گفتگوی صدای آلمان با احسان يارشاطر

 در باره هفته فردوسی

مصاحبه کننده: کيواندخت قهاری

صدای آلمان: استاد گرامی، آقای پرفسوراحسان يارشاطر، ما مضمون نوشته شما را در مورد گراميداشت روزی و هفته ای بنام فردوسی به اطلاع شنوندگان خودمان رسانديم با وجود اين مايليم از زبان خودتان بازهم در مورد اين مناسبت وعلت پيشنهاد آن بشنويم؟

احسان يار شاطر: البته به نظر من ما در برابر اين همه روزهای عزاداری و سوگواری حق اين است که يک روزهايی برای جشن و شادمانی داشته باشيم و شايد هيچ روزی وهيچ جشنی گرامی تر از اين نمی تواند باشد که ما تاريخ تولد يا سرودن شاهنامه را جشن بگيريم. برای اينکه اين يک اثری است که ستون مليت ماست، حماسه بسيار شيرين و خواندنی است و در طی تاريخ موجب پيوستگی فرهنگی ما بوده وعلاقه ما را به ايران هميشه پايدارنگاهداشته است.

صدای آلمان: آقای يارشاطر، ما پيشتر مصاحبه ای داشتيم با آقای دکتر جلال خالقی مطلق، شاهنامه پژوه شهير، ايشان روزی را که تاجيکها به عنوان روز فردوسی و شاهنامه تعيين کردند روز ۲۵ اسفند را که مقارن است با پايان نگارش شاهنامه، و در اين مورد گويا قطعيت وجود دارد مناسبتر از روز پيشنهادی شما می دانند. نکته ای را هم که می شود اضافه کرد خوب بود اگر ايرانيان و تاجيکها بر روی يک روز توافق می کردند، نظر شما در اين مورد چيست؟

احسان يار شاطر: نظر دکتر خالقی کاملا درست است که بهتراست که ايرانی ها و ايرانی هايی که در خارج از ايران زندگی می کنند و تاجيکها و فارسی زبانان افغانستان و غيره همه يک روز را انتخاب بکنند، منتهی با وضع فعلی چنين توافقی ممکن است که به زودی ممکن نباشد. عمده اين است که يک جشنی برقرار بشود و يک روزی و يک هفته ای به نام هفته فردوسی برگزار بشود تا اينکه در فرصت مناسب توافقی برای اينکه يک تاريخ را همه رعايت بکنند بدست بيايد. علت اينکه من اوائل ژانويه را که بنا بر بعضی حساب ها مقارن تولد فردوسی است ترجيح دادم اين است که در ژانويه عملا تمام ملل دنيا جشن می گيرند. البته جشن اروپايی و آمريکايی است، ولی خب همه شرکت می کنند و بد نيست ما هم برای اينکه هم در اين جشن شرکت کرده باشيم وهم جشن بيگانه را انتخاب نکرده باشيم، جشنی از خودمان داشته باشيم و بنظر من هيچ روزی و هيچ مناسبتی بهتراز تاريخ تولد فردوسی نمی آيد. البته تاريخ های فردوسی صد در صد مسلم نيست و نمی شود برای هيچکدامش قسم خورد، ولی اين اهميتی ندارد. حضرت مسيح هم تاريخ تولدش به هيچوجه روز بيست و پنجم دسامبر نبوده ولی همه ملل دنيا قبول کردند که اين تاريخ تولد حضرت مسيح است و اين را جشن می گيرند. ما هم اگر يک همچنين روزی و هفته ای را انتخاب بکنيم، دليل بسيار خوبی خواهيم داشت که در جشنی که همه دنيا شرکت می کند، ما هم شرکت بکنيم منتهی به دليل خاص خودمان.

صدای آلمان: آقای يار شاطر، تاکنون در مورد جايگاه واهميت فردوسی و شاهنامه بسيار گفته شده اما باز هم مايليم از شما بشنويم که امروزه روز از يکسو بخاطر نوعی بحران فرهنگی داخلی و از سوی ديگر بخاطرعاملی به نام جهانی شدن اهميت شاهنامه در چيست و چرا بايد به جوان امروزهم توصيه کرد که شاهنامه را بخواند؟

احسان يار شاطر: اهميت شاهنامه در چند چيز است: يکی اين است که شعر فوق العاده و خوبی است. اگر در همه دنيا شعر خوب را بايد خواند، شاهنامه را هم در ايران بايد خواند. دوم اينکه مضامين اش فوق العاده گيراست، برای اينکه داستان پهلوانان ايران است، دفاع شان از تماميت ايران است و اين در ضمن شرح حال شاهان و پهلوانان بصورت بسيار گيرايی ادا شده. ولی يک دليل مهمتری هم هست و آن اين است که شاهنامه، همينطور که در طی تاريخ قوميت و مليت ما را نگاهبانی کرده و موجب پيوستگی ما بوده، امروز هم، هر چه هم چيزها جهانی بشود يا نشود، برای ما به عنوان يک ملتی، لازم است که با اين اثر و تاريخ ما که در آن اثر منعکس است آشنا بشويم. بنظر من هيچ اثری درادبيات ايران وجود ندارد که اين سه شرط در آن جمع باشد. يعنی هم شعرش طراز اول باشد، هم مضمون اش گيرا باشد و هم اينکه قوميت و مليت ما را تائيد بکند و در استواری آن به ما ياری بدهد.

صدای آلمان: آقای يار شاطر، ممکن است برای جوانان فهم شاهنامه مشکل باشد، آيا شما می توانيد به آنها راه حلی پيشنهاد کنيد؟

احسان يار شاطر: البته خوشبختانه حالا راه حل بسيار خوبی وجود دارد و اين همين کاری است که آقای دکتر خالقی مطلق کرده. ايشان اخيرا دو جلد بزرگ در توضيح اشعار شاهنامه منتشر کردند که هر بيت و هر کلمه ای را به دقت توضيح دادند. با وجود اين کتاب ديگر شاهنامه خواندن واقعا مشکلی برای کسی باقی نمی گذارد، و ازاين گذشته شاهنامه را ۲۰ يا ۳۰ صفحه اش را که آدم بخواند و با زبان اش آشنا بشود کتاب مشکلی نيست و می شود به راحتی خواند و از آن لذت برد.

صدای آلمان: آقای احسان يارشاطر، از اينکه دعوت ما را به مصاحبه پذيرفتيد از شما تشکر می کنم.

يار شاطر: خواهش می کنم، خيلی ممنون.