند و چون هدف اسلام اجرای عدالت است اگر شرايط زمان و مکان عوض شود پس مجازات ها هم ميتوانند عوض شوند . ما ديديم که پس از اين که هيئت حقوق بشر به ايران آمد و برگشت، آيت اله شاهرودی بخشنامه کرد و توجه قضات محاکم را به اين جلب نمود که چنانچه مقدور باشد به جای مجازات سنگسار، مجازات جايگزين ديگری تعيين شود. اينها قراينی هستند بر اين که ما ميتوانيم قوانين مان را عوض کنيم.

صدای آلمان: نظرشما در باره مسکوت گذاشتن لايحه پيوستن به کنوانسيون محو تبعيض عليه زنان در مجلس چيست ؟

عبادی: اين لايحه به اين دليل مسکوت گذاشته شد که قشری از جامعه که واپسگرا و متعصب است نسبت به آن به شدت موضعگيری کرد و ضمنا چون تصويب آن برای آقای خاتمی يک پيروزی به حساب ميامد، از آن استفاده ابزاری سياسی هم شد. مخالفان اين لايحه نميخواستند که با تصويب آن نقطه مثبتی برای دولت آقای خاتمی ايجاد شود. مجلس هم برای اين که جو را کمتر به تشنج بکشد تصويب آن را به تعويق انداخت. اما به عقيده من با وجوديکه اين لايحه به شکلی ارائه شده که چندان هم در برگيرنده خواستهای زنان نيست، اما باز هم گامی است به جلو و حق آن است که مجلس آن را مسکوت نگذارد.